Każdy obywatel, który żyje na terytorium danego kraju zobowiązany jest systematycznie wpłacać, na rzecz budżetu państwa określone świadczenia pieniężne, w zależności od dochodów uzyskanych w roku ubiegłym. Świadczenie tego typu nazwane jest podatkiem. Dokładna definicja prezentuje się następująco:

Podatek - przymusowe, bezzwrotne, powszechne i nieodpłatne świadczenie pieniężne przekazywane przez płatnika na rzecz budżetu państwa lub budżetu jednostek samorządu terytorialnego.

W zależności od rodzaju prowadzonej działalności, czy też formy opodatkowania oraz w zależności czy podatnikiem jest osoba fizyczna, lub prawna wyróżniamy następujące rodzaje podatków:

  • Podatek dochodowy od osób prawnych - podatek płacony przez podmioty posiadające osobowość prawną od przychodów pomniejszonych o koszty uzyskania przychodu. Osoby prawne płaca podatek dochodowy obliczany w 2002 roku jako 28% wygospodarowanego przez nie zysku ( w 2003 r. - 24%, w 2004 r. - 22%)
  • Podatek od towarów i usług - podatek od obrotu pobierany w każdej fazie obrotu. Nazywany także podatkiem od wartości dodanej (VAT). Podatkiem tym objęta jest sprzedaż wszystkich towarów (wszystkie rzeczy ruchome, a więc także materiały, produkty gotowe) i świadczonych usług. Podatek obejmuje również importowane i eksportowane towary i usługi. Podatnikami są osoby prawne, osoby fizyczne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej ( w tym spółki cywilne, spółki jawne i spółki komandytowe), które w roku poprzednim osiągnęły obroty w wysokości większej niż 10 000 euro. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania lub dostarczenia towaru lub wykonania usługi. Podstawowa stawka podatku wynosi 22% obrotu. Niektóre towary, (związane z gospodarką rolną i leśną, towary związane z ochroną zdrowia, towary spożywcze, towary dla dzieci, wydawnictwa), a także niektóre usługi objęte są stawką 7%. Niektóre towary sprzedawane w kraju (określone na okres przejściowy przez ministra finansów), objęte są stawką podatku 0%. Grupa towarów związanych z żywnością, a także niektóre usługi ( m.in. w zakresie rolnictwa, leśnictwa, gospodarki komunalnej, nauki, oświaty, kultury i sztuki) są zwolnione z obowiązku płacenia podatku od towarów i usług. Podatek zapłacony w momencie dokonywania zakupów dóbr materialnych i usług przeznaczonych do produkcji (sprzedaży) to podatek naliczony, natomiast podatek obliczony od wartości sprzedawanych produktów (towary, wyroby gotowe, usługi) to podatek należny. Do urzędu skarbowego przekazywana jest różnica pomiędzy podatkiem należnym a naliczonym.

Państwo nalicza także podatki na towary uważane przez nie za luksusowe. Podatek, który obejmuje tego typu produkty nazywa się akcyzą, a co to dokładnie jest oraz czego dotyczy, wyjaśnia następująca definicja:

Akcyza - podatek pobierany od niektórych produktów krajowych i importowanych. Nazywany jest także podatkiem akcyzowym. W Polsce do wyrobów akcyzowych, czyli wyrobów, od których pobiera się podatek akcyzowy, zalicza się m.in. samochody osobowe, sól, zapałki, karty do gry, wyroby przemysłu spirytusowego, wyroby winiarskie, piwo, wyroby tytoniowe, paliwa silnikowe. Akcyza przekazywana jest do budżetu państwa przez uczestników obrotu, to jest: producentów i importerów i jest wliczana w cenę towaru. Wynika z tego, że konsument płacąc cenę jest obciążony także akcyzą.

Bezrobocie

W każdym demokratycznym państwie nawet w najlepiej rozwiniętym, występuje problem bezrobocia. W niektórych stanowi on większy problem, a w innych mieści się w dopuszczalnym przedziale. Rynek pracy na którym popyt reprezentowany jest przez pracodawców oferujących miejsca pracy, a podaż reprezentowana jest przez poszukujących pracy. Na rynku pracy w warunkach gospodarki rynkowej występuje konkurencja. Bezrobocie powoduje, że poszukujący pracy muszą systematycznie podnosić swoje kwalifikacje, które uczynią ich bardziej konkurencyjnymi w stosunku do innych poszukujących pracy. Czym jest dokładnie bezrobocie wyjaśnia następująca definicja:

Bezrobocie - sytuacja na rynku pracy charakteryzująca się tym, ze liczba miejsc pracy jest mniejsza niż liczba osób poszukująca pracy. Miarą bezrobocia jest stopa bezrobocia, czyli stosunek liczby osób poszukujących pracy i pozostających bez zajęcia, do całej wielkości siły roboczej (jest to suma osób pracujących i poszukujących pracy). Stopa bezrobocia jest wyrażona zwykle w procentach.

