Jednym z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego romantyzmu jest Adam Mickiewicz. W pamięci każdego Polaka zapisał się jako znakomity twórca kunsztownych dzieł oraz prawdziwy patriota. W związku z tym otrzymał zaszczytne miano jednego z wieszczów narodowych. Fragmenty jego utworów zna każdy Polak, a jego dzieła znane są na całym świecie.

Śledząc twórczość Adama Mickiewicza dochodzimy do wniosku, że ten pisarz epoki romantyzmu odbył wiele podróży w swoim życiu. W jednym z listów adresowanym do Joachima Lelewela (z 1827 roku) przedstawił mu swe wrażenia z podróży na Krym.

W XVIII wieku określenie "romantyczny" mogło określać malowniczy pejzaż lub jeden z utworów średniowiecznych. Z czasem przy pomocy tego terminu określano także uczucia, cechy charakteru, jak również indywidualne postawy artystyczne oraz ideowe, które miały swój początek w XIX wieku w Europie i były przeciwieństwem do klasycyzmu epoki Oświecenia. Początków nurtu literackiego określanego mianem romantyzmu należy upatrywać w poezji okresu tzw. burzy i naporu, która zrodziła się w Niemczech (określenie wywodzi się od dzieła dramatycznego autorstwa Friedricha Klingera o tytule "Sturm und Drangperiode"). W momencie, gdy pojawił się romantyzm aprobatę zyskało uczucie oraz wiara i fantastyka, na planie dalszym znalazł się rozum oraz intelekt i tzw. harmonia literacka. Na miejsce oświeceniowego racjonalisty, który odznaczą się postawa moralizatorską pojawił się pisarz natchniony, który posiadał niezwykły dar obserwacji o odczuwania otaczającej natury. Twórca ten był wrażliwy na wszelkie przejawy piękna, szczególnie fascynowała go kultura orientalna, jak również baśnie ludowe. W tym kontekście zrozumiałe wydaje się, że początki polskiego romantyzmu wiążą się z rokiem wydania tomu pierwszego "Poezji" (1822 rok) autorstwa Adama Mickiewicza, które zawierały słynne "Ballady i romanse" oraz tekst "O poezji romantycznej. Pisarz ten na zawsze wpisał się w dzieje literatury polskiej jako człowiek niezwykle utalentowany, który był jednym z najważniejszych przedstawicieli epoki romantyzmu.

ADAM MICKIEWICZ -

ŻYCIORYS; ANALIZA I INTERPRETACJA SONETU "BURZA"

Adam Mickiewicz urodził się w Zaosiu. Jego matką była Barbara z Majewskich, natomiast ojcem Mikołaj Mickiewicz, który zasłynął jako jeden z adwokatów w Nowogródku. Adam Mickiewicz był znany jako poeta, działacz polityczny. Zasłynął jako jeden z przedstawicieli Towarzystwa Filomatów i Filaretów i publicysta polityczny. Jako student nauk humanistycznych przebywał w Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. Został zesłany do Rosji, miał możliwość podróżować do Niemiec, Francji oraz Włoch. Znany był z autorstwa wielu ballad oraz utworów poetyckich (np. sonetów). Ponadto zasłynął jako twórca "Konrada Wallenroda", "Dziadów" oraz "Ksiąg narodu i pielgrzymstwa polskiego" i "Pana Tadeusza". Za życia otrzymał miano wieszcza narodowego, który został wybrany spośród innych twórców, posiadał duchową moc oraz niezwykły geniusz. Jego słynna ballada o tytule "Romantyczność" jest interpretowana jako wyraz stanowiska samego twórcy, była znaczącym utworem w sporze romantyków z klasykami. Z tego dzieła pochodzą słynne słowa: "Czucie i wiara silniej mówi do mnie Niż mędrca szkiełko i oko"(znaczy to, że dla racjonalizmu oświeceniowego nie było tu miejsca"). W dalszej kolejności poeta bronił swych przekonań, nie uznawał reguł klasycznych kanonów piękna, które określały jednoznacznie wartość danej sztuki.

