W okresie romantyzmu literatura polska doceniła zwłaszcza poezję, przypisując jej dużą rolę. Stało się tak za sprawą polskich poetów, pełniących w okresie zniewolenia Polski niezwykle ważne zadanie. Poprzez swoją twórczość oddziaływali oni przede wszystkim na sposób postrzegania rzeczywistości, kształtowali postawy patriotyczne, podkreślali niezwykła wagę bohaterskich czynów. Starali się także podtrzymywać na duchu swoich rodaków a przez to dodawać im wiary w możliwość zwycięstwa.
Środkiem wyrazu polskich romantyków stały się wielkie dzieła literackie. To właśnie dzięki nim twórcy mogli docierać do zniewolonych rodaków, przekazywać im pewne wartości, wskazywać na właściwe wzory postępowania. Najpełniej zadanie wspierania narodu polskiego w swoich dziełach realizowali polscy wieszczowie: Adam Mickiewicz oraz Juliusz Słowacki.
Dziełem pokazującym szczególne znaczenie poety w okresie zniewolenia jest " Kordian" Juliusz Słowackiego Poemat ten powstał jako odpowiedź i swoista polemika z dziełem Mickiewicza. Słowacki odżegnuje się od poglądów zaprezentowanych w "Dziadach", przedstawia on własne spojrzenie na kwestie ciemiężonych Polaków, na próby odzyskania przez nich niepodległości. Przeprowadza on ostrą krytykę nieudanego zrywu listopadowego, podkreślając, że pełną odpowiedzialność za niepowodzenie ponoszą nieudolni przywódcy. W swoim dramacie zawarł on także dyskusję na temat znaczenia poezji w okresie zniewolenia. Uosobieniem trzech różnych typów poezji są osoby pojawiające się w prologu. Pierwsza z nich, opowiadająca się za poezja mesjanistyczną, utożsamiana jest z Mickiewiczem. To właśnie on w swoich poematach wielokrotnie wyrażał nadzieję w nadejście wyzwolenia i upragnionej niepodległości. Druga spośród pojawiających się postaci opowiada się z poezja tyrtejską, której głównym zadaniem jest zachęcanie do czynnej walki. Jako trzecia pojawia się osoba, identyfikowana z samym autorem- Słowackim. Postuluje ona taką poezję, która podkreślałaby silny związek z tradycja i dorobkiem historycznym narodu.
Na martyrologię narodu polskiego wskazuje także Adam Mickiewicz w III części "Dziadów". Ukazuje on trudną sytuację swych rodaków, ciemiężonych i poniżanych przez zaborców. Wskazuje on także na różnorodność postaw Polaków w stosunku do ciemiężycieli. Sceną niezwykle wymowną, wskazująca na istniejące podziały jest " Salon Warszawski". Z jednej strony w salonie gromadzą się przedstawiciele dawnej arystokracji, wytworne damy, żołnierze. Są to ludzie, którzy popierają cara, którzy stali się jego poplecznikami Przedmiotem zainteresowania tej grupy są kwestie nieistotne, niezwiązane z sytuacja w kraju. Nie przejmują się oni cierpieniami całego narodu, problemy te są im obce, wola ich nie dostrzegać.
Mickiewicz wskazuje także na odmienne postawy, które reprezentowane się przez grupę Polaków zgromadzonych przy drzwiach. To prawdziwi patrioci, dla których sprawą nadrzędna jest wolność narodu. Nie potrafią oni obojętnie przejść wobec licznych prześladowań, dlatego pełni są pogardy i niechęci dla swych prześladowców. Tematem swych rozmów czynią także poezję, która ma dla nich ogromne znaczenie. To ona zaszczepia w nich ducha walki, przypomina o wielkiej wartości jaka jest wolność. Daje także nadzieję na odzyskanie upragnionej niepodległości.
Swoistym manifestem Mickiewicza zachęcającym rodaków do walki jest " Oda do młodości". Poeta wyraża swą nadzieje i przekonanie , że tylko poprzez aktywną walkę i sprzeciw możliwe jest odzyskanie niepodległości. Podkreśla on także fakt, że jedynie wspólne działanie i wiara w powodzenie są w stanie doprowadzić do zburzenia starego porządku, pełnego niesprawiedliwości i zła. Jednocześnie stara się on przekonać Polaków, że dzięki własnym działaniom są oni w stanie stworzyć nowe oblicze świata.
Szczególną rolę poezji w życiu narodu Mickiewicz pokazuje także na kartach "Pana Tadeusza". Autor ukazując w swej epopei wzory prawdziwego patriotyzmu, stara się wpłynąć na kształtowanie się podobnych postaw pośród mu współczesnych. Poprzez ukazanie kampanii napoleońskiej, chce on pobudzić Polaków do aktywnego działania, do wzięcia udziału w zrywie narodowowyzwoleńczym. Odwołanie do tego wydarzenia historycznego miało także za zadanie wskrzesić ducha walki w polskim narodzie, miało ono zaszczepić wiarę w powodzenie podejmowanych działań. Entuzjazm polskiej szlachty na wieść o zbliżających się wojskach Napoleona pokazał, że nie należy tracić nadziei nawet w obliczu skrajnej sytuacji.
W "Konradzie Wallenrodzie" Adam Mickiewicz także przedstawia wspaniałą rolę poezji i jej zaszczytne miejsce w świadomości narodu. Szczególna rolę w utworze tym odgrywa poeta Halban. To właśnie on uświadamia Walterowi, że najważniejsza wartością jest tradycja. Uzmysławia on także głównemu bohaterowi jego tożsamość narodową, wzbudza w nim poczucie wielkiego patriotyzmu. Rola Halbana nie ograniczyła się jedynie do wskazania właściwej drogi. Poeta cały czas wspiera Waltera, później już Konrada Wallenroda. Zachęca go do aktywnej walki i działania, w chwilach załamania na nowo rozbudza nadzieje. Po samobójczej śmierci głównego bohatera, Halban postanawia głosić prawdę o Konradzie Wallenrodzie. Staje on w jego obronie. Chce aby wszyscy wiedzieli, jak wielką odwagą wykazał się jego pan i aby uzmysłowili sobie, że wszelkie jego czyny podporządkowane były jednej idei: miłości do kraju.
Rola poezji jako elementu łączącego czasy teraźniejsze i przeszłe została ukazana przez Mickiewicza w utworze "Pieśń Wajdeloty". To właśnie w utworach literackich na przestrzeni dziejów wskazywano na wielkie czyny bohaterów narodowych, sławiono ich odwagę i męstwo. Dzięki temu w świadomości utrwalało się poczucie tożsamości narodowej i patriotyzmu, które jako wartości są niezwykle ważne dla istnienia każdego narodu.
Obok Adama Mickiewicza także drugi wieszcz narodowy- Juliusz Słowacki oddziaływał poprzez swoją twórczość na postawy rodaków. W utworze " Grób Agamemnona" Słowacki ukazuje poetę, który pragnie zaangażować się w sprawy swojego kraju. Chce on to czynić poprzez swoja twórczość, gdyż jest przekonany, że właśnie tą droga może krzewić w narodzie bliskie mu wartości i ideę miłości do ojczyzny. Jako prawdziwy patriota, oddany sprawom kraju chce kształtować wśród swych rodaków postawy zaangażowania, aktywnego działania i reagowania na sprawy zniewolonego kraju.
Przesłanie to zawarł także Słowacki w utworze " Testament Mój". Jego zdaniem to właśnie poezja ma zachęcać do walki, ma ona popychać tłumy do działania, do angażowania się w kwestie odzyskania niepodległości. Siebie samego autor przedstawia jako człowieka, któremu zawsze bliskie były problemy narodu. Podkreśla jednak, że jego zaangażowanie w sprawy kraju łączyło się z samotnością i odizolowaniem.
Przedstawieni przeze mnie twórcy: Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki to najbardziej reprezentacyjni twórcy poezji podejmującej tematykę narodową. Poprzez swoje dzieła starali się oni pobudzać rodaków do aktywnego działania na rzecz spraw narodowych. Tworzone przez nich dzieła pełniły rolę nośników wartości i tradycji . Przyczyniło się to znacznie do zachowani polskości i do umacniania wiary w odzyskanie niepodległości.
Poezja narodowa przyczyniła się także do kształtowania się prawdziwego patriotyzmu pomiędzy Polakami. Niejednokrotnie byli oni w stanie oddać życie za obronę Ojczyzny i polskości. Dzieła Mickiewicza i Słowackiego stanowiły także źródło inspiracji dla kolejnych pokoleń, które czytając romantyczne dramaty uzmysławiały sobie jak wielką wartością jest miłość do własnego kraju.
Także dziś dzieła polskich romantyków mogą pełnić niezwykle ważna rolę. Świadomość tożsamości narodowej, miłość do Ojczyzny to wartości, które powinny być obecne w narodzie nie tylko w czasie zniewolenia. Dzieła Mickiewicza i Słowackiego pokazują i uświadamiają nam jak ważną rolę pełni poczucie odpowiedzialności za losu własnego kraju i że postawa ta powinna być w każdym czasie nadrzędną zasadą, realizowaną przez prawdziwych patriotów.
