Pojawienie się języka łacińskiego w muzyce sięga czasów antycznych i jest nierozerwalnie złączone z kultem i religijnością. Jednak dopiero w okresie średniowiecza łacina zabłysnęła swoim pięknem w liturgii chrześcijańskich obrzędów religijnych. W tych warunkach powstał wyjątkowy gatunek muzyczny zwany chorałem gregoriańskim. Kościoły rozbrzmiewały również tekstem psalmów i hymnów. Narodziła się wówczas pieśń wielogłosowa, ale jej ewolucja przybrała większe rozmiary w kolejnych okresach tworzenia się kultury i cywilizacji.

Aby zbadać genezę chorału gregoriańskiego należy krótko przyjrzeć się sytuacji historycznej, w której rozprzestrzeniała się w całej Europie "nowa wiara". Kiedy chrześcijanie zaczęli się gromadzić i wspólnie modlić, zaczęli również śpiewać, a ich źródłem były pieśni synagogalne, ponieważ apostołowie mieli pochodzenie żydowskie. W takiej samej mierze pieśni w obrzędach chrześcijańskich jak żydowskich były jednogłosowe i śpiewane bez akompaniamentu, a ponadto zawierały tzw. melizmaty mające charakter melodyjnego śpiewu na jednej zgłosce w celu zachowania rytmu. Zasięg występowania pieśni rozszerzał się wraz z rozpraszaniem się gmin chrześcijańskich i w rezultacie traciły one jednolity charakter. Zdarzało się, że tekst intonowano w najróżnorodniejszy sposób, czego powodem był brak uniwersalnego zapisu i powszechnego zrozumienia dla jego zasad. Wydany przez Konstantyna w 313 r. p. n. e. edykt mediolański gwarantujący swobodę wyznania doprowadził do swego rodzaju liberalizacji dotychczasowych reguł dotyczących tekstu śpiewanego na liturgii. Wówczas tworzył święty Efrem, który wsławił się komponując pieśni poświęcone uczeniu Najświętszej Marii Panny, a także święty Ambroży, doktor kościoła oddany reformowaniu śpiewu kościelnego. Pierwszym z papieży zajmujących się ujednoliceniem oprawy muzycznej w liturgii był Leon I Wielki. Jednak najwięcej w tej kwestii zdołał osiągnąć Grzegorz I Wielki. Od niego swe miano otrzymał chorał gregoriański. Jest to śpiew jednogłosowy wywodzący się, jak już wspomniano, z tradycji synagogalnej, syryjskiej, bizantyjskiej, greckiej. W teoretycznym języku muzyki chorał zalicza się do monodii liturgicznej inaczej nazwanej cantus planus. Należy zaznaczyć, że łaciński termin planus sygnalizował niską barwę śpiewu, o czym pisał Guido z Arezzo w dziele "Mikrologus" (XII w.). W chorale jedynym i uniwersalnym językiem dla przekazywania treści teologicznych był język łaciński. Wykonawcami pieśni byli tylko mężczyźni zgodnie z interpretacją tekstów biblijnych (1 Kor14, 33-35). W czasach średniowiecza muzyka była podporządkowana dwóm systemom, które precyzyjnie określały czas trwania nut(dźwięków) w odniesieniu do trójdzielnego lub dwudzielnego podziału rytmicznego. Melodia chorału opierała się na tzw. tonacjach kościelnych, które czerpały ze spuścizny systemu modalnego Greków. Wybrano z niego tonacje rozbrzmiewające wzniośle. Przez długi okres czasu nie stosowano w charakterze akompaniamentu organów, ponieważ Kościół uważał je za instrument pogański. Chorał stał się głównym środkiem wyrazu podczas nabożeństw mszy świętej i pozamszalne officia.

