Wstęp:

Nie od dziś wiadomo, że ołów jest metalem o silnie toksycznych właściwościach. Niektóry wysuwają nawet hipotezę, iż to zatrucie ołowiem spowodowało upadek Cesarstwa Rzymskiego. Stało się tak, ponieważ Rzymianie na co dzień stykali się z tym pierwiastkiem, a to używając naczyń (był składnikiem do ich wyrobu), czy spożywając wino z dodatkiem tak zwanego cukru ołowiowego (był to octan ołowiu o wzorze Pb(C2H3O2), stosowany jako słodzik, który nie powoduje fermentacji; rozpuszczał się on bardzo dobrze w wodzie, jednakże posiadał zabójcze właściwości, a z tego sprawy sobie niestety nie zdawano).

Również w bardziej współczesnych czasach stosowano ołów, choćby w wodociągowych rurach, czy nawet w zabawkach (masowy wyrób ołowianych żołnierzyków).

Zastosowanie:

Ołów (symbol chemiczny- Pb) to pierwiastek znajdujący rozległe zastosowanie w technice. Rocznie aż 4 miliony ton ołowiu produkuje się na świecie. Znajduje on zastosowanie w wielu dziedzinach, głównie wykorzystywany jest do produkcji tworzyw sztucznych, akumulatorów, amunicji, drukarskich czcionek, materiałów do lutowania, glazury, w przemyśle hutniczym, papierniczym, garbarskim, zawiera się w bieli i szkle ołowianym itp.

Ołów w benzynie:

Czteroetylek ołowiu to najważniejszy, problematyczny w ochronie środowiska, związek chemiczny, który jeszcze do niedawna był stosowany powszechnie w roli dodatku do paliwa używanego w niskoprężnych silnikach benzynowych (dlatego jego nazwą handlową jest "etylina"). Związek ten dodawano do paliw, aby zwiększyć jego liczbę oktanową (LO). Konsekwencją tego była zwiększona odporność paliwa na stukowe spalanie, a także możliwość podwyższenia stopnia sprężania, wskutek czego ogólna sprawność silnika wzrasta, przy jednoczesnym zmniejszeniu zużycia paliwa.

Ołów zawarty w benzynie jest emitowany do środowiska razem ze spalinami pod postacią aerozolu, co jest o tyle niebezpieczne, że wtedy jego zasięg opadu wzdłuż trasy komunikacyjnej może sięgać nawet stu metrów. Jeszcze niedawno temu w Polsce na jeden kilometr dróg średnio opadało osiem kilogramów ołowiu.

Sytuację poprawiło instalowanie w samochodach nowo wyprodukowanych katalizatorów spalin, które wymuszają stosowanie w pojazdach tych bezołowiowej benzyny. Niestety ołów, który zdążył już wcześniej przedostać się do gleby, pozostanie w niej jeszcze przez okres czasu.

Ochrona:

  • Instalowanie wymienionych wyżej katalizatorów spalin w samochodach.
  • Systematyczne eliminowanie farb, zwłaszcza koloru białego, w których została zastosowana biel ołowiana.
  • Wprowadzenie atestów na zabawkach dla dzieci, które są gwarancją braku ołowiu w ich składzie.
  • Nie stosowanie w gospodarstwach domowych wody ciepłej, która pochodzi z gazowych pieców oraz bojlerów, jako pitnej.

Drogi przedostawania się:

Aż 80 do 90% sytuacji przedostania się ołowiu do organizmu ludzkiego zachodzi wskutek zjedzenia skażonego pokarmu, z czego w połowie przypadków są to zatrute ołowiem warzywa. Warzywami szczególnie silnie akumulującymi ten pierwiastek są sałata, marchew, pietruszka i szczypiorek. Innym artykułem spożywczym, który może mieć dużą zawartość ołowiu, jest mleko, ponieważ ze spożytej przez zwierzęta paszy ołów przechodzi w całości. Dlatego też nie jest dopuszczalne wypasanie krów w bliskiej okolicy komunikacyjnych tras. Pomimo to taki widok w Polsce jest niestety dość często obserwowany.

U człowieka dorosłego resorpcja ołowiu w przewodzie pokarmowym zachodzi na poziomie 5 do 10%, jednakże u niemowląt i małych dzieci jest to aż 50%.

Drogi oddechowe to kolejna ścieżka przedostawania się tego metalu ciężkiego do ludzkiego organizmu, na której resorpcja wynosi 20 do 60%.

Dostający się do ludzkiego organizmu ołów w przeważającej części (90%) jest odkładany w kościach, włączając w to zęby. Poprzez wywoływane uszkodzenie szpiku kostnego, ma on działanie szkodliwe na układ krwionośny. W wyniku blokowania systemu hemoglobiny dochodzi do anemii.

Niekorzystny wpływ:

Można zaobserwować niekorzystny wpływ ołowiu zarówno na fizyczne, jak również na psychiczne zdrowie człowieka.

  • Początkowe objawy zatrucia ołowiem to ogólne osłabienie, depresyjne stany, zawroty i bóle głowy, nadpobudliwość, rozdrażnienie, utrata apetytu, osłabienie koncentracji i pamięci, anemia.
  • Zatrucie tym pierwiastkiem ma narastający charakter, dochodzi do zaatakowania systemu nerwowego i układu rozrodczego, a także szeregu wewnętrznych organów.
  • W przypadku przewlekłego zatrucia ołowiem objawami uszkodzenia systemu nerwowego są zaburzenia snu, agresja, pogorszenie umysłowej sprawności, bóle brzucha oraz wymioty.
  • Zaawansowane stadia zatrucia prowadzą do uszkodzeń mózgu, co w konsekwencji prowadzi do bardzo poważnych zaburzeń umysłowych, paraliżu, czy nawet do zapadnięcia w śpiączkę i do śmierci.
  • Z uwagi na to, że dziecięce organizmy łatwiej niż dorosłe wchłaniają ołów, konsekwencje tego mogą być szczególnie niebezpieczne. Nagromadzenie tego pierwiastka może doprowadzić do zahamowania umysłowego rozwoju i ograniczenia zdolności (przeprowadzone badania pokazały, że mieszkające na obszarach o wysokim skażeniu ołowiem dzieci wykazują wyraźnie obniżony iloraz inteligencji).
  • Ołów ponadto uszkadza nerki, co także jest niebezpieczne, zwłaszcza dla dzieci.
  • Dodatkowo zagrożenie potęguje fakt, że ołów i kadm to pierwiastki działające synergistycznie, co oznacza, że szkodliwy wpływ obu tych metali ciężkich na organizm ludzki nie jest zwykłą sumą ich oddziaływania, tylko skutki te podlegają swoistemu wzmocnieniu.

Sposoby obrony przed ołowiem:

Człowiek na wiele sposobów może bronić swój organizm przed nadmierną resorpcją tego pierwiastka.

  • Ogromne znaczenie ma obfitująca w białka, związki żelaza, wapnia i potasu oraz witaminy D dieta.
  • Powinno się pić wody mineralne zawierające dużo magnezu, selenu.
  • Zaleca się ograniczenie spożycia konserwowych przetworów.
  • Przed spożyciem zawsze należy dokładnie umyć owoce i warzywa.
  • Na co dzień najlepiej unikać dłuższego przebywania w zawierających papierosowy dym pomieszczeniach.
  • Rejony skażone spalinami z silników, gdzie natężenie ruchu samochodowego jest duże, to również miejsca, których należy unikać.
  • Nie jest dopuszczalne mycie samochodowych części w etylizowanej benzynie, zwłaszcza, gdy ręce mają uszkodzony naskórek.