Ablativus absolutus wbrew swojej nazwie nie jest konstrukcją niezależną. To rodzaj składni przypadka, w której występuje rzeczownik (zaimek, liczebnik) w ablatiwie wraz z imiesłowem w ablatiwie (praesentis activi lub perfecti passivi) w zależności od tego, jaki aspekt ma czynność wyrażona imiesłowem w stosunku do czynności w zdaniu. Participium praesentis activi wyraża czynność równoczesną w odniesieniu do czynności wyrażonej orzeczeniem zdania, natomiast participium perfecti passivi wyraża czynność uprzednią, wcześniejszą od czynności wyrażonej orzeczeniem. Pełni w zdaniu funkcję okolicznika: czasu, przyczyny, przyzwolenia, warunku i można go oddać w języku polskim przez pełne zdanie np.
a. okolicznikowe czasu: Quieta Gallia Cesar in Italiam proficiscitur. Gdy w Galii zapanował spokój Cezar wyruszył do Italii.
W zdaniu: Tarquinio rege Sybilla Romam venit. Za króla Tarkwiniusza Sybilla przybyła do Rzymu. Zamiast participium występuje rzeczownik, ale warto zauważyć, że pochodzi on od czasownika (regnante).
b. okolicznikowe przyzwolenia: Etiam vulnere sanato cicatrix manet. Chociaż by rana została natychmiast uleczona blizna pozostaje.
c. okolicznikowe warunku: Caritate sublata omnis e vita sublata est iucunditas. Jeśli się usunie z życia miłość, usunie się wszelki powab.( Tadeusz Sinko, Mała gramatyka łacińska).
Sposoby przekładu konstrukcji ablativus absolutus:
*zdanie okolicznikowe:
1. wybieramy odpowiedni do kontekstu zdania spójnik: kiedy, chociaż, ponieważ, jeżeli,
2. rzeczownik (zaimek, liczebnik) w ablatiwie tłumaczymy w mianowniku jako podmiot zdania okolicznikowego,
3. participium tłumaczymy w formie osobowej biorąc pod uwagę czas i stronę imiesłowu: jeśli jest to participium praesentis act. będzie to czynność równoczesna w stosunku do orzeczenia zdania, natomiast jeśli wystąpi participium perfecti passivi, czynność będzie miała aspekt uprzedni.
* wyrażenie przyimkowe:
bello finito - po zakończeniu wojny - okolicznik czasu
*imiesłów przysłówkowy uprzedni:
Conventu convocato ad eos locutus est. Zwoławszy zgromadzenie przemówił do nich. W tłumaczeniu można użyć formy imiesłowu przysłówkowego uprzedniego, ponieważ podmiotem zdania jest ta sama osoba, która wykonuje czynność wyrażoną przez participium perfecti passivi.
