Rola „Mazurka Dąbrowskiego” w „Panu Tadeuszu”

"Mazurek Dąbrowskiego" nie od razu po powstaniu stał się hymnem narodowym. Towarzyszył wielu Polakom na różnych kolejach życia, w smutku oraz radości, także na polu bitw oraz w czasie hucznych biesiad. Mobilizował on wielu do walki oraz rodził nadzieje. Z końcem XVIII wieku towarzyszył ludziom walczącym o wolność narodu polskiego. Rozbrzmiewał także w trakcie powstania listopadowego oraz wielu bitew, także walk i wojen. W dziejach naszego narodu stawał się odzwierciedleniem uporu, także odwagi oraz mężności Polaków.

W kilkanaście lat po powstaniu utworu Józefa Wybickiego Adam Mickiewicz nawiązał do niego w swoim wielkim dziele "Panu Tadeuszu". Utwór ten powstał w pierwszej połowie XIX wieku, poruszony tu został temat miłości, nadziei, także nienawiści oraz chęci zemsty, jak również sporów materialnych, dużo miejsca zajmowały rozważania dotyczące mobilizacji praz chęci podjęcia walki zbrojnej w obronie ukochanej ojczyzny i tożsamości narodowej.

Wspomniane powyżej dzieło do dnia dzisiejszego określane jest mianem epopei narodowej. Ów "Mazurek Dąbrowskiego" spełniał określoną rolę w tym utworze. Już na samym początku dzieła nawiązuje się do uczuć patriotycznych Polaków. Młody Tadeusz powraca do swych rodzinnych stron po zakończonej edukacji, w tym miejscu rozpoczyna się jego przechadzka po izbach odwiedzanej posiadłości. Młody człowiek wchodzi do dworu i wzrokiem szuka swoich bliskich, przechadza się po pokojach. Przypomina sobie beztroskie chwile dzieciństwa. Okazuje się, że na ścianach znajdują się portrety wybitnych Polaków, których niezwykłe zwycięstwa zagrzewają do walki uciśnionych rodaków. Podążając dalej Tadeusz zauważa cos niezwykle frapującego. Jest to stary zegar, który po uruchomieniu wydaje z siebie dźwięk "Mazurka Dąbrowskiego". W ten sposób po raz pierwszy pojawia się wzmianka o utworze Józefa Wybickiego w dziele Adama Mickiewicza. Kompozycję utworu Tadeusz poznał bez problemu. Jest to pierwsza informacja w kierunku czytelnika, który ma pamiętać, że ludzie zamieszkujący Soplicowo są gotowi podjąć walkę o dobro narodu. Rola owego "Mazurka Dąbrowskiego" wydaje się być oczywista. Nikt nie będzie obojętny na zło, które czynią zaborcy. Ponadto poczucie tożsamości narodowej towarzyszy każdemu człowiekowi, który czuje się patriotą, w ten sposób Brak terytorium nie spowoduje utraty polskiego narodu. Polska istnieje w sercach Polaków, którzy każdego dnia są gotowi przelać za nią krew.

W scenie rozgrywającej się w karczmie, gdzie ksiądz Robak opowiada o swojej tabakierze pojawia się odwołanie do dzieła Józefa Wybickiego. W ten sposób pojawia się nazwisko generała Dąbrowskiego. Jego słowa poruszają obecnych ludzi w sali. Wszyscy oczekiwali nadejścia wojsk Napoleona, więc opowieści dotyczące dowódców wpływały na rozwój radosnej atmosfery oraz nastrojów wyzwoleńczych. Zgromadzenie domagało się melodii "Mazurka Dąbrowskiego", ludzie chcieli się razem dobrze bawić. Okazało się, że pieśń jednoczy wszystkich rodaków i wzmaga mobilizację do zbrojnej walki. W tym kontekście dzieło Wybickiego zyskało kolejną funkcję w "Panu Tadeuszu". Ludzie zaczynali wierzyć, że powstanie znów suwerenne państwo oraz wolna Polska. Okazało się, że wszyscy pokładali wielkie nadzieje w Napoleonie, który był dla Polaków wzorem godnym naśladowania. Polacy wierzyli, że pomoże im zwyciężyć zaborcę i odzyskać upragniona wolność. Rodacy czekali na swego wybawcę, zagrzewali wszystkich do walki przy pomocy hymnu, jednak ich wybawiciel nie przybywał. W dalszej części utworu pojawi się rezygnacja i brak przekonania w doraźna pomoc Francuzów. Pojawia się także nawiązanie do osoby Napoleona, który wyraźnie zwlekał z wyprawą w kierunku Rosji.

