"Pieśni" Jan Kochanowski zaczął pisać po zakończeniu studiów - w czasie pobytu na dworach, a także w okresie czarnoleskim. Poeta przedstawiał w nich swoje refleksje, przemyślenia i wyznawane poglądy. Zbiór ten jest bardzo zróżnicowany pod względem tematycznym. Znajdziemy w nim pieśni refleksyjne, religijne, miłosne, obyczajowe, filozoficzne i patriotyczne. Zawierają one elementy filozofii stoickiej i epikurejskiej, które Jan Kochanowski łączy z chrześcijanizmem. W "Pieśniach" zawarł także przekonanie o nieśmiertelności duszy i ogromnej sile sławy.
Omówienie przykładowych pieśni:
"Czego chcesz od nas, Panie…" - pieśń pochwalna, hymn wysławiający Boga (przykład liryki inwokacyjnej). Podmiot liryczny dziękuje mu za stworzenie świata i człowieka, ładu i harmonii, a także praw, które rządzą światem. Jego dzieło jest doskonałe i idealne. Pieśń ta zawiera wizję harmonijnego i niezwