Monolog - definicja

Monolog to dłuższa ciągła wypowiedź jednej osoby, stanowiąca zwykle zamkniętą całość pod względem znaczeniowym. Monolog w odróżnieniu od wypowiedzi dialogowych jest formą samodzielną. Celem monologu jest zwykle przedstawienie swoich poglądów na dany temat lub wyrażenie swoich myśli i stanów emocjonalnych.

Rodzaje monologu

Terminu monolog używa się w dwóch znaczeniach:

 - w nauce o języku na określenie rodzaju komunikatu w codziennym porozumiewaniu się lub typu wypowiedzi ustnej, np. rodzajem monologu jest przemówienie, wykład, kazanie)

 - w utworach literackich, wtedy mówi się o monologu literackim

Monolog literacki - rodzaje

Monologi pojawiają się w każdym z 3 rodzajów literackich.

- monolog postaci w dramacie - może mieć formę rozwiniętej wypowiedzi bohatera w obrębie dialogu lub formę monodramu, czyli gatunku dramatycznego, w którym występuje pojedynczy aktor.

- monolog liryczny - wyraża refleksje i przeżycia podmiotu lirycznego, jego cechą jest subiektywizm i ekspresywność

- monolog w utworach epickich - monologami są dłuższe wypowiedzi bohaterów, ale także narracja. Jako typ narracji można wyróżnić monolog wewnętrzny (odbywa się w świadomości narratora nadawcy, który mówi jakby do siebie) i monolog wypowiedziany (skierowany do odbiorcy).

Monolog w literaturze - przykłady 

Najsłynniejsze polskie dramaty romantyczne utrwaliły wielkie monologi bohaterów, wyrażające kluczowe idee i przesłanie tych utworów. Są to: Wielka Improwizacja Konrada z III części "Dziadów" Adama Mickiewicza oraz monolog Kordiana na Mont Blanc w dramacie Juliusza Słowackiego. Formę monologu ma także spowiedź księdza Robaka - Jacka Soplicy z "Pana Tadeusza".

Przykładem monologu z literatury powszechnej jest monolog Hamleta z pierwszej sceny III aktu dramatu Szekspira, zawierający  słynne pytanie "być albo nie być" lub końcowa wypowiedź Kreona z "Antygony" Sofoklesa.