Oryginalność powieści Nałkowskiej polega przede wszystkim na tym, że aktywizuje ona czytelnika, zmuszając go do trudów samodzielnej analizy wydarzeń i ich przyczyn, obserwacji bohaterów i tworzenia własnej oceny ich postępowania. W kontekście psychologicznym, pisarka postawiła pytania zasadnicze: o możliwości poznania prawdy o sobie samym i rolę innych, społeczeństwa w tym procesie. Odpowiedź, którą daje "Granica", jest niejednoznaczna, złożona i wielopłaszczyznowa- taką właśnie istotą jest sam człowiek. Jego osobowość nigdy nie będzie do końca zamknięta, uformowana, określona, zmienia się on pod wpływem różnych warunków zewnętrznych w toku swojego życia na skutek kontaktów z ludźmi i w reakcji na nieprzewidywalne zdarzenia. Jako istota społeczna, człowiek poddawany jest nieustannemu procesowi kształtowania, modelowania poprzez obowiązujące normy, wartości, ale także stereotypy, konwenanse i bezwzględne mechanizmy. Innymi słowy Nałkowska pyta czy człowiek jest jednostka oryginalną, indywidualnością, czy raczej życiem swoim realizuje pewien schemat, wchodząc w przygotowana dla niego rolę społeczną? Ten problem poznawczy umieszcza ona jednak w kontekście etycznym. Moralność, która, jak twierdzi Nałkowska, powstaje na styku odczuć wewnętrznych, subiektywnych jednostek oraz oceny, którą dostarcza świat zewnętrzny, jest systemem ochronnym człowieka. Dzięki niemu może on otworzyć się na innych, prawdę, którą przynoszą jako jego baczni obserwatorzy, jednocześnie zabezpieczając go przed przymusem bycia jak inni, ślepego podporządkowania się obowiązującym schematom zachowań. Tego właśnie, co współczesna psychologia określa mianem asertywności, brakło Zenonowi Ziembiewiczowi, który podał się społecznej presji sukcesu, pozycji, stając się konformistą pozbawionym jakichkolwiek zasad moralnych.
Zatem Nałkowska nie jest do końca deterministką, upatrując jedynie w czynnikach zewnętrznych źródła jego osobowości i przyczyn postępowania człowieka. Pozostawia ona jednostce przestrzeń wolności, w której nie tylko może, ale wręcz musi dokonać najważniejszych wyborów, odpowiadając sobie na pytanie: co jest dla niego najważniejsze. Zenon pragnął odmienić rzeczywistość, której nie akceptował, a jednak okazało się, ze był na to za słaby, zbyt egocentryczny i uległ- w efekcie to rzeczywistość zmieniła jego, do tego stopnia, że on sam nawet tego nie zauważył. We własnym mniemaniu pozostał on uczciwym człowiekiem, tak jak zakładał sobie, gdy był młody, oceny innych, w tym własnej żony, nie chciał przyjąć do wiadomości. Tymczasem w oczach innych był cynicznym uwodzicielem, politycznym karierowiczem, dwulicowym graczem. Zenon jednak nie chciał nigdy spojrzeć na siebie niejako z zewnątrz, uchylał się od poznania prawdy osobie, nie wierząc, że w społeczeństwie " to czym jesteśmy dla ludzi, jest ważniejsze niż to, czym jesteśmy we własnych oczach".
Zenon wybrał życie w świecie fikcji, które jego wnętrze wytwarzało, by oczyścić się z oskarżeń o zdradę dawnych ideałów, by uciszyć wyrzuty sumienia, by usprawiedliwić własną słabość. Nie przyjmował on do świadomości tego, ze to on popełnił błędy, ze on był winien nieszczęścia Justyny, swojego, Elżbiety. Nie dostrzegał też, ze w życiu politycznym zaprzedał swoje wartości, pozbył się zasad, w które tak niegdyś wierzył, by osiągnąć sukces i pozycję społeczną. Winą za zmiany, którym musiał ulec obarczył chory system oraz ślepy los, który fatalnie kierował wydarzeniami.
Nałkowska w "Granicy" postawiła wiele pytań, dotyczących człowieka, w większości o charakterze uniwersalnym. Jednym z zasadniczych, bo i pierwszych w historii ludzkości, jest jednak pytanie wolność zapisaną w naturze człowieka. Czy jest on skazany na życie wśród wiecznych norm, wzorców, ograniczeń, zakazów i nakazów, które nie pozwalają rozwijać mu jego indywidualnych możliwości, czy może jest on indywiduum, wyjątkiem, który może pozwolić sobie na nieposłuszeństwo wobec nie zawsze przecież sprawiedliwych i szlachetnych norm społecznych. Nałkowska odpowiada na ten dylemat w sposób etyczny - jeśli człowiek jest wolny, to do tego, by przyjąć odpowiedzialność za własne czyny.
