Ołtarz Wita Stwosza zwany też ołtarzem mariackim znajduje się w kościele Mariackim w Krakowie. Jego twórcą był Veit Stoss niemiecki rzeźbiarz, grafik i malarz, wybitny przedstawiciel późnego gotyku. Około 1477 roku pojawia się pierwsza wzmianka o rzeźbiarzu przybyłym do Krakowa, gdzie na zamówienie rady miejskiej miał przygotować ołtarz główny w kościele Mariackim.
Ołtarz to dzieło snycerskie, wielkiego formatu. Uważany powszechnie za największy(13 x 11metrów) oraz najpiękniejszy gotycki ołtarz w Europie.
Tematyka ołtarza związana jest oczywiście z patronką tego kościoła, dlatego tez przedstawia sceny z życia Matki Bożej oraz Jej umiłowanego Syna. Figury w scenie głównej mają niemal trzy metry wysokości.
Dzieło rzeźbiarskie mieści na dwóch parach skrzydeł wiele scen i wiele postaci, przedstawiających przede wszystkim sceny z życia Matki Bożej. Ołtarz swą budową przypomina otwartą szafę. Na skrzydłach bocznych widnieje sześć scen z życia Marii, od "Zwiastowania", "Narodzin Jezusa", "Hołdu Trzech Królów" aż do "Zesłania Ducha Świętego".
Centralną scenę stanowi scena "Zaśnięcia Panny Marii" otoczonej postaciami proroków i Ojców Kościoła. Ponad tą sceną widoczna jest jeszcze scena "Wniebowzięcia Marii" prowadząca do koronacji Matki Bożej przez Chrystusa. W scenie tej podkreślony jest aspekt polskości poprzez usytuowanie tu dwóch wielkich rzeźb, polskich świętych św. Stanisława i św. Wojciecha.
W momencie zamknięcia szafy widzowi ukazuje się dwanaście scen z życia Matki Bożej obejmujących jej życie od zwiastowania Joachimowi aż przez mękę Chrystusa, do Jego zmartwychwstania. Ostatnie trzy sceny dotyczą więc cyklu wielkanocnego. Całość dopełnia koncepcja drzewa genealogicznego Marii, widoczna tak jak i scena "Koronacji" przy otwartej lub zamkniętej szafie.
Cechą charakterystyczną dzieła Stwosza jest naturalizm, przejawiający się w konkretności przedstawienia anatomicznych partii występujących tu postaci. Rzeźbiarz wręcz z naukową dokładnością przedstawia świat przyrody, świat przedmiotów codziennego, gospodarskiego użytku czy też szczegóły anatomii ludzkiego ciała. Znajomość budowy ciała nie jest jednak jednoznaczny z zachowaniem proporcji ludzkiego ciała. Świadomie dokonany zabieg idealizacji Marii, poprzez ukazanie pięknego, smukłego ciała z równoczesnym ukazaniem wszystkich mankamentów budowy ludzkiego ciała w przypadku innych śmiertelników. Ciała Apostołów są specjalnie postarzałe, ze względu na możliwość ukazania jeszcze większej ekspresji postaci. Wyrażenia jeszcze silniejszych emocji: smutku, troski, lęku czy zachwytu. Swych bohaterów traktuje Stwosz z wielkim bezlitosnym wręcz realizmem, ukazując ciała stare, zmęczone czy też przewlekle chore. Tak jak w przypadku oprawców Chrystusa, szczególnie w scenach pasyjnych. Przedstawione elementy stroju mocno wpisane są w czasy, w których ołtarz powstawał. Dostarczają nam wiedzy o ubraniach noszonych w czasie powstania dzieła.
Ołtarz Wita Stwosza należy do najwybitniejszych dzieł polskiego, ale także europejskiego gotyku. Porusza swą formą i zaskakującym kształtem, świadczy o niezwykłym talencie jego twórcy.
