Do grupy rzeczowników deklinacji I zaliczamy rzeczowniki rodzaju żeńskiego zakończone na - a w nom. sing. i dyftong - ae w gen.sing., dodany do tematu fleksyjnego rzeczownika. Rzeczowniki te odmieniają się wg następującego paradygmatu np.:
N. gallin - a kura
G. gallin - ae kury
D gallin - ae kurze
Acc. gallin - am kurę
Abl. gallin - ā* kurą
V. gallin - a kuro !
* należy zaznaczyć, że w abl. sing. występuje samogłoska długa ā, podczas gdy w nom. i voc. sing. ă
N. gallin - ae kury
G. gallin - ārum kur
D. gallin - īs kurom
Acc. gallin - ās kury
Abl. gallin - īs kurami
V. gallin - ae kury!
Według paradygmatu deklinacji I odmieniają się wyjątkowo również rzeczowniki rodzaju męskiego. Należą do nich: naută, ae - żeglarz ; agricolă, ae - rolnik; Belgă, ae - Belg; poēta, ae - poeta. Są to rzeczowniki określające reprezentantów zawodów i nacji.
Do grupy rzeczowników deklinacji II należą rzeczowniki rodzaju męskiego, zakończone w nom. sing. na - us, - er, - r oraz rzeczowniki rodzaju nijakiego zakończone w nom. sing. na - um. Cechą charakterystyczną dla tego paradygmatu odmiany jest gen. sing. zakończony na - ī.
N. gall - ŭs kogut magist - er nauczyciel
G. gall - ī koguta magistr - ī nauczyciela
D. gall - ō kogutowi magistr - ō nauczycielowi
Acc. gall - um koguta magistr - um nauczyciela
Abl. gall - ō kogutem magistr - ō nauczycielem
V. gall - ě* kogucie! magist - er nauczycielu!
N. gall - ī koguty magistr - ī nauczyciele
G. gall - ōrum kogutów magistr - ōrum nauczycieli
D. gall - īs kogutom magistr - īs nauczycielom
Acc. gall - ōs koguty magistr - ōs nauczycieli
Abl. gall - īs kogutami magistr - īs nauczycielami
V. gall - ī koguty! magistr - ī nauczyciele!
Należy pamiętać, że istnieje grupa rzeczowników, które nie tracą - e w temacie fleksyjnym i są to: puer, gener, socer, vesper. Paradygmat ich odmiany przedstawia się następująco:
N. vesper wieczór
G. vesper - ī wieczoru
D. vesper - ō wieczorowi
Acc. vesper - um wieczór
Abl. vesper - ō wieczorem
V. vesper wieczorze!
N. vesper - ī wieczory
G. vesper - ōrum wieczorów
D. vesper - īs wieczorom
Acc. vesper - ōs wieczory
Abl. vesper - īs wieczorami
V. vesper - ī wieczory!
Odmiana rzeczowników rodzaju nijakiego wykazuje pewne różnice, a oto one:
N. argument - um dowód
G. argument - ī dowodu
D. argument - ō dowodowi
Acc. argument - um dowód
Abl. argument - ō dowodem
V. argument - um dowodzie!*
*Warto zapamiętać, że w odmianie rodzaju nijakiego obowiązuje zasada tożsamych końcówek dla nominatiwu, accusatiwu i vocatiwu w liczbie pojedynczej (um) i mnogiej (a).
N. argument - ă dowody
G. argument - ōrum dowodów
D. argument - īs dowodom
Acc. argument - ă dowody
Abl. argument - īs dowodami
V. argument - ă dowody!
W deklinacji II istnieje grupa wyjątków wyróżnionych ze względu na rodzaj, a mianowicie rzeczowniki: humus, ī; diphtongus, ī, które są rodzaju żeńskiego oraz virus, ī wyjątek rodzaju nijakiego.
