CZŁOWIEK

BÓG

NATURA

MYŚL

W średniowieczu wykształtował się system feudalny, który podzielił ludzi na klasy. Spowodowało to wielowiekowy wyzysk warstw najniższych, głownie chłopów. Wskutek dominacji Kościoła, obowiązywało ich bezwzględne posłuszeństwo, z niemal nieistniejącą możliwością awansu społecznego. Człowiek był istotą niedoskonałą, jednak stworzoną na podobieństwo Boga, a zatem jego obowiązkiem było dążenie do niedoścignionego ideału, jakim był Stwórca.

Filozofia tego okresu starała się zaadaptować antyczną myśl do potrzeb i realiów chrześcijaństwa. Opierająca się głownie na Arystotelesie, próbowała wyjaśnić miejsce człowieka w hierarchii istot Bożych (tzw. drabina bytów) oraz jego relacje z Bogiem, który postrzegany był jako groźny i surowy Stwórca.

Do najbardziej znanych filozofów należą: św. Augustyn, św. Tomasz i św. Franciszek.

Naczelną myślą średniowiecz był teocentryzm, który głosił że Bóg jest jedyną centrum wszystkiego, jako jedyna doskonałość, prawda, piękno i mądrość. Wymaga od nas pełnego poświęcenia i podporządkowania. Człowiek był słaby, a wszystko, co nie dotyczyło Boga i wiary, to była marność. vanitas vanitatum et omnia vanitas

Głoszono ideę wszechobecnej miłości do wszelkiego dzieła bożego, a więc także do świata. Twórcą tej radosnej koncepcji był św. Franciszek, który sam zrezygnował z majątku, dziedzictwa, po czym stworzył zakon, zwany żebraczym. Opracował koncepcję radosnej wiary, która stała w opozycji do ascezy. Zamiast umartwiania ciała, głosił wielkie szczęście, radość i prostotę płynące z wiary. Zwracał także uwagę na harmonię z przyrodą i miłość do wszystkich istot żywych.

LITERATURA

Literatura spełniała funkcję wychowawczą, miała zazwyczaj charakter moralitetów. Propagowała parenetyczne wzorce osobowe: ascety ("Legenda o świętym Aleksym"), rycerza ("Pieśń o Rolandzie") i dobrego władcy ("Kronika Galla Anonima"). Podejmowała głownie tematykę związaną z wiarą lub śmiercią w myśl zasady: memento mori. Była pisana anonimowo, ponieważ wierzono, że dzieła tworzy się na chwałę Bożą, a nie dla sławy czy rozgłosu doczesnego. Pisana była ręcznie, zazwyczaj po łacinie, która była jedynym językiem na tyle doskonałym, by móc w nim mówić o ważkich sprawach. Najczęstszymi gatunkami były: kronika, chanson de gest, hagiografia, misterium, moralitet, apokryf .

W "Kwiatkach św. Franciszka" Bóg zostaje przedstawiony jako miłosierny i kochający Ojciec, który spełnia nasze prośby, wysyła nam orędowników, nawet swojego Syna poświęca, żeby wybawić człowieka z mocy Szatana. W innych utworach, Bóg jest raczej ukazany jako groźny stwórca, u którego prosimy o zmiłowanie.

Dopiero św. Franciszek zwrócił uwagę na obecność natury w życiu człowieka. Wcześniej bowiem nie zajmowano się tą tematyką. Jednak natura jako dzieło stworzone przez Boga nie może być niedoskonała, a więc należy jej się podziw i zachwyt.

SZTUKA

Dwa nurty w sztuce: gotycki i romański dotyczyły przede wszystkim sztuki sakralnej. Malarstwo przedstawiało zazwyczaj apokryficzne sceny z życia świętych bądź Jezusa. Przedstawione postaci miały charakter realistyczny. Często także obrazowano śmierć, posługiwano się wtedy np. motywem śmierci tańczącej tzw. dance macabre.

Były dwa nurty architektury: świecka i sakralna, przy czym świecka nie odegrała większej roli. W obrębie obu budowli obowiązywały dwa style: romański, który charakteryzuje się grubymi murami, małymi oknami, miał bowiem zastosowanie obronne. Oraz styl gotycki, piękny, strzelisty, bogato zdobiony, mający wysławiać chwałę Bożą.