Leopold Staff

1. Biografia:

Leopold Staff urodził się 14 listopada 1878 roku we Lwowie. Studiował na Uniwersytecie Lwowskim prawo, filozofię i romanistykę. W tym okresie działał także w Kółku Literackim. Wielokrotnie wyjeżdżał do Włoch, przebywał także w Paryżu i w Charkowie. Był redaktorem biblioteki "Symposion" (1909-1914) oraz tłumaczem. Przełożył m.in. pisma Fryderyka Nietzschego. Od 1918 roku mieszkał w Warszawie. Dwukrotnie został laureatem państwowej nagrody literackiej (1927, 1951). Otrzymał również nagrodę miasta Lwowa i miasta Warszawy oraz nagrodę Pen Clubu za twórczość przekładową. Zmarł 31 maja 1957 roku w Skarżysku-Kamiennej. Jego grób znajduje się na warszawskich Powązkach.

2. Twórczość:

Leopolda Staffa zwykło się nazywać poetą trzech pokoleń, gdyż na czas jego 79-letniego życia przypadły aż trzy epoki literackie: Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne i czasy powojenne, czyli literatura współczesna. Jego twórczość łączy w sobie wiele różnorodnych składników filozoficznych i literackich, czasem nawet sprzecznych. Szedł z duchem czasu, ale nie tracił przy tym swojej indywidualności i tożsamości artystycznej.

Młoda Polska:

Debiutował w okresie Młodej Polski w 1901 roku tomikiem "Sny o potędze". Omawiając ten okres w jego twórczości odwołam się do trzech najbardziej znanych wierszy: "Kowal", "Deszcz jesienny" i "Curriculum Vitae".

"Kowal" - pochodzi z debiutanckiego zbioru; stanowi próbę przeciwstawienia się dekadentyzmowi młodopolskiemu; silny wpływ filozofii Fryderyka Nietzschego; tytułowy bohater wykuwa swoje serce, dąży do tego, aby stać się jednostką wybitną; używa przy tym całej swojej "woli mocy", aby wypracować własną osobowość i siłę; marzenia o aktywnej postawie wobec świata.

"Deszcz jesienny" - pochodzi z tomu "Dzień duszy" z 1903 roku; dekadencka wizja rzeczywistości; nastrój smutku, melancholii i przygnębienia; przestawienie trzech kolejnych obrazów: korowodu mar odchodzących w bezkresną dal - symbol niewykorzystanych marzeń; obraz śmierci, pogrzebu i pożaru, w którym giną dzieci oraz obraz szatana, który niszczy ogród, ale zamiast cieszyć się z tego, czego dokonał, płacze nad tym dziełem zniszczenia; cechy utworu: melodyjność, rytmika wiersza - regularny 12-zgłoskowiec, powtarzający się refren, liczne onomatopeje.

"Curriculum Vitae" - z tomu "W cieniu miecza" z 1911 roku; stanowi ocenę dotychczasowej twórczości poety.

Dwudziestolecie międzywojenne:

Z czasem Leopold Staff zaczyna odchodzić od problematyki i poetyki młodopolskiej. Coraz bardziej wyraźne zaczyna być zamiłowanie do antyku, poezji i filozofii epoki starożytnej. Widać to już w ostatnim tomiku wydanym w okresie Młodej Polski - "Uśmiechy godzin". Klasycyzm w twórczości poety rozwinie się najlepiej w dwudziestoleciu międzywojennym. Omawiając twórczość Staffa w latach międzywojennych odwołam się do czterech wierszy: "Wysokie drzewa", "Kartoflisko", "Lipy" i "Ars poetica".

"Wysokie drzewa" - utwór pochodzi z tomu o tym samym tytule z 1932 roku; wyraz zachwytu nad pięknem przyrody; podkreślenie jedności człowieka z naturą; nastrój wprowadzają odpowiednio dobrane kolory; klamra kompozycyjna: "O, cóż jest piękniejszego niż wysokie drzewa"; synestezja (np. "zapach wody").

"Lipy" - z tomu "Wysokie drzewa"; kult tradycji czarnoleskiej, niedoścignionego wzoru piękna dla poety; radość życia i piękno przyrody.

"Kartoflisko" - z tomu "Ścieżki polne" z 1919 roku; opis typowego jesiennego wiejskiego krajobraz - zbieranie ziemniaków; hołd oddany codziennym czynnościom; banalna tematyka ujęta w klasyczną formę - sonet.

"Ars poetica" - z tomu "Barwa miodu" z 1936 roku; wiersz programowy; poetyckie credo Staffa; program klasycyzmu i postawa afirmacji świata; "I niech wiersz, co ze strun się toczy, / Będzie, przybrawszy rytm i dźwięki, / Tak jasny, jak spojrzenie w oczy, / I prosty jak podanie ręki".

Charakterystyczne cechy poetyki Leopolda Staffa z okresu dwudziestolecia międzywojennego to: 1. czerpanie z filozofii klasycznej (horacjanizm, epikureizm, stoicyzm); 2. prostota w opisie polskiego krajobrazu; 3. zwykła, codzienna tematyka ujęta w kunsztowne formy; 4. bohaterem utworów staje się człowiek poszukujący i dążący do perfekcji, który potrafi dostrzec piękno w drobiazgach; 5. dążenie do swobody i lekkości wiersza; 6. mistrzowskie operowanie poetyzmami.

Okres powojenny:

Ostatnie, powojenne tomiki poetyckie Leopolda Staffa: "Martwa pogoda", "Wiklina" i "Dziewięć muz" nie przynoszą zmiany tonu i sposobu widzenia świata. Można w nich jedynie zauważyć przełamanie tradycyjnych systemów metrycznych oraz unowocześnienie sposobów obrazowania. Do ówczesnej twórczości poeta wplata również wątki autobiograficzne oraz doświadczenia wojenne, ale nawet przeżyty okres okupacji nie załamuje w nim wiary w człowieka i jego możliwości. Przykładem tekstu powstałego w czasie wojny jest wiersz "Pierwsza przechadzka". Utwór ten powstał 16 września 1939 roku i jest dedykowany żonie poety. Podejmuje on tematykę wojenną. Podmiot liryczny obserwuje wojenny krajobraz, widzi zrujnowany świat. Mówi, iż dom w tych czasach nie jest już azylem (dom - także w znaczeniu Polska). Nadal jednak tkwi w nim (poecie) nadzieja na normalność. Wojna zniszczyła człowieka fizycznie i psychicznie, ale Staff uważa, że nie wszystko jeszcze jest stracone. Kiedyś na pewno przyjdzie upragniona wolność. Tylko, że jej cena jest bardzo wysoka. Poeta wierzy w nadejście lepszego jutra.

3. Swoje wystąpienie zakończę przypomnieniem wiersza "Ostatni z mego pokolenia…", w którym Leopold Staff najpełniej podsumował całe swoje życie i twórczość.

[Ostatni z mego pokolenia…]

Ostatni z mego pokolenia,

Drogich przyjaciół pogrzebałem.

Widziałem, jak się życie zmienia,

I sam jak życie się zmieniałem.

Człowiekam kochał i przyrodę,

W przyszłość patrzyłem jasnym okiem,

Wielbiłem wolność i swobodę

Zbratany z wiatrem i obłokiem.

Nie wabił mnie spiżowy pomnik,

Rozgłośne trąby, huczne brawa.

Zostanie po mnie pusty pokój

I małomówna, cicha sława.