Sir Arthur John Evans ( 1851- 1941) to wybitny angielski archeolog , profesor Uniwersytetu w Oxfordzie. Żył w czasach Wiktoriańskiej Anglii. Urodził się , jako syn walijskiego przemysłowca. Jego ojciec pomimo odmiennego zawodu lubił archeologię i zajmował się nią amatorsko, zamiłowanie to przejął po nim jego syn Arthur .

Arthur Evans podejmował swoje prace odkrywkowe w czasach , kiedy archeologia była traktowana już jako samodzielna dyscyplina nauki, wykładano ją na uniwersytetach , na nowo utworzonych katedrach.

Arthur Evans w roku 1884 został kuratorem Ashmolean Museum w Oxfordzie. W roku 1911 został mu nadany tytuł szlachecki , nagrodę za jego zasługi w dziedzinie odkryć archeologicznych

Arthur Evans był dosyć bogatym człowiek , dlatego mógł sobie pozwolić na ,,zabawę" archeologią , nie mógł bowiem liczyć na zbyt duże dofinansowanie swoich prac ze strony rządu lub osób prywatnych.

Najważniejszym momentem w jego życiu był ten , kiedy w roku 1900 odsłonił ruiny pałacu w Knossos, a tym samym odkrył kulturę kreteńską , która stała się później tematem wielu jego prac .

W pałacu z drugiego tysiąclecia przed nasza erą, znajdowały się zapisy w piśmie linearnym A i B , oryginalnym wynalazku kultury kreteńskiej.

***

Wcześniej prace wykopaliskowe prowadził w Knossos , grecki archeolog Minos Kalokairinos. Jednak nie miał on takiego szczęścia lub umiejętności , jak Evans.

Dopiero Evans u schyłku wieku dziewiętnastego odkrył kulturę kreteńską , a później w swoich pracach udowodnił , że być może była to najstarsza z cywilizacji europejskich, a na pewno była jedną z przodujących w okresie pomiędzy rokiem 3000 i 2000 p.n.e. .

Dzieje tej kultury dzieli się na okresy: wczesnominojski , pomiędzy III i II tysiącleciem przed nasza erą; średniominojski , pomiędzy rokiem 2000 p.n.e. i 1600 p.n.e. ; ostatni z okresów to późnominojski , pomiędzy rokiem 1600 i 1100 p.n.e. .

Evans spędził w wykopaliskach w Knossos niemal całą pozostałą część swego życia, podstawowe prace trwały cztery lata , jednak rekonstruowanie i zabezpieczanie pałacu było dużo bardziej czasochłonne.

Rozwój i szczytowy okres kultury minojskiej przypadł na lata 2000 - 1700 p.n.e. , w tym czasie powstawały pałace w Knossos , Kato Zakros, Malii i Fajstos, były to centra administracyjne, ekonomiczne , znajdowały się tam również świątynie, które spełniały rolę centrów religijnych . Wysunięto tezę , że Knossos było wielkim miejscem pochówków , tzw. nekropolią.

Około roku 1700 p.n.e. pałace zostały zniszczone , przyczyną tego mógł być kataklizm naturalny lub najazd obcych ludów. Na miejscu starych zabudowań pałacowych powstały nowe , bardziej okazałe i wyrafinowane , niż poprzednie, jednak i te zostały zniszczone , stało to się w XV w. p.n.e. . Tym razem jednak nikt ich nie odbudował.

Dzisiaj wiemy , że koniec tej cywilizacji był spowodowany erupcją wulkanu na wyspie Tera. Wkrótce ziemie objęte tą katastrofa naturalna zostały najechane i podbite przez Achajów .

Cywilizacja minojska wchodziła w skład kultury egejskiej , była najszybciej i najprężniej rozwijającym się jej odłamem. Religia tego dobrze rozwiniętego społeczeństwa, trudniącego się głównie rolnictwem i rzemiosłem była politeistyczna. Ludność utrzymywała kontakty handlowe z mieszkańcami innych wysp Morza Egejskiego.

Swoje wykopaliska mógł prowadzić Evans dzięki wsparciu , które otrzymał od profesjonalnych archeologów , takich , jak Brytyjczycy , Fyfe i Mackenzie,( który prowadził kronikę prac wykopaliskowych , w której skrupulatnie notował wszelkie postępy w pracach) ; oraz Grecy Emmanouel Akoumianakis i Cypriot Gregorius Antoniou.

Rekonstrukcja pałacu , której dokonał Evan była przez wielu krytykowana , zarzucano jej niezgodność z prawdziwym , niegdysiejszym wyglądem , a przede wszystkim zarzucano Evansowi , to , że jest amatorem . Istotnie Evans był amatorem , jednak z pracami radził sobie całkiem dobrze. Sposób w jaki zrekonstruował niektóre części pałacu był bardzo subiektywny, ponadto Evans dokonał tego przy użyciu materiałów , których nie znali starożytni Grecy. Ten fakt potwierdza tylko zdanie , że te części pałacu w Knossos , które były zrekonstruowane przez Evansa nie mogły być identyczne z tym , jak wyglądały niegdyś. Subiektywnym było także określenie to jakie funkcje spełniały poszczególne pomieszczenia pałacu. Tak więc wiele elementów rekonstrukcji pałacu jest zupełnie fantastycznych, szczególnie tych obejmujących górny poziom . Pomimo tego , nie należy obwiniać Evansa , a raczej być mu wdzięcznym za to , ze poświęcił wiele lat swojego życia na prace archeologiczne , dzięki niemu można dziś oglądać pałac w Knossos. Nie wszystkie tezy , które wysunął Evan okazały się być prawdziwe. Jednakże rozpatrując je należy brać pod uwagę to , jak bardzo posunęła się naprzód technika , która znacznie ułatwia współczesnym archeologom ich prace. Jednakże niezaprzeczalnym faktem jest to , ze nie wiadomo , jak wyglądałaby dzisiejsza wiedza o Knossos i cywilizacji minojskiej , gdyby nie Evans i jego prace archeologiczne.

