Muzyka instrumentalna jak każda sztuka posługuje się narzędziami. W tym przypadku są nimi instrumenty.

Instrumenty dzielimy na:

  1. Strunowe:
    • smyczkowe
    • szarpane
    • klawiszowe
  1. Dęte:
    • drewniane
    • blaszane
    • organy i akordeon
  1. Perkusyjne:
    • o określonej wysokości dźwięku
    • o nieokreślonej wysokości dźwięku
  1. Elektryczne

Do grupy instrumentów dętych blaszanych należą:

** trąbka

** waltornia, inaczej róg

** puzon

** tuba

** sakshorny

INFORMACJE OGÓLNE:

Instrumenty te znane były już w starożytności, jednak wówczas były to trąby jednodźwiękowe, które służyły do grania sygnałów, bądź fanfar, w czasach późniejszych rogi używane były podczas polowań. Instrumenty dęte blaszane zbudowane są z blaszanych rur różnej wielkości. Posługują się systemem wentylowym ( dla odróżnienia: instrumenty dęte drewniane posługują się mechanizmem klapowym ). Wyjątkiem jest jeden typ puzonu: suwakowy. Dzięki temu mechanizmowi instrumenty dęte blaszane włączają bądź wyłączają z obwodu dodatkowe rurki, a pozwala im to na wydobywanie wszystkich dźwięków skali chromatycznej. Instrumenty te posiadają ustniki ( nie stroiki jak instrumenty dęte drewniane ). Naturalnie materiałem z którego wykonane są owe instrumenty jest blacha.

TRĄBKA:

Z języka włoskiego tromba. Trąbka jest najwyższym skalą i najsprawniejszym technicznie spośród instrumentów dętych blaszanych. Już w starożytności używany był jako instrument do wygrywania fanfar oraz sygnałów. Na przestrzeni wieków dokonywały się liczne udoskonalenia instrumentu, choć przełom dokonał się w XIX wieku. Budowa przedstawia się następująco: wąska rura o przekroju okrągłym, zakończona czarą głosową. Z drugiej strony znajduje się ustnik typu kociołkowego. Dodatkowe trzy rurki wewnątrz pętli są zakończone wentylami, co pozwala na włączanie i wyłączanie ich z obwodu, co jak już było uwzględnione przy odpowiednim operowaniu wentylami pozwala na wydobycie dźwięków całej skali chromatycznej np. w stroju C: od fis do e3, bądź w stroju B: od e do b2.

Skala trąbki sięga od e do c3. Jest instrumentem transponującym, bowiem trąbka występuje w stroju B. Brzmienie jest bardzo intensywne, metaliczne. Aby wyciszyć brzmienie trąbki instrumentaliści stosują tłumik. Trąbka występuje w orkiestrze symfonicznej, jazzowej, zespołach kameralnych i tanecznych. Bardzo często także są jej powierzane partie solowe.

LITERATURA NA TRĄBKĘ:

  1. Koncert Es - dur Józef Haydn
  2. Koncert na trąbkę Antonio Vivaldi
  3. Cwał Walkirii z dramatu muzycznego Walkiria Ryszard Wagner

WALTORNIA:

Z języka niemieckiego Waldhorn, bądź języka włoskiego corno , stąd inna nazwa waltorni - róg. Należy do jednego z najstarszych instrumentów muzycznych, bowiem wywodzi się z naturalnego rogu zwierzęcego i był stosowany jako instrument sygnałowy. Naturalnie w XIX wieku po szeregu wieloletnich udoskonaleń powstał taki kształt instrumentu, który stosowany jest dzisiaj. Instrument ten składa się z długiej rury zwiniętej w okrąg trzykrotnie, na końcu której znajduje się rozszerzona czara głosowa. Waltornia posiada naturalnie ustnik. W części środkowej instrumentu znajdują się trzy rurki włączeń i wyłączeń z obiegu za pomocą wentyli. Skala instrumentu rozciąga się od H1 do es2. Barwa instrumentu jest wyjątkowo piękna, szlachetna. Waltornia jest instrumentem transponującym. Najczęściej spotyka się róg w stroju F. Barwę instrumentu można korygować za pomocą dłoni, którą wkłada się do czary głosowej. Naturalnie dla wygody stosuje się także tłumiki. Waltornia występuje w orkiestrze symfonicznej, bardzo często jednak w roli solisty.

Osobę grającą na tym instrumencie nazywamy waltornistą/ waltornistką.

LITERATURA NA WALTORNIĘ:

  1. Rondo koncertowe Es - dur KV 371 Wolfgang Amadeusz Mozart
  2. Dziadek do orzechów ( suita, cz. VII: Walc kwiatów ) Piotr Czajkowski
  3. Sonata Piotr Czajkowski
  4. Quartettino na 4 rogi Włodzimierz Kotoński

PUZON:

Z języka włoskiego trombone, jest instrumentem, którego właściwy rozwój nastąpił około wieku XV. Instrument ten zbudowany jest z dwóch równoległych rur, połączonych poziomą rurką wygiętą na kształt litery U. Właśnie w XV wieku został dodany suwak, który pozwolił na wydobywanie określonych dźwięków poprzez przesuwanie suwaka przez cały przewód. Są także puzony posługujące się mechanizmem wentylowym. Cechą specyficzną puzonu oraz mechanizmu suwakowego jest to, że tylko na tym instrumencie jest możliwe do wykonania glissando, czyli płynne przejście z dźwięku do dźwięku. Ustnik puzonu ma kształt lejka, czara głosowa jest wydłużona. Skala puzonu jest dość rozległa: B1 - d2. Puzony , mają bardzo wdzięczny dźwięk, szlachetny i dostojny. Jest instrumentem nietransponującym. Występuje on w różnego rodzaju orkiestrach: od symfoniczne poprzez wojskowe, aż do jazzowych włącznie.

Osobę grającą na puzonie nazywamy puzonistą/ puzonistką.

LITERATURA NA PUZON:

  1. Don Giovanni ( postać Kamiennego Gościa ) Wolfgang Amadeusz Mozart
  2. Koncert puzonowy Kazimierz Serocki
  3. Obrazki z wystawy ( finał: Wielka Brama Kijowska )Modest Musorgski

TUBA:

Jest to długa metalowa rura o przekroju konicznym, zwinięta w pętlę owalną. Ustnik tuby ma kształt kociołkowaty, natomiast czara głosowa jest skierowana do góry. Tuba posługuje się mechanizmem wentylowym. Posiada trzy rurki, które są otwierane bądź zamykane przez wentyle. Tuba ma również dodatkowe rurki, które umożliwiają zagranie całej skali chromatycznej. Czwarty wentyl pozwala na przestrojenie tuby o kwartę w dół. Aby przestroić instrument jeszcze niżej, stosuje się także wentyl piąty. Wynalazcą tego instrumentu był człowiek, który przede wszystkim kojarzy się z saksofonem, czyli Adolf Sax. Tuba jest instrumentem o brzmieniu najniższym spośród wszystkich instrumentów dętych blaszanych. Instrument ten stosuje się w orkiestrach symfonicznych oraz wojskowych.

Na instrumencie tym grają przeważnie mężczyźni ze względu na gabaryty. Instrumentalistę takiego nazywamy tubistą.

LITERATURA NA TUBĘ:

Tuba zwykle nie występuje jako instrument solistyczny ze względu na bardzo ograniczone możliwości techniczne instrumentu, jednak przykładem może być:

1. Sonata na tubę Paul Hindemith