W pierwszej połowie XIX wieku Adam Mickiewicz opublikował cykl "Sonetów krymskich", który składał się z osiemnastu utworów i był swego rodzaju lirycznym pamiętnikiem samego twórcy. "Sonety krymskie" zrodziły się z podróży artysty odbytej na Krym w 1825 roku. Ukazanie się tego cyklu utworów wywołało ożywienie w kręgach literatów. Powodem takiej sytuacji było odmienne potraktowanie przez Adama Mickiewicza znanego za czasów Petrarki i Dantego gatunku, jakim był sonet. Mickiewicz zrezygnował z tematyki miłosnej i filozoficznej swych utworów. Forma sonetu posłużyła mu do relacji z odbytej podróży, ukazania przepięknych krajobrazów. Dodatkowo w utworach omawianego pisarza uwidoczniła się wyraźnie kreacja bohatera, którym okazał się turysta, pielgrzym i doskonały obserwator piękna otaczającej zewsząd natury. W związku z tym opublikowanie "Sonetów krymskich" nie mogło zostać przemilczane zwłaszcza, że był to okres wyraźnego ścierania się nurtu klasycznego z romantycznym. Już po roku od momentu ukazania się dzieła Mickiewicza pojawiły się określenia szkalujące utwór oraz samego autora. W związku z zastosowanymi innowacjami autora (także stylistycznymi) dzieło zyskało miano "wynalazku". Nie ulega wątpliwości, że w "Sonetach krymskich" uwidacznia się charakterystyczny dla epoki romantyzmu synkretyzm rodzajowy. Polegał on na tym, że łączono ze sobą elementy epickie z lirycznymi. Dodatkowo pojawiał się w tego typu dziełach orientalizm, także tajemniczość oraz przekonanie o istnieniu wyższej jednostki i szczególnej roli otaczającej człowieka przyrody. Ta niezwykła, niepojęta, tajemnicza i uduchowiona natura pojawiła się w utworze o tytule "Burza" (dzieło to jest jednym z omawianych "Sonetów krymskich").

Jednym z utworów wchodzących w skład omawianych "Sonetów krymskich" jest ten, który opowiada o morskiej wędrówce podmiotu lirycznego. Okazuje się, że spokojna, beztroska i sielankowa żegluga zostaje przerwana nagłą zmiana pogody. W pierwszej części utworu mającej charakter opisowy pojawia się okręt i ludzie, których zaskoczyła nagła burza. W jednej sekundzie samotny okręt nawiedza potężny wiatr, który niszczy żagle, a potężne fale powodują chwianie się całego statku, liny wyślizgują się z rąk ludzi, potężny żywioł wydaje się niszczącą siłą. W momencie, gdy na horyzoncie zachodzi słońce ludzie walczą o przeżycie i pokonanie potężnych sił natury. W dalszej kolejności w błyskawicznym tempie pojawiają się kolejne zniszczenia łodzi. Ostatecznie ludzie wydają się być bezradni wobec na potężnego i nieobliczalnego żywiołu. W tym kontekście przyroda kolejny raz odniosła zwycięstwo nad człowiekiem, który staje się bezradny wobec jej potęgi i mocy. W rozważaniach nad sensem tego utworu pojawia się nawiązanie do mitologii rzymskiej, bowiem podmiot liryczny traktuje moc żywiołu jako przejaw siły geniusza śmierci, który nie zawaha się przed zniszczeniem okrętu. Ukazane tu wydarzenia są niezwykle dramatyczne, bowiem załamani ludzie żegnają się z innymi przekonani, ze ich koniec życia jest bliski, Są i tacy, którzy wznoszą modły i błagają o cud Stwórcę. Powstający w ten sposób obraz przywodzi na myśl wydarzenia towarzyszące biblijnej Apokalipsie. Wydaje się, że za chwilę zdarzy się coś tragicznego, potęguje to rodzące się napięcie wśród uczestników tych zdarzeń. Jednak w części końcowej utworu pojawia się scena, której sens tkwi w odwróceniu uwagi czytającego od poprzednich, tragicznych wydarzeń. Nagle w centrum przeżywanej katastrofy zjawia się osamotniony człowiek, który wydaje się być obojętny na rozgrywająca się dookoła tragedię. Siedzi on z boku i obserwuje w milczeniu i skupieniu całe zajście, mając w pamięci przeżyte cierpienia obserwuje wysiłki przerażonych ludzi. Nie ma wśród towarzyszy doli bliskich mu osób, z którymi chciałby się pożegnać, pogrążony w rezygnacji nie potrafi nawet modlić się, wydaje się zazdrościć tym, którzy nie są w stanie podjąć heroicznej walki, sądzi, że to właśnie oni tak naprawdę nie odczuwają rzeczywistego bólu, który przeszywa innych na wskroś. Potężna siła żywiołu wydaje się być nawiązaniem do "burzy", która towarzyszyła kiedyś jego uczuciom i rozegrała się w jego własnej duszy. Zachowanie przepełnione rezygnacją oraz zwątpieniem dowodzi, że przeżycia, których w przeszłości doświadczył zaczęły powoli wygasać, pozostawiły po sobie jedynie gorzkie przekonanie o beznadziei i bezsensownej egzystencji ludzkiej. Dusza tego człowieka doświadczyła srogiej i długotrwałej walki i nic nie jest w stanie jej poruszyć, nawet zagrożenie utraty życia. Ten epizod przywołany w jednej z części opisywanego utworu na chwilę odciąga uwagę czytelnika od tragedii, która ma miejsce na morzu. Okazuje się, że prawdziwa tragedia rozgrywa się w duszy samotnego człowieka, który nie przejawia już chęci walki i sił o własne życie. Prawdziwe zagrożenie nie tkwi w potędze żywiołu, ale drzemie w psychice człowieka, która często doświadcza tęsknoty oraz smutku.

