Ślady wpływów romantyzmu i popularnych w tym okresie tendencji literackich, możemy odnaleźć w całej niemal twórczości polskich poetów. We wszystkich następnych epokach występują nawiązania do poezji tamtych czasów. Młoda Polska stanowi szczególny przypadek lat, kiedy w sposób niezwykle żywy powrócił intuicjonizm, kult uczucia, podążanie za tym, co podpowiada serce.
Najbardziej cenionym poetą doby romantyzmu w Polsce był Adam Mickiewicz. Jego utwór programowy - "Oda do młodości" - był wysoko ceniony przez współczesnych, a także przez kolejne pokolenia. Zaprezentował w niej wartości, które wyznawała grupa filomatów, do jakiej sam należał, a mianowicie potrzebę poczucia wspólnoty młodych ludzi. Uważa się ten utwór za manifest postawy romantycznej. W czasie, kiedy powstała oda, Mickiewicz był młodym twórcą, należącym do Towarzystwa Filomatów i Filaretów.
Pod względem gatunkowym, oda nie jest typowo romantycznym, lecz oświeceniowym utworem. Cechuje ją podniosły ton wypowiedzi. W przypadku tego konkretnego dzieła, wyraża się w niej wiara w to, że młodzi ludzie mogą uczynić świat lepszym, dzięki wyznawanym wartościom są w stanie zbudować inną, piękniejszą rzeczywistość.
Podmiot liryczny "Ody do młodości" jest jednostką o silnym poczuciu tożsamości z grupą ludzi, do jakiej należy. Jego cechami charakterystycznymi są wrażliwość, wybitność, zdolności przywódcze. Wiersz opisuje dwa różne światopoglądy. Jeden z nich ma swe korzenie w epoce oświecenia, jest przestarzały, niezdolny do pójścia z duchem czasu i podążania za nowymi tendencjami. Drugi to świeży świat młodych, niosący wiele zmian, posiadający energię, która zdolna jest wprowadzić słowa w czyn. Poeta wydaje się przekonywać wszystkich dookoła, że najważniejszą wartością jest młodość, którą przeciwstawia zastygłym regułom, jakimi posługują się przedstawiciele poprzedniego pokolenia. Krytykuje materializm i racjonalne pojmowanie świata. Starzy nie kierują się uczuciem, ale rozumem. Dlatego nie będą zdolni odczuwać tak silnie, jak młodzi. Podmiot wiersza jest znużony starymi normami. Z jego piersi wydobywa się okrzyk: "Młodości! Tobie nektar żywota".
Poeta nawołuje do tego, by nie bać się łamać konwenansów i iść za powiewem młodości, robić to, na co ma się ochotę, choćby inni twierdzili, że to nieosiągalne. Tylko w ten sposób można poznawać to, co nieznane, nowe i zadziwiające: "Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga, łam, czego rozum nie złamie". Rzeczywistość daje się przemieniać tylko tym, którzy sami potrafią się rozwijać. Fundamentami nowego świata powinny być głównie młodość, przyjaźń, braterstwo, miłość oraz szacunek do siebie nawzajem. Budowanie tego nastąpi tylko wtedy, kiedy stare wartości ustąpią miejsca nowym, kiedy starzy ludzie poczują, jak to jest być młodym i odrzucą konserwatywne poglądy, na których podstawie nie da się stworzyć niczego nowego ani pięknego. Młodość jest ogromną siłą, zdolną uczynić wszystko, co piękne i dobre na świecie. Jak widać, w "Odzie do młodości" uwidacznia się romantyczny spór między pokoleniami i wyznawanymi przez nie wartościami.
Po nakreśleniu takiego tła, należy zwrócić się w kierunku kolejnej epoki, a mianowicie Młodej Polski. Twórcy tego okresu prowadzili podobną do romantycznej walkę ze skostniałym światopoglądem pozytywistycznym, chcieli powrotu do wartości, jakie wyznawał Mickiewicz. Mieli przed oczyma świat, w którym wartości moralne chyliły się ku upadkowi. Realistycznie ukazywali obserwowaną rzeczywistość, która ich otaczała i z której istnieniem się nie zgadzali. Ich dzieła były przepojone nastrojami dekadenckimi, smutkiem i strachem przed przyszłością, która mogła przynieść już tylko coś gorszego. Nie wierzyli w to, że coś jeszcze może się zmienić na lepsze.
"Koniec wieku XIX" autorstwa Kazimierza Przerwy - Tetmajera w sposób dobitny wyraża wszystko to, co zostało powiedziane powyżej odnośnie cech poezji młodopolskiej. Podmiotem wiersza jest jednostka, wyrażająca poglądy wszystkich, mówiąca w ich imieniu. Adresat tej wypowiedzi to społeczeństwo, z którym podmiot się utożsamia. On sam wyraża przekonanie, że nic nie znaczy. Cały wiersz przesycony został pesymizmem, postawą rezygnacji z walki, cierpienia, braku jakichkolwiek perspektyw. Podmiot nie dostrzega żadnego wyjścia z sytuacji, w jakiej się znalazł. Nie snuje planów, ponieważ nie widzi dla siebie nadziei. Skonstruowany na zasadzie monologu wewnętrznego, wiersz ma nastrój melancholijny. Wyraża kłębiące się w sercu i umyśle uczucia. Ma nadzieję na zrozumienie i wysłuchanie. Podobnie jak "Oda do młodości", także i ten utwór uznawany jest za manifest poglądów całego pokolenia, ale można go nazwać anty manifestem, ponieważ zamiast opisywać wartości, zaprzecza im. Podmiot obawia się tego, co przyniosą kolejne lata, boi się, że przełom wieków oznaczał będzie gwałtowne i burzliwe zmiany na gorsze.
Porozumienie obu poetów polega na tym, że każdy z nich zaprezentował własną wizję przeżyć pokoleniowych swojej epoki. Literacki manifest wyraża się głównie w fakcie przedstawienia trwającego bezustannie konfliktu między tym, co odchodzi, a nadchodzącymi zmianami, z tą różnicą, że Mickiewicz dążył do zmian, chciał przewodzić kształtowaniu nowej rzeczywistości, podczas gdy Tetmajer lękał się przyszłości. Pozostawał bezczynny wobec tego, co go otaczało. Wydawało mu się, że nie ma na nic wpływu i może tylko czekać.
Obie postawy łączy postawa buntu przeciwko światowi, gdzie nie można odnaleźć wyznawanych przez siebie wartości.
