1. ZDANIA OKOLICZNIKOWE CELU

Zdanie podrzędne, które odpowiada na pytanie po co? w jakim celu?.

Charakterystycznymi spójnikami są: ut (uti) - aby, żeby; neu (neve) - i aby nie; ne- aby nie; quo + comparativus np. quo facilius - tym łatwiej. Orzeczenie zdania stosuje się do consecutio temporum, czyli w coniunctiwie praesentis, jeśli w zdaniu nadrzędnym jest orzeczenie wyrażone w czasie głównym, natomiast w coniunctiwie imperfecti, jeśli czasownik w zdaniu nadrzędnym występuje w czasie historycznym. W zdaniu celowym aspekt czynności jest zawsze równoczesny.

2.ZDANIA DOPEŁNIENIOWE

Zdanie podrzędne dopełnieniowe odnosi się bezpośrednio do orzeczenia zdania nadrzędnego i uzupełnia jego treść. Spójniki, które w nich występują to: ut - aby (że), ne - aby nie (że nie). Spójnikowe zdania dopełnieniowe występują po czasownikach określonej grupy znaczeniowej, do której należą np..:

a. czasowniki wyrażające obawę: timeo, metuo, vereor - obawiam się;

b. czasowniki wyrażające przeszkodę: impedio, obsto, resisto - sprzeciwiam się;

c. czasowniki wyrażające prośbę i troskę o coś: peto, precor- proszę; curo- staram się; suadeo- doradzam itp.

Orzeczenie zdania dopełnieniowego występuje w con. praesentis lub imperfecti zgodnie z consecutio temporum.

3. ZDANIA SKUTKOWE

Orzeczenie zdania skutkowego nie stosuje się do consecutio temporum, ponieważ odnosi się ono do momentu mówienia, a nie do aspektu czynności zdania nadrzędnego. Występuje coniunctivus praesentis lub perfecti. Często oprócz spójników, np.: ut - że, ut non - że nie, ut nemo - że nikt, ut nihil - że nic, stosuje się w nich wyrazy: ita, sic, tam - tak bardzo; talis - tego rodzaju, taki; adeo - do tego stopnia; tantus - tak wielki; tantopere - tak bardzo; można domyślić się ich istnienia, nawet jeśli nie występują w zdaniu.

4. ZDANIA PODMIOTOWE

O zdania podmiotowe można zapytać: kto? co? - spełniają więc taką funkcję jak podmiot w zdaniu pojedynczym. Zdania te mogą być spójnikowe i występują:

a. po czasownikach nieosobowych tzw. verba impersonalia: est, fit, accidit, evenit - zdarza się; restat - pozostaje; sequitur, efficitur - wynika, wypływa

b. także po wyrażeniach typu: mos est, consetudo est- jest zwyczaj, przyzwyczajenie

Zdania te zaczynają się od spójników: ut, ut non (nemo, nihil); jest w nich coniunctivus praesentis lub perfecti.

5.ZDANIA PRZYCZYNOWE

O zdanie okolicznikowe przyczyny można zapytać: dlaczego? z jakiego powodu? Są to zdania spójnikowe, np.:

a. quod, ob eam causam, propterea quod, quoniam, quia - ponieważ, z tego powodu, że, dlatego że; orzeczenie jest w indikatiwie, chyba, że zdanie wyraża myśl cudzą

b. cum, praesertim cum - zwłaszcza, że; orzeczenie w coniunctiwie zgodnie z consecutio temporum.

6.ZDANIA PRZYZWOLONE

Zdania podrzędne przyzwolenia odpowiadają na pytanie: mimo co? Spójnikami są:

a. quamquam - orzeczenie w indicatiwie

b. quamvis, cum - orzeczenie w coniunctiwie zgodnie z consecutio temporum

c. licet ut,( ne- przeczenie) - orzeczenie w coniunctiwie praesentis lub perfecti

d. etsi, etiamsi, tametsi - zdania z odcieniem warunkowym, dlatego orzeczenie będzie się stosować do zasad rządzących zdaniami warunkowymi. Spójniki można przetłumaczyć na język polski w następujący sposób: chociaż, jakkolwiek, aczkolwiek, chociażby, jeśli nawet.