W księdze XII jest ostatni raz mowa o "Mazurku Dąbrowskiego" - przy okazji zaręczyn Tadeusza z Zosią. Bezpośrednio słowa pojawiają się w trakcie wykonywania koncertu przez Jankiela. Jankiel był najlepszym cymbalistą, także wiernym ojczyźnie konspiratorem. Doskonale wykonywał wszelkie utwory> W jego wykonaniu "Mazurek Dąbrowskiego" nabierał niezwykłego uroku. W związku z tym wszyscy poderwali się do śpiewania. Ludzie uwielbiali ową melodie oraz wierzyli słowom piosenki. Jankiel wzruszył się w trakcie wykonywania tego utworu.

Okazuje się, że funkcja "Mazurka Dąbrowskiego" w "Panu Tadeuszu" jest wyraźna: ma wyrażać nadzieję, że nadejdzie pomoc, naród polski znów odżyje, wszyscy będą się cieszyć z wolności. Ponadto zwrotki tej piosenki mają zagrzewać do walki. Jednak potrzebny był dowódca, który jest w stanie pokierować ludem. Wszyscy z utęsknieniem czekali na Napoleona. W końcu dotarł i walczył z przeciwnikiem, jednak sroga zima przeszkodziła w pomyślnym zakończeniu działań zbrojnych. W tej sytuacji poniósł on klęskę, tym samym zniknęła nadzieja na odzyskanie wolności. Jednak bohaterowie epopei Adama Mickiewicza nie doświadczają tragedii narodowej. Pisarz zakończył opowieść letnią porą 1812 roku.

O rzeczywistym znaczeniu hymnu Polaków decydowała historia, z którą jest związany każdy naród. Pieśni patriotyczne zyskiwały szczególne znaczenia w chwilach przełomowych dla danego narodu. Z historii wiadomo, że okres zaborów był dla wielu Polaków prawdziwą lekcją patriotyzmu. Był to czas, w którym Polska zniknęła z mapy Europy. Przez cały okres niewoli utwór Józefa Wybickiego wspierał rodaków w nadziei na lepsze jutro i rychłe odzyskanie niepodległości. Był słyszany na wielu polach walki, przypominał chwałę narodu oraz to, że nie wolno nikomu się poddać w dążeniu do szczytnego celu. Stawał się niezgłębionym źródłem uczuć patriotycznych, także pieśnią konspiracji oraz powstań w okresie zaborów. Pomagał odzyskać świadomość narodową oraz walczyć o własną państwowość.

Mając na uwadze powyższe rozważania można wysnuć wniosek końcowy, że "Mazurek Dąbrowskiego" odegrał w "Panu Tadeuszu" znaczącą rolę. Miał mobilizować rodaków do walki i przywracać nadzieję na rychłe odzyskanie niepodległości, ale także zacierał liczne bariery społeczne. Nie było mowy o różnicach stanowych w czasie gdy utwór ten był śpiewany. W ten sposób wciąż żywa pozostawała tożsamość narodowa, rodziła się kolejna nadzieja. Polska istniała w sercach Polaków. Ta łączność duchowa powodowała, że wszyscy czuli się rodakami. W tym kontekście "Pan Tadeusz" odgrywał wielką rolę wychowawczą.

Utwór "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza pokazuje jak ogromne znaczenie w życiu narodu mają pieśni patriotyczne, które towarzyszą nam w chwilach radosnych i smutnych. Ich rola w naszej kulturze jest niezwykle ważna. Warto o tym pamiętać sięgając po dzieło naszego wieszcza narodowego, który wykazał się kunsztem artystycznym, jak również prawdziwym przywiązaniem, patriotyzmem wobec swojej ojczyzny. Poprzez swoje utwory chciał wspierać wszystkich Polaków, których pozbawiono ukochanej ojczyzny.