Recenzowana książka zawiera wszelkie niezbędne informacje dotyczące problematyki badań oświatowych. Jej struktura stanowi podział na dziewięć rozdziałów, z których w każdym zostało zawartych od kilku do kilkunastu zagadnień. Wśród problematyki poszczególnych rozdziałów znajdujemy następująco:

  • "Projektowanie badania - typy, schematy i metody"
  • "Badania ilościowe i jakościowe"
  • "Badania uogólniające"
  • "Badania indywidualizujące"
  • "Badania praktyczne"
  • "Metody doboru próbki"
  • "Metody zbierania danych"
  • "Metody analizy danych" o
  • "Doniesienia naukowe"

Niniejszą pracę rozpoczyna wstęp autora, w którym zawarte zostały najbardziej ogólne wiadomości dotyczące badań naukowych oraz zasad kierujących przebiegiem procesu badawczego. Na końcu każdego rozdziału znaleźć można bibliografię, w książce brakuje jednak spisu zawartych w niej tabel i rycin.

W pierwszym rozdziale książki autor przybliża czytelnikowi ogólne zagadnienia i pojęcia z kręgu metodologii badań pedagogicznych, tak więc znaleźć tu można informacje na temat sposobów projektowania badań, ich poszczególnych etapów, typów, metod i schematów. K. Konarzewski zaznacza, iż każde badanie należy rozpocząć od kwerendy, a więc zapoznania się z dostępną literaturą na temat przeprowadzanych przez nas badań. W dalszej części znajduje się podział badań według kryterium celu, oraz kwestie moralnych i technicznych aspektów badań, gdzie zaakcentowana została uwaga o odpowiednim przygotowaniu osoby prowadzącej badania, która kierować się powinna bezwzględną zasadą nie krzywdzenia osób badanych oraz nie wprowadzania w błąd środowiska naukowego.

Drugi rozdział książki został poświęcony dwóm głównym rodzajom badań: badaniom ilościowym i jakościowym, gdzie podstawowe różnice między nimi autor stara się ukazać za pomocą odpowiednich przykładów. Zasadniczą różnicą pomiędzy jednymi i drugimi badaniami jest taka, iż uzyskiwane w procesie badawczym dane, w badaniach jakościowych mają postać tekstu, natomiast wyniki badań ilościowych są w postaci liczb, przy czym autor zaznacza, iż tekst może ulec zamianie na liczby, co jest wynikiem kwantyfikacji. Dalej zostaje poruszone zagadnienia wiarygodności, rzetelności oraz trafności badań, gdzie Konarzewski wymienia podstawowe trzy błędy badacza związane z błędnym postrzeganiem i niewłaściwą interpretacją uzyskanych danych.

W rozdziale poświęconym badaniom uogólniającym, autor przybliża czytelnikom kwestię badań polegających na zbieraniu informacji o pojedynczym obiekcie tak, by w końcowej fazie móc sformułować twierdzenia o całej populacji. Wymienione tutaj zostają następujące cechy badań uogólniających:

  • ukierunkowanie przez przyjętą teorię (gotową lub też dopiero tworzącą się)
  • przeprowadzane są na odpowiednio dobranych próbkach (zbiorach obiektów)
  • dokonują one redukcji właściwości obiektów będących przedmiotem badania do niewielkiej liczby zmiennych
  • zawierają pewne zabezpieczenia, które bronią prawomocność ich wniosków

W dalszej części tego rozdziału zostaje przybliżone pojęcie zmiennej w badaniach (wraz z jej rodzajami), stawianych hipotez (których sprawdzenie poprawności stanowi cel badania) i pytań badawczych (wraz z ich typami). Na zakończenie rozdziału, autor zamieścił szeroką charakterystykę badań przeglądowych i eksperymentalnych, oraz przedstawił problem ich trafności i schematów.

W kolejnych dwóch rozdziałach, dotyczących badań indywidualizujących i praktycznych, Konarzewski opisuje cel oraz rodzaje badań indywidualizujących, wśród których wymienia badania historyczne i etnograficzne oraz studium indywidualnego przypadku (schemat, którego celem jest pomoc w sformułowaniu jednostkowej teorii zjawiska ogólnego). Natomiast wśród badań praktycznych, zostały wyróżnione przez autora:

  • badania rozpoznawcze (przeprowadzane na drodze obserwacji jakościowej)
  • badania oceniające (głównie dotyczące innowacji; ich celem jest ukazanie trzech opcji decyzyjnych: kontynuowanie, zmodyfikowanie lub porzucenie)
  • badania w działaniu (są one przeprowadzane przez osoby, które zarówno działają jak i podejmują decyzje)

W rozdziale poświęconym metodom doboru próby badawczej autor wyjaśnia samo pojęcie populacji oraz znaczenie i zastosowanie doboru próby w procesie badawczym. Przybliża termin populacji poprzez wyróżnienie jej poszczególnych typów (na skończone i nieskończone), oraz podanie dwóch rodzajów doboru próby:

→ losowe - tutaj wyróżnia się:

  • losowanie nieorganiczne indywidualne
  • losowanie warstwowe
  • losowanie grupowe

→ nielosowe a wśród nich:

  • o doborze przypadkowym
  • o doborze kwotowym
  • o doborze celowym

Kolejną, poruszaną przez Konarzewskiego kwestią, są metody zbierania danych; w rozdziale tym dokonał oddzielnej charakterystyki metod zbierania danych jakościowych i ilościowych. We fragmencie poświęconym danym jakościowym, podane są trzy następujące rodzaje gromadzenia danych: obserwacja jakościowa, wywiad i przeszukiwanie archiwów ; natomiast fragment dotyczący metod zbierania danych ilościowych, oprócz szerokiego wyjaśnienia znajdujemy również przykładowe kwestionariusze oraz obowiązujący w nich schemat układania informacji.

Następnym omawianym zagadnieniem jest kwestia sposobów przeprowadzania analizy danych otrzymanych w procesie badawczym. Również tutaj został zachowany podział na badania ilościowe i jakościowe; wśród form danych jakościowych wyróżnione zostały: notatki terenowe, nagrania lub dzienniki terenowe, natomiast w przypadku danych ilościowych, został wyjaśniony przebieg analizy tych danych poprzez podanie kolejnych etapów postępowania oraz form zapisu zmiennych.

Ostatni rozdział książki traktuje o doniesieniu naukowym, a więc o komunikowaniu pozostałym członkom wspólnoty naukowej o wynikach przeprowadzonych przez siebie badań. Konarzewski zawarł tutaj dokładną formę takiego doniesienia naukowego, a więc jak powinno ono wyglądać i z jakich elementów się składać. Wśród rzeczonych elementów zostają wyróżnione:

  • tytuł
  • streszczenie
  • wprowadzenie
  • opis metody, jaką zostało przeprowadzone dane badanie
  • wyniki badania, zarówno w postaci tabel i wykresów jak i opisowej interpretacji danych

Omawiana książka napisana jest przystępnym i zrozumiałym językiem a omawiane w niej zagadnienia, często wyjaśniane są na przykładach, co pozwala na skuteczne i w miarę szybkie przyswojenie treści w niej zawartych. Jednak obok tych niewątpliwych walorów, można w książce tej znaleźć również kilka niedociągnięć. Zaczynając od sposobu rozmieszczenia druku - jest on za mało przejrzysty i sprawia wrażenie zbyt "zbitego", które to wrażenie podkreśla jeszcze znikoma ilość (tak przecież pomocnych czytelnikowi) wytłuszczeń i wypunktowań najistotniejszych zagadnień. Rezultatem tych wad jest sytuacja, gdzie spośród całej masy informacji, czytelnikowi trudno jest wybrać te interesujące właśnie jego, lub które są naprawdę ważne i godne szczególnej uwagi.

Lekturę książki utrudnia również (już wcześniej wspomniany), braku spisu tabel i rysunków, który to ułatwia poruszanie się po wybranych przez czytelnika zagadnieniach. Jednak największą wadą (w moim mniemaniu) są zastosowane w tej książce przypisy. Zawarte w książce przypisy dolne, odwołują się do treści zawartych w danym rozdziale lecz stanowią jakby ich rozwinięcie (np. "Burgess i in. (1995) zajęli się alternatywnym sposobem oceniania postępów uczniowskich zwanym rejestrem uczniowskim; następnie występuje przypis, w którym czytamy: "jest to portret całej osoby ucznia opartej na różnych źródłach i obejmujący różne pola aktywności (...)" itd.) Sądzę, iż autor powinien większość informacji zawartych w przypisach, umieścić po prostu w rozdziale, przy jednoczesnym zaakcentowaniu ich, np. poprzez wytłuszczenie drukiem opisu danego pojęcia. Fakt zastosowania właśnie takich przypisów, utrudnia nieco czytelnikowi pracę z książką, gdyż informacje zawarte w przypisach są często niezbędne dla zrozumieniu zagadnień omawianych w poszczególnych rozdziałach. Wydaje mi się, iż bardzo przydatnym okazać mógłby się słownik najważniejszych pojęć zawartych w książce, gdyż czytelnik nie musiałby szukać interesujących go pojęć wśród tak dużej ilości wiadomości co utrudnia dodatkowo brak wspominanych wytłuszczeń lub wypunktowań.

Jak już zostało wspomniane, recenzowana książka napisana jest prostym i zrozumiałym językiem, co stanowi o jej niewątpliwej zalecie; z drugiej strony, momentami czytelnik może mieć wrażenie braki istotności i celowości zamieszczania niektórych z informacji, jednak największe niedoskonałością lektury stanowi nie treść, a jej forma.