Do deklinacji III zaliczają się rzeczowniki wszystkich rodzajów mających różnorodne zakończenia rodzajowe. Cechą charakterystyczną tej deklinacji jest zakończenie gen. sing na - ĭs. Deklinacja III nie jest paradygmatem jednolitym, dlatego wyróżnia się trzy typy jej odmiany ze względu na budowę wyrazu:
1. TYP SPÓŁGŁOSKOWY: należą rzeczowniki nierównozgłoskowe ( w gen sing. o jedną sylabę więcej) wszystkich rodzajów i mające jedną spółgłoskę kończącą temat fleksyjny. Temat odmienianego wyrazu uzyskujemy po odcięciu końcówki -ĭs w gen. sing.np.:
(femininum) (masculinum) (neutrum)
N. appetitio pragnienie viator wędrowiec ius prawo
G. appetition - ĭs pragnienia viator - ĭs wędrowca iur- ĭs prawa
D. appetition - ī pragnieniu viator - ī wędrowcowi iur - ī prawu
Acc. appetition - em pragnienie viator - em wędrowca ius prawo
Abl appetition - ĕ pragnieniem viator - ĕ wędrowcem iur - ĕ prawem
V. appetitio pragnienie! viator wędrowcze! ius prawo!
N. appetition - ēs pragnienia viator - ēs wędrowcy iur - a prawa
G. appetition - um pragnień viator - um wędrowców iur- um
D. appetition - ĭbus pragnieniom viator- ĭbus wędrowcom iur - ĭbus prawom
Acc.appetition - ēs pragnienia viator - ēs wędrowców iur - a prawa
Abl.appetition - ĭbus pragnieniami viator- ĭbus wędrowcami iur - ĭbus prawami
V. appetition - ēs pragnienia! viator - ēs wędrowcy! iur - a prawa!
Należy zwrócić uwagę na zmiany fonetyczne w tematach rzeczowników III deklinacji, dlatego też zawsze podaje się ich dwie formy podstawowe np.: homo, inis; furor, oris; palus, udis.
2. TYP MIESZANY: należą dwie grupy:
- rzeczowniki wszystkich rodzajów, których temat fleksyjny kończą dwie spółgłoski np.: pons, pontis; ars, artis; cor,cordis
- rzeczowniki równozgłoskowe w nom. sing. zakończone na - es i - is, które są rodzaju męskiego lub żeńskiego np.: fames, famis; auris, auris; hostis, hostis
(masculinum) (femininum) (neutrum)
N. pons most ars sztuka cor serce
G. pont - ĭs mostu art - ĭs sztuki cord - ĭs serca
D pont - ī mostowi art - ī sztuce cord - ī sercu
Acc. pont - em most art - em sztukę cor serce
Abl. pont - ĕ mostem art - ĕ sztuką cord - ĕ sercem
V. pons moście! ars! sztuko! cor! serce!
N. pont - ēs mosty art - ēs sztuki cord - ă serca
G. pont - ium mostów art - ium sztuk cord - ium serc
D. pont - ĭbus mostom art - ĭbus sztukom cord-ĭbussercom
Acc. pont - ēs mosty art - ēs sztuki cord - ă serca
Abl. pont - ĭbus mostami art - ĭbus sztukami cord - ĭbus sercami
V. pont - ēs mosty art - ēs sztuki! cord - ă serca!
3. TYP SAMOGŁOSKOWY(abl. sing. - i, gen. plur. - ium, nom. pl. - ia): należą rzeczowniki rodzaju nijakiego, zakończone w nom. sing. na - al, - ar, - e np.: anima, ,animalis; fictile, fctilis; iubar, iubaris;
N. animal zwierzę iubar światło fictile naczynie gliniane
G. animal - ĭs zwierzęcia iubar - ĭs światła fictil - ĭs naczyniagliniane
D. animal - ī zwierzęciu iubar - ī światłu fictil - ī naczyniu glinianemu
Acc. animal zwierzę iubar światło fictile naczynie gliniane
Abl. animal - ī zwierzęciem iubar - ī światłem fictil - ī naczyniem glinianym
V. animal zwierzę! iubar światło! fictile naczynie gliniane!
N. animal - ĭa zwierzęta iubar - ĭa światła fictil - ĭa naczynia gliniane
G. animal- ium zwierząt iubar- ium świateł fictil- ium naczyń glinianych
D. animal - ĭbus zwierzętom iubar - ĭbus światłom fictil - ĭbus naczyniom glinianym
Acc. animal- ĭa zwierzęta iubar - ĭa światła fictil - ĭa naczynia gliniane
Abl. animal-- ĭbus zwierzętami iubar - ĭbus światłami fictil-ĭbus naczyniami glinianymi
V. animal - ĭa zwierzęta! iubar - ĭa światła! fictil - ĭa naczynia gliniane!
Komentarze (0)