We mszy można wyróżnić dwie części: pierwsza ma charakter pouczeniai obejmuje czytania, kazanie, śpiewy, natomiast druga, właściwa zaczyna się eucharystią. w takim kształcie msza zachowała się do XIII w.W obrębie mszy można wydzielić dwa rodzaje śpiewu: proprium missae i ordinarium missae. Są to: introit (Antiphona ad introitum), graduał (responsorium graduale), alleluja (czasem zstąpiona przez tractus), z okazji świąt sekwencje, offertorium (Antiphona ad offertorium) i communio (Antiphona ad communionem). Ta partia ma różnorodną melodię, która dostosowuje swą stylistykę do świąt. Natomiast ordinarium jest częścią stałą, niepodlegającą zmianom w zakresie tekstów, chociaż w warstwie muzycznej może być różnorodna. Można do niej zaliczyć: Kyrie, Gloria, Benedictus, Sanctus, Credo, Agnus Dei, Ite, missa est albo Benedicamus Domino, natomiast w mszy żałobnej Requiescant in pace. Szczególnie powszechna w kościele protestantów była tzw. missa brevis, którą budowało Kyrie i Gloria, będąca w opozycji do mszy pełnej tzw. missa solemnis.

Kolejną formą muzyczną, w której język łaciński odgrywa ważną rolę jest oratorium. Treścią tej formy muzycznej jest zwykle związana z tematyką religijną. Jest rozbudowana i nie posiada akcji scenicznej, występuje w niej dużo elementów instrumentalnych, ale także wokalnych. Wokaliza może mieć charakter solowy lub chóralny. Słynnymi przykładami są: Oratorium na Boże Narodzenie Jana Sebastiana Bacha, Stworzenie świata Franza Josepha Haydn'a. Wykonywanie oratorium nie wymaga od występujących ani ruchu ani szczególnego makijażu scenicznego. Powstanie tego gatunku jest związane z postacią zakonnika Filipa Neri. Był on założycielem kongregacji "oratoriani" prowadzącej nabożeństwa zintegrowane ze śpiewem laud. Śpiewy mogły mieć formę dialogu oraz utworów znanych pod nazwą representazione, storia, esempio. Z końcem XVI w. uformowały się dwa rodzaje oratorium: pierwsze czerpało inspirację z łacińskiego tekstu "Vulgaty" św. Hieronima (oratorio latino), a drugie z tekstu włoskiego (oratorio volgare). Różnica pomiędzy tymi wariantami oratorium polegała na tym, że w pierwszym przeważały partie chóralne, a w drugim solowe.

Przykładem dziewiętnastowiecznego wspaniałego oratorium jest kompozycja A. Dvořaka "Stabat Mater", która zachwyca urodą tekstu jak też melodii.

,,Stabat Mater dolorosa iuxta crucem lacrimosa dum pendebat Filius",

,,Eia Mater, fons amoris, me sentire vim doloris fac ut tecum lugeam",

,,Tui nati vulnerati tam dignati pro me pati poenas mecum divide",

,,Virgo virginum praeclara mihi iam non sis amara fac me tecum plangere,,.

,,Bolejąca Matka stała U stóp krzyża, we łzach cała, Kiedy na nim zawisł Syn",

,,Matko, coś miłości zdrojem, Przejmij mnie cierpieniem swoim Abym boleć z Tobą mógł",

,,Męką Syna rodzonego, Co dla dobra cierpiał mego, Ze mną się podzielić chciej",

,,Panno czysta nad pannami, Niechaj dobroć Twoja da mi Płakać z żalu z Tobą współ".

Magnificat (Magnificat anima mea Dominum) to słowa kantyku Najświętszej Marii Panny, która odwiedziła Elżbietę wg Ewangelii św. Łukasza. Kantyk ma charakter radosnej pieśni i jest śpiewany w kościele rzymskim podczas nabożeństwa nieszporów. W XV w. utwór zaczęto opracowywać polifonicznie m. in. przez Jana Sebastiana Bacha, Mikołaja z Radomia, M. Zieleńskiego. (Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Władysław Kopaliński).

Skondensowany charakter języka łacińskiego, a jednocześnie jego melodia sprawia, że każda treść, a w szczególności treść teologiczna nabiera bardziej wzniosłego wyrazu. Obcując z tym językiem, który współcześnie przestał być powszechnie zrozumiały, tymczasem w połączeniu z muzyką organów, czy też innych instrumentów wydaje się wprawiać słuchacza w jakiś mistyczny stan i kontemplację. Nie bez powodu kanony z Taize są śpiewane po łacinie. Dzisiaj również artyści tworzą tego typu kompozycje. Przykładem może być oratorium Piotra Rubika i Zbigniewa Książka " Tu es Petrus".