Rozróżniamy następujące rodzaje bezrobocia:

  • Bezrobocie koniunkturalne - wywołane jest spadkiem produkcji, lub zmniejszeniem popytu na towary oraz usługi. Przedsiębiorstwo aby zmniejszyć swoje koszty dokonuje cięć personalnych, czyli zwalnia pracowników.
  • Bezrobocie cykliczne - jest najważniejszym rodzajem bezrobocia i dlatego właśnie stanowi przedmiot analizy ekonomistów oraz polityków. Obserwacje rynku pracy pokazują, że podaż pracy właściwie nie zmienia się w krótkim okresie. Wielkość zatrudnienia w takim okresie zależy od popytu na pracę. Pamiętamy, że popyt na prace jest popytem pochodnym i jego wielkość zależy od popytu na produkty wytwarzane dzięki zatrudnieniu pracy. Bezrobocie to powstaje na skutek spadku zagregowanego popytu w gospodarce.
  • Bezrobocie sezonowe - jest uwarunkowane zmianami klimatycznymi, występuje głównie w turystyce, budownictwie oraz rolnictwie.
  • Bezrobocie strukturalne - w rozwijającej się gospodarce niektóre gałęzie przemysłu rozwijają się, popyt na produkty innych natomiast zanika. Tym zjawiskom towarzyszą zmiany zatrudnienia. Jeśli jakieś gałęzie przemysłu ograniczają produkcję, to oczywiście zmniejsza się w nich zatrudnienie, co powoduje powstanie bezrobocia strukturalnego. Bezrobocie to powstaje na skutek zmian struktury przemysłowej gospodarki, prowadzącej do utraty pracy przez ludzi posiadających zawody wykorzystywane w zanikających gałęziach przemysłu.
  • Bezrobocie frakcyjne - nawet przy wysokim zagregowanym popycie w gospodarce jest jakaś grupa bezrobotnych. Są to ludzie zmieniający pracę, wchodzący dopiero na rynek pracy, np. absolwenci szkół, lub na rynek powracający, np. matki po urlopach wychowawczych. Ten rodzaj bezrobocia nasilają problemy ze zdobyciem informacji o dostępnych miejscach pracy, czy o kursach zawodowych. W niektórych zawodach kobietom jest trudniej znaleźć pracę, co również jest przyczyna zwiększającą czas trwania bezrobocia frakcyjnego. Innym czynnikiem jest brak mobilności, czyli niemożność czy niechęć do zmiany miejsca zamieszkania w celu uzyskania pracy, powodowany przede wszystkim problemami mieszkaniowymi, a także względami rodzinnymi.

Bezrobocie jest zjawiskiem negatywnym, gdyż oznacza marnotrawstwo zasobów siły roboczej. Bezrobotni nie wytwarzają dóbr i usług, ale uczestniczą w ich podziale. Otrzymują zasiłki wypłacane z budżetu państwa, który dodatkowo ponosi straty z tytułu nie płaconych przez bezrobotnych podatków. Bezrobocie prowadzi do pogarszania warunków życiowych bezrobotnych i ich rodzin, do stopniowej utraty kwalifikacji, frustracji i zjawisk patologicznych. Bezrobocie wywiera również skutki pozytywne, jeżeli prowadzi do zachowania elastyczności podaży siły roboczej, umacniania dyscypliny pracy oraz hamowania nadmiernego wzrostu płac.

Sposoby łagodzenia i przeciwdziałania skutkom bezrobocia

Rząd stara się złagodzić skutki bezrobocia oraz je ograniczyć stosują aktywne i pasywne środki zaradcze.

Do środków aktywnych zalicza się:

- organizacje prac interwencyjnych, publicznych i sezonowych

- ochronę istniejących miejsc pracy oraz tworzenie nowych przedsiębiorstw

- organizowanie kursów dokształcających lub zmieniających kwalifikacje

- udzielanie pożyczek na rozpoczęcie przez bezrobotnych własnej działalności

- organizację zatrudnienia u pracodawców zagranicznych

Do środków pasywnych zalicza się:

- uruchamianie osłony socjalnej dla bezrobotnych

- promowanie pracy w niepełnym wymiarze godzin

- obniżenie wieku emerytalnego

Podstawowym instrumentem łagodzenia skutków i rozmiarów bezrobocia w Polsce jest Fundusz Pracy. Środki tego funduszu pochodzą z budżetu państwa i są przeznaczone głównie na zasiłki dla bezrobotnych.

Do uprawnień osoby bezrobotnej należą:

Powszechne świadczenie dla bezrobotnych, nazwane zasiłkiem, wypłacane co miesiąc w ustalonej wysokości, zależnej od wielkości bezrobocia w miejscu zamieszkania. Okresy wypłacania świadczeń:

  • 6 miesięcy, jeżeli stopa bezrobocia w miejscu zamieszkania nie przekracza średniej krajowej
  • 12 miesięcy, jeżeli stopa bezrobocia w miejscu zamieszkania przekracza średnią krajową
  • 18 miesięcy, jeżeli stopa bezrobocia w miejscu zamieszkania dwukrotnie przekracza średnią krajową, ponadto musi posiadać co najmniej 20 letni okres zatrudnienia, lub mieć dziecko do lat 15 na własnym utrzymaniu.
  • Bezrobotny, który korzysta z zasiłku, ma prawo do bezpłatnej opieki medycznej

Do obowiązków osoby bezrobotnej należą:

  • Zgłaszanie się do urzędu pracy w podanych terminach
  • Przeprowadzanie badań lekarskich w celu stwierdzenia stopnia zdolności do wykonywanej pracy
  • Wykonywanie pracy, do której zostaną przydzieleni przez urząd pracy