Książka pt. "Edukacja dawniej i dzisiaj" jest pracą zbiorową pracowników naukowych z Bałtyckiej Wyższej Szkoły Humanistycznej w Koszalinie, ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie oraz z Zakładu Kształcenia Zawodowego w Jarocinie. Autorzy w jasny i przejrzysty sposób ukazują szeroki rozwój edukacji, począwszy od starożytności aż po współczesność, w sposób szczególny traktując problemy współczesnej edukacji, ukazując je w społeczno - ekonomicznym kontekście.

  • Wybrane systemy kształcenia w dawnych wiekach - Krzysztof Gąsiorowski

W pierwszej części książki ukazane zostały same początki nauczania, jeszcze w czasach prehistorycznych; autor dokonuje tutaj opisu rozwoju różnych znaków i symboli wyrytych w kościach lub kamieniach. Najczęstsze znaki przedstawiały zwierzęta oraz ludzi, a tworząc je, człowiek pierwotny chciał przedstawić innym swoje własne otoczenie. Wraz z biegiem czasu obrazki te przekształciły się w pismo, a te z kolei przez kolejne lata ulegało przekształceniom, aż zmieniło się w pismo alfabetyczne. K. Gąsiorowski przedstawia proces powstawania pierwszych systemów edukacji w okresie starożytności, które przenikając kolejne kultury wniknęły do sąsiadujących społeczeństw, gdzie ulegały kolejnym zmianom i udoskonaleniom.

Rozdział ten zawiera również informacje dotyczące funkcjonowania starożytnych szkół oraz systemów kształcenia pisarzy w Mezopotamii (z okresu istnienia państwa Sumerów), jak również Akkadu i Asyrii oraz Babilonu z okresu III - I wieku p.n.e. Znajduje się tu również opis sposobów kształcenia skrybów w egipskich Domach Życia (ówcześnie pełniących funkcje szkół), opis nauczania w krajach Islamu w okresie VII - XVII wieku jak również w starożytnych i średniowiecznych Chinach przy uwzględnieniu systemu obowiązujących wówczas, niezwykle trudnych egzaminów państwowych. Autor zwraca także uwagę na metody kształcenia stosowane w dawnych Indiach. Reasumując, rozdział ten dostarcza wielu cennych informacji o chińskich i hinduskich uczonych oraz takich dziedzinach, jak medycyna, filozofia i astronomia, które to miały znaczący wpływ na rozwój szkolnictwa w Europie.

  • Kształtowanie się systemów dydaktycznych w Europie - Wiesław Siciński

Autor kolejnego rozdziału, omawia rozwój szkolnictwa w okresie od Karola Wielkiego (uważającego łacinę i religię chrześcijańską za czynniki jednoczące państwo), aż do powstania i rozwoju uniwersytetów zakładanych przez Kościół. Jak z tego wynika, edukacja w owym okresie miała ogromny związek z chrześcijaństwem, natomiast szkolnictwo w epoce Renesansu oraz nowy prąd humanizmu były istotnym przełomem w kształceniu i edukacji zamożnych uczniów. W rozdziale tym autor poświęca również sporo uwagi rozwojowi systemów dydaktycznych: począwszy od J.A. Komeńskiego poprzez filozoficzne poglądy J.J. Rousseau (który to swoje innowacyjne twierdzenia dotyczące wychowania, zawarł w kontrowersyjnym dziele pt. "Emil, czyli o wychowaniu"), aż do Pestalozziego i Herberta, którzy ukształtowali obraz szkoły tradycyjnej w Europie XIX wieku.

  • Wybrane systemy edukacyjne w dawnych wiekach - Michał Pietrowski

Autor niniejszego rozdziału, w ciekawy i jasny sposób dokonuje analizy systemów wychowania w starożytnej Sparcie i Atenach, przy okazji opisując kulturę i naukę oraz rozwój szkolnictwa w czasach hellenistycznych oraz w starożytnym Rzymie i Bizancjum.

  • System edukacyjny w Polsce - wybrane problemy - Karol Sroka

W rozdziale tym zostały przedstawione zmiany, które miały miejsce w systemie polskiej oświaty od 1918 roku aż do zreformowanego ustroju szkolnego. Autor przeprowadza tutaj analizę porównawczą wykształcenia Niemców oraz Polaków, której wynikiem jest twierdzenie, iż poziom polskiego wykształcenia odbiega nieco od europejskich standardów. Dlatego też tak niezbędny jest radykalny wzrost liczby młodzieży po egzaminie maturalnym, co by uchroniło nas od negatywnych skutków w postaci mniejszej możliwości zatrudniania Polaków i w efekcie przyczyniło się do zwiększenia liczby bezrobotnych. K. Sroka porusza również problem edukacji w okresie intensywnego rozwoju technologii informatycznych; podkreśla on, iż teleinformatyka jest w ścisłym związku z niemal wszystkimi naszymi codziennymi zajęciami, a jej ekonomiczna rola bezpośrednio przejawia się w zatrudnieniu. Zatem opierające się na technologiach informacyjnych systemy edukacyjne, muszą przygotować uczniów do życia i pracy w obecnych warunkach, co pozwoli ludziom im nadążyć za ciągłymi zmianami, oraz rozwijać ich umiejętności i wiedzę. Nie można tutaj pominąć również rolę kształcenia ustawicznego i na odległość. Ostateczną konkluzją autora jest twierdzenie, iż kształcenie wysokiej jakości zasobów ludzkich w obecnym, nowoczesnym świecie, powinno zostać uznane za jeden z narodowych priorytetów.

  • Procesy społeczno - ekonomiczne na wsi polskiej - Marian Podstawka, Maria Parlińska

Autorzy niniejszej pracy przedstawiają historyczny zarys życia społeczności rolnej wraz z serią zjawisk, które miały wpływ na rozwój wsi polskiej w ostatnich dziesięciu latach. Podkreślają oni znaczenie wsi, która odgrywa bardzo istotne znaczenie, zarówno ekonomiczne jak i administracyjne oraz zwracają uwagę na fakt, iż najważniejszym celem edukacyjnym Polski, po wstąpieniu przez nią do Unii Europejskiej, będzie wzrost poziomu wykształcenia młodych ludzi oraz liczne zmiany w ich mentalności, które będą dawały szansę przemianom strukturalnym na wsi polskiej.

  • Edukacja szansą rozwoju dla wszystkich... - Danuta Bodzek, Marian Podstawka

Ostatni rozdział omawianej książki stanowi, opartą na statystycznych badaniach struktury wykształcenia Polaków na wsi i w mieście - analizę porównawczą nakładu na oświatę z budżetu państwa oraz gmin, w okresie od 1988 do 1996 roku. Podjęty został również problem bezrobocia w 1999 roku; gdzie najliczniejszą grupę bezrobotnych stanowili ludzie po zasadniczej szkole zawodowej (37,8%), natomiast najmniejszą - osoby z wykształceniem wyższym (2,2% ogółu bezrobotnych).

Podsumowują lekturę książki "Edukacja dawniej i dzisiaj", należy zaznaczyć, iż oprócz niewątpliwie ciekawej treści, oferuje ona łatwy i przyjemny odbiór uwarunkowany przystępnym językiem wypowiadających się w niej autorów. Dodatkową zaletą jest również ciekawa szata graficzna wraz z ilustracjami, wzbogacającymi odbiór czytelnika (szczególnie fragmentów związanych z edukacją i wychowaniem w czasach starożytnych). Jednym słowem, z czystym sumieniem mogę stwierdzić, iż książka ta jest godna polecenia, gdyż stanowi ona ciekawą a zarazem fachową lekturę - nie tylko dla pedagogów.