W muzyce renesansowej szczególną uwagę chcę poświęcić muzyce lutniowej. Wykorzystuje ona dość duże pokrewieństwo z gitarą. Muzyka lutniowa jest oczywiście rodzajem muzyki instrumentalnej, który w epoce renesansu dość szybko się rozwijał. Początkowo do form instrumentalnych należały intawolatury wielogłosowych utworów wokalnych (transkrypcje). Dopiero z biegiem czasu powstawały typowe utwory

z przeznaczeniem na instrumenty. Kolejną dziedziną muzyki instrumentalnej były utwory akompaniowane, np. improwizowane preludia (preambula-wstęp ; intonazioni-wejście dla śpiewaków) lub utwory taneczne.

Do najbardziej popularnych form muzyki instrumentalnej należały:

  • - canzona - rozwinięta z wokalnej chanson, w baroku przekształcona w sonatę
  • - ricercar - wywodzący się z motetu, prototyp fugi
  • - preludia i toccaty
  • - tańce: pavana, galiarda, passamezzo
  • - formy wariacyjne

Do najczęściej używanych instrumentów należały:

  • - lutnia
  • - klawesyn (odmianami klawesynu były: szpinet, wirginał)
  • - organy (do odmian należały: pozytyw, portatyw, regał)
  • - instrumenty dęte: flety, pomorty, szałamaje, cynki, serpenty
  • - instrumenty smyczkowe: liry, viole (odmiany: da braccio oraz da gamba)
  • - instrumenty perkusyjne: bębny, kotły, tamburyn

Krótkie omówienie lutni renesansowej

Lutnia składała się z 6 lub 7 par jelitowych strun. Struny takie specjalnie przygotowywano w użycia. Moczono je przez noc w wodzie i przywiązywano do gryfu. Strój lutni składał się z następujących dźwięków: (F) G c f a d1 g1 lub strój niemiecki - (G) A d g h e1 a1. Mocno wypukły korpus rezonansowy w kształcie migdała przykryty jest płaską płytą rezonansową z otworem zamkniętym rozetą. Dość krótką szyjkę zaopatrzoną w progi kończy wygięta zazwyczaj do tyłu główka z kołkami do naciągu strun (współcześnie budowane lutnie mają progi metalowe i główkę lekko tylko wygiętą). Struny, często podwójne i zwykle w stroju tercjo-kwartowym, zaczepione są w poprzecznej listwie metalowej na wierzchniej płycie korpusu. Liczba strun (6-16) i progów (4-11) zmieniała się z biegiem czasu. Wykonawca szarpie struny palcami lub rzadziej - plektronem (kostką). Lutnia przyniesiona została do Europy we wczesnym średniowieczu z krajów arabskich i wkrótce zdobyła wielką popularność jako instrument służący do akompaniamentu lub do gry solowej. Od poł. XVII wieku jej rola ograniczała się coraz bardziej do funkcji instrumentu akompaniującego, aż wreszcie wyparta została całkowicie przez mandolinę i gitarę. Obecnie bywa używana wyłącznie do wykonywania dawnej muzyki. Lutnię budowano w różnych wielkościach - od małej dyszkantowej do basowej, stosowanej w kapelach instrumentalnych do realizacji generałbasu; taką lutnię w XVI i XVII wieku nazywano a r c y l u t n i ą (arciliuto, archiliuto, archlute). Była to lutnia z długą szyjką i większą liczbą strun.

Do najpopularniejszych tabulatur lutniowych (sposobu zapisu muzycznego) należały:

  • - tabulatura włoska
  • - tabulatura francuska
  • - tabulatura niemiecka

Najsłynniejsi polscy lutniści:

  • - Wojciech Długoraj
  • - Jakub Polak
  • - Diomedes Cato (pochodzenia weneckiego, ale mieszkający w Polsce)
  • - Walenty Greff Bekwark (Balint Bakfark), z pochodzenia Węgier. Był twórcą tabulatury krakowskiej, skąd pochodzi utwór pt. Czarna krowa

Lutniści niemieccy:

  • -Hans Neusiedler
  • - Johann Kapsberger
  • - Georg Leopold Fuhrmann

Lutniści francuscy:

  • Jean-Baptiste Besard (+ wydawcy Pierre Attaignant i Pierre Phalese)

Lutniści włoscy:

  • - Freancesco Spinacino
  • - J. Dalza
  • - Francesco da Milano (twórca najstarszej zachowanej tabulatury lutniowej)
  • - Giovanni Gastoldi

Lutniści hiszpańscy:

  • - Luys Milan
  • - Luys de Narvaez (skomponował np. 3 differenzias)
  • - Alonso de Mudarra
  • - Diego Pisador

Lutniści angielscy:

  • John Dowland
  • Robert Dowland
  • Thomas Robinson
  • Anthony Holborne