Miłość to jedna z najważniejszych wartości w życiu człowieka. Stąd ludzie zawsze próbują ją jakoś zgłębić, odpowiednio przedstawić i wyrazić. Próby takie podejmowali także twórcy epoki romantyzmu. Uczucia ludzkie stawiali oni na piedestale - przed prawdami rozumowymi. A miłość była jednym z najczęściej podejmowanych przez nich tematów. W utworach Romantyków znajdziemy różne obrazy miłości: namiętnej, dojrzałej, niespełnionej, odpowiedzialnej, bolesnej… Czasami opis uczucia do kobiety był metaforą miłości ojczyzny w tym trudnym dla narodu czasie. Artyści widzieli także miłość ślepą, obsesyjną, zniewalającą, szaloną. Toteż bohaterowie ich utworów to często postaci tragiczne, napiętnowane niemożnością zrealizowania siebie w związku z nieosiągalnym ideałem. I choć miłość była dla nich wszystkim - ideałem, przewodnikiem, sensem i celem rzadko udawało im się znaleźć szczęście osobiste.
"Konrad Wallenrod" Adama Mickiewicza to utwór prezentujące częste wówczas rozdarcie i uwikłanie człowiek siecią zależności, pragnień i zobowiązań, które wzajemnie się wykluczają. Przez co zmusza się bohatera do bolesnych decyzji. Pragnienie wyzwolenia ojczyzny powodowane miłością do swego kraju zmuszają go do rezygnacji ze szczęścia osobistego - do spełnienia w związku z ukochaną Aldoną. Dążenie do uwolnienia narodu kończy się śmiercią bohatera. Miłość przedstawiona przez Mickiewicza jest źródłem cierpienia, jest trudem, jest fatalna, ale może przez to prawdziwa…
Konrad żyje w ciągłym napięciu, lęku, że jego spisek zostanie wykryty, w odłączeniu od ukochanej kobiety to potęguje w nim niechęć do siebie. Widzi bowiem rozpaczliwość swej sytuacji - pragnie zemsty, ale też wie, że będzie zdrajcą tych, którzy go przygarnęli. Wie, że nigdy nie połączy się z ukochaną. Miłość, honor rycerski, dumę, moralność chrześcijańską, spokój wewnętrzny poświęca dla ojczyzny. Realizuje swoje zadania, skazując tym samym na klęskę swoje indywidualne życie.
Kolejnym bohaterem, którego losy w znacznej mierze wyznacza uczucie miłości jest Gustaw z IV części "Dziadów" Adama Mickiewicza. Nieszczęśliwie zakochany, niezwykle wrażliwy i samotny popełnia samobójstwo. Uczucie doprowadziło go do obłędu. Dawny uczeń Księdza ma poetycką duszę, filozoficzne usposobienie i wrażliwą naturę. Jego emocjonalne odbieranie rzeczywistości, brak wewnętrznej siły, niezdolność do podniesienia z porażki sprawiają, że jest on bohaterem tragicznym.
Schematycznemu obrazowi miłości tragicznej i bolesnej przeciwstawiał Aleksander Fredro swoje komedie, w których perypetie miłosne bohaterów są szczęśliwie sfinalizowane. Przykładem takiego utworu są "Śluby panieńskie". Dramatopisarz przedstawia stopniowe odkrywanie miłości, jej etapy - od zauroczenia przez zawód do prawdziwego uczucia. Fredro daje swoim postaciom czas na dorastanie do prawdziwych związków. Właściwie początkowo ich relacje wyglądają na zabawę: Gucio nie chce się żenić, Klara zwodzi Albina. Komizm w utworze osiągany jest przez zestawienie postaci o kontrastowych cechach. Zdecydowanej Klarze o silnej osobowości zależy na Albinie, ale możliwość ich związku jest wątpliwa. Cicha i łagodna Aniela jest pod wrażeniem infantylnie zachowującego się Gustawa. Zaręczyny tych dwóch par dowodzą wiary w miłość spełnioną, w jej istnienie, co było w tej epoce nietypowe.
Fredro ze swoim optymizmem sytuuje się na przeciwnym biegunie, jeśli chodzi o przedstawianie obrazu miłości w literaturze, wobec swoich współczesnych. Ale to było bardzo potrzebne - przypominanie, że ideałem miłości i jej ideą jest spełnienie, a celem szczęście i zjednoczenie kochających się ludzi. Być może miłość tragiczna była literacko bardziej efektowna, może też wtedy była częstsza, ale nie można jej wypaczać. "Śluby panieńskie" odważnie ukazują radosny aspekt życia i miłości. To nietypowe wówczas spojrzenie powodowało niechęć wobec komedii, lekceważenie twórczości autora, który nie ograniczał się do tematów narodowych. Ale niektórzy nie dostrzegali, że również w formie komedii skutecznie może podejmować ważne i uniwersalne tematy.
Miłość trudno zdefiniować. Ma ona wiele aspektów. Wiele etapów. Na pewno nie można jej mylić z krótkim zauroczeniem. Ale bez względu na to do jakiej osoby, czy idei (ojczyzna, rodzina, sprawiedliwość) się odnosi stwierdzić trzeba, że jest ona wielką siłą, która pozwala człowiekowi znosić niezwykłe trudy i działać cuda. Czasami budzi w nas możliwości, których nigdy u siebie nie podejrzewaliśmy. Miłość szczęśliwa i nie, spełniona i zmarnowana - jest doświadczeniem, które określa najsilniej naszą ludzką egzystencję.