Pałac w Knossos tworzył z innymi zabudowaniami , także z pałacem w Fajstos strukturę przypominająca labirynt. Ten doskonale pasujący do otaczającego go krajobrazu się pałac był budowany bardzo długo , prawdopodobnie dłużej niż przez sto lat.

Charakterystyczną cechą wyglądu tego budynku są zdobiące jego ściany barwne malowidła , przedstawiające dynamicznie ukazane stwory morskie , zabawy dworskie , tańczące kobiety i mężczyzn.

Evans odkopał także Sanktuarium Psilli Korfi na górze Iukstas, znajdujące się w odległości około 13 km od pałacu w Knossos. Miejsce to odkopał Arthur Evans , stwierdzając , że jest to budowla z okresu wczesno egejsko - kreteńskiego , najprawdopodobniej dom kapłana.

Jego twierdzenia zostały zlustrowane w latach siedemdziesiątych , wtedy to prace wykopaliskowe i badawcze na górze Iukstas zostały wznowione , a Alexandra Karetsou obaliła tezę Evansa o tym , ze owym odkopanym przez niego budynkiem był dom kapłana . Okazało się bowiem , że odkopane ruiny stanowią pozostałość po znajdującym się tam w okresie brązu egejskiego , sanktuarium. Sanktuarium istniało w tym samym czasie co zabudowania pałacu w Knossos i właśnie jemu służyło.

***

Kultura minojska wywarła olbrzymi wpływ na kulturę mykeńską, istniejąca pomiędzy rokiem 1600 i 1100 p.n.e.. Kontakty opierały się głównie na wymianie handlowej, takie kontakty doprowadziły do zaczerpnięcia wielu motywów i wątków ze sztuki minojskie i przeszczepienia je na grunt kultury mykeńskiej. Arthur Evans wysunął tezę , że Minojczycy osiedlali się na innych niż Kreta wyspach i w ten sposób dochodziło , do przeszczepiania na nie rodzimych wzorów , wyspy te były zamieszkiwane przez ludność , która te wzory przyjmowała i realizowała zarówno w rzemiośle , jak i w sztuce.

Kiedy Achajowie najechali Kretę przejęli wiele wzorów jej kultury, dopasowując je do własnych potrzeb , a później wytworzyli swoją własną kulturę , która znacznie się różniła , od kultury minojskiej.

Archeolodzy , którzy zajmowali się kultura mykeńską sprzeciwili się twierdzeniom Evansa, twierdząc , że kultura mykeńska nie ma praktycznie nic wspólnego z kultura minojską . Inne były języki , którymi posługiwali się ludzie tworzący każdą z tych dwóch kultur świata starożytnego.

Znacznie różniło się podejście do bóstw , kiedy Minojczycy zakładali miejsca kultu , sanktuaria , zwykle na szczytach wzniesień , z dala od miejsc w których mieszkali, Mykeńczycy składali ofiary ze zwierząt na ołtarzach umieszczonych blisko osad ludzkich.

Evans kulturę , która odkrył nazwał minojską , od imienia władcy , który według wierzeń starożytnych Greków, władał niegdyś Kretą.

Król Minos jest nam znany z mitów greckich, które mówią , że ten legendarny władca Krety miał żonę o imieniu Pazyfae, która zakochała się w byku zesłanym na wyspę przez Posejdona. Z tej miłości miał się narodzić

Straszliwy potwór , który był w połowie człowiekiem , a w połowie bykiem , nazwano go Minotaurem.

Ponieważ zagrażał on bezpieczeństwu obywateli zamieszkujących Kretę , postanowiono uwięzić go w takim miejscu z którego nie mógłby się wydostać. Takim miejscem miał być Labirynt , niesamowity budynek , zbudowany przez architekta Dedala. Miał on niezliczoną liczbę pokoi i korytarzy , z których sieci , nie było sposób się wydostać . W ten sposób mądry Minos , chronił życie swoje i mieszkańców rządzonego przez niego państwa.

Po wielu latach Minotaur został zabity przez Tezeusza , ateńskiego bohatera, który odważył się wejść do Labiryntu , odnaleźć w nim potwora . Mógł wyjść dzięki pomocy córki Minosa , zakochanej w nim Ariadny , która podarowała Tezeuszowi kłębek nici , który rozwijał , gdy szedł do Minotaura , znacząc sobie tym samym drogę powrotną.

Minos był szanowanym władcą , świadczy , o tym fakt , że starożytni Grecy uważali go za jednego z trzech sędziów( obok Ajakosa i Radamantysa) , osądzających w podziemnym królestwie zmarłych Hadesie , czy dusza ludzka powinna iść na Pole Elizejskie , czy może zostać ukarana za swoje uczynki , zesłaniem do Tartaru.