Instrumenty smyczkowe należą do grupy instrumentów strunowych. Owa grupa przedstawia się następująco:

INSTRUMENTY STRUNOWE

  1. Instrumenty smyczkowe ( skrzypce, altówka, wiolonczela, kontrabas)
  1. Instrumenty szarpane ( harfa, lutnia, gitara, mandolina, mandola)
  1. Instrumenty klawiszowe ( klawikord, klawesyn, fortepian, pianino)

W instrumentach strunowych źródłem dźwięku jest drgająca struna, a dźwięk ten powstaje poprzez pocieranie smyczka o strunę.

Budowa instrumentów strunowych:

  • pudło rezonansowe z dwoma otworami (w kształcie litery f),
  • gryf (zakończony główką w kształcie ślimaka (czasami lwa)),
  • 4 struny ( podparte na mostku i napinane za pomocą kołków i śrubek),
  • dusza znajdująca się wewnątrz pudła rezonansowego,
  • a także smyczek zbudowany z drewnianego pręta i końskiego włosia napinanego poprzez śrubkę.

SKRZYPCE

[z jęz. wł. violino = skrzypce], najwyższe spośród tej grupy instrumentów. Posiadają cztery struny, które stroi się na kwinty czyste od dźwięku g, czyli kolejno będą to: g, d1, a1, e2 . Wyróżniamy różne sposoby gry w zależności od sposobu pocierania smyczkiem o struny:

arco = gra smyczkiem

pizzicato = struna szarpana palcami

detache = pocieranie struny drzewcem, nie włosiem

i inne

Skrzypce są najważniejszym instrumentem wchodzącym w skład orkiestry smyczkowej, ale i symfonicznej. Wielu kompozytorów pisało i pisze utwory na ten właśnie instrument, bądź to utwory solo, bądź na większe składy, typu duety, tria i większe.

Przykłady zaczerpnięte z literatury muzycznej:

  1. Nicolo Paganini Cantabile D- dur
  2. Antonio Vivaldi Cztery pory roku
  3. Jan Sebastian Bach Koncert a -moll
  4. Henryk Wieniawski Scherzo - Tarantella

ALTÓWKA

[z jęz. wł. viola ], jest instrumentem o budowie większej od skrzypiec, przez co zakres dźwięków jest niższy. Altówka posiada cztery struny, strojone podobnie jak skrzypce = na kwinty czyste, jednak w altówce wysokości stroju strun są następujące: c, g, d1, a1 . Naturalnie za skalą idzie także i barwa instrumentu, bowiem altówka brzmi ciemniej. Jest instrumentem mniej ruchliwym niż skrzypce, po skrzypcach tez zajmuje pozycję w orkiestrze zatem jest tak jakby w samym środku zespołu. Rzadziej powierzane altówce są partie solowe, jednak w literaturze spotykamy takie przykłady.

Osobę grającą na altówce nazywamy altowiolistą/ altowiolistką.

Przykłady z literatury muzycznej:

  • Ludwik van Beethoven Nocturn D - dur
  • Feliks Mendelsohn - Bartholdy Sonata c - moll
  • Grażyna Bacewicz Koncert altówkowy
  • Bela Bartók Koncert na altówkę

WIOLONCZELA

[z jęz. wł. violoncello = duże skrzypce], jest to instrument o znacznie większym korpusie od skrzypiec i altówki. Jest na tyle duży, że grający na nim muzyk, znajduje się w pozycji siedzącej, trzymając instrument między kolanami i opierając go o podłogę. Wiolonczela na cztery struny, które strojone są o oktawę niżej od stroju altówki, czyli C, G, d, a. Naturalnie rozmiary instrumentu ograniczają możliwości techniczne, jednak mimo to, wiolonczela jest niezwykle popularnym instrumentem o miękkim brzmieniu, bardzo szlachetnym tonie.

Jest ona zatem zarówno popularnym instrumentem solowym, jak i istotnym elementem kwintetu smyczkowego orkiestr symfonicznych.

Przykłady z literatury muzycznej:

  • Jan Sebastian Bach I Suita G - dur
  • Fryderyk Chopin Sonata g - moll op.65
  • Kamil Saint - Saens Karnawał zwierząt [Łabędź]
  • Józef Haydn Koncert wiolonczelowy C - dur

KONTRABAS

[z jęz. wł. contrabasso], największy spośród instrumentów strunowych smyczkowych. Jego korpus jest jeszcze większy niż wiolonczeli, zatem kontrabasista musi stać przy opartym o podłogę instrumencie, aby dosięgnąć gryfu. Instrument ten ma od czterech do pięciu strun, a strojone są następująco:

4: E1, A1, D, G

5: C1, E1, A1, D, G

Kontrabas jest instrumentem transponującym, a oznacza to, że dźwięki zapisane brzmią o oktawę niżej. Bardzo często spotyka się zapis dla wiolonczel i kontrabasów na jednej pięciolinii w kluczu basowym, jednak w trakcie wykonywania utworu słychać, iż kontrabas brzmi znacznie niżej niż wiolonczela. Smyczek kontrabasu ma naturalnie większe rozmiary niż smyczki przeznaczone dla pozostałych instrumentów tejże grupy. A on zdecydowanie ograniczone możliwości techniczne, zatem służy przede wszystkim podkreślaniu podstawy harmonicznej.

Kontrabas spotykamy w składzie nie tylko orkiestr symfonicznych, ale i w zespołach jazzowych.

Przykłady z literatury muzycznej:

  • Józef Haydn Koncert kontrabasowy
  • Kamil Saint - Saens Karnawał zwierząt [Słoń]
  • Franciszek Schubert VIII Symfonia h - moll "Niedokończona" [cz. I wstęp]