Nie ulega wątpliwości, że w epoce romantyzmu popularny okazał się motyw człowieka wyobcowanego z otaczającego świata, człowieka, który odczuwał niewyobrażalny ból samotności. Ten motyw przejawia się również w utworze "Burza" autorstwa Adama Mickiewicza. Zaobserwowany w omawianym dziele tułacz wykazuje cechy bohatera bajronicznego, który okazał się niezwykle popularny w epoce romantyzmu. Był to typowy indywidualista, który czuł się wyalienowany ze społeczeństwa, przy tym był człowiekiem tajemniczym, który przebywał w stworzonej przez siebie rzeczywistości i borykał się z problemami niezrozumienia oraz przesadnej wrażliwości - wszystkie te czynniki były powodem jego skłócenia ze światem. Na podstawie analizowanego dzieła można powiedzieć, że nic nie równa się mrocznemu zamętowi człowieczej duszy, nawet chaos spowodowany siłami natury nie jest tak tragiczny jak nasze wewnętrzne przeżycia. Podmiot liryczny jest wyobcowany z otoczenia, nie przeżywa tego, co się dzieje wokół niego. Jednak opis potęgi żywiołu jest źródłem niezapomnianych wrażeń czytelniczych, układa się w piękny i wyjątkowy obraz, stanowi niezwykła wartość poetycka oraz estetyczną. Wszechogarniające poczucie ruchu, także dynamiki potęguje nagromadzenie czasowników oraz równoważników zdań, które doskonale oddają nastrój tragicznych doświadczeń. W związku z tym obraz poetycki tego utworu jest niezwykle przejmujący oraz przerażający. Obecność onomatopei oraz fonicznych środków poetyckich wzmaga i uatrakcyjnia odbiór tego działa (np. "zdarto żagle", także "ryk wód", i "szum zawiei"). Podmiot liryczny wydaje się być zaskoczony tak potężną siłą żywiołu. W słowach przepełnionych patetycznością da się zauważyć wszechogarniającą fascynację wielkością, potęgą, mocą oraz tzw. duchem przyrody.

Omawiany powyżej sonet jest przepełniony różnorodnymi środkami stylistycznymi. Oprócz zastosowanych onomatopei pojawiają się epitety (np. "złowieszcze jęki"), jak również porównania i charakterystyczne hiperbole. Ponadto użycie niezwykłych personifikacji wpływa na ukazanie prawdziwego obrazu zdarzeń na pokładzie (np. "woda ryczy" lub "wicher wyje"). Krótkie, urwane zdania skutecznie wpływają na wartki i żywiołowy przebieg akcji, w ten sposób mamy do czynienia z rytmicznym charakterem utworu, który potęguje regularna, miarowa budowa wersów. Początkowe zwrotki mają charakter opisowy. Dodatkowo na wartość opisywanego dzieła wpływa fakt, że utwór jest przykładem liryki pośredniej - podmiot liryczny nie pojawia się w pierwszej osobie, w ten sposób prezentowane wydarzenia można postrzegać z perspektywy wszechwiedzącego obserwatora.

Doskonała konstrukcja dzieła autorstwa Adama Mickiewicza, w tym jego nowatorstwo poetyckie i jednoczesne zachowanie wyraźnych zasad formy sonetu składa się na rzeczywisty obraz autora jako znakomitego i utalentowanego artysty, który jest w stanie zaskoczyć czytelnika. Jego zaskoczenie nie polega jedynie na zastanawiającym koncepcie, ale również na poruszeniu głębokiej i prawdziwej problematyki romantycznej. Bogata tematyka sonetu "Burza" pozwala na rozległą interpretację tego utworu m. in. porównanie życia człowieka do prezentowanej w wierszu żeglugi.

"Sonet krymskie" dowodzą niezwykłego kunsztu artysty, stały się swego rodzaju prawdziwym studium człowieka, który czuje się rozdarty wewnętrznie, poszukuje przejawów bliskości wszechogarniającej natury, także spokoju ducha oraz zgubionej gdzieś drogi do jego rzeczywistego domu. "Sonety krymskie" są dziełem, któremu warto poświecić więcej uwagi, bowiem odkrywa ono przed czytelnikiem całą prawdę o jego ziemskiej egzystencji, często zagmatwanej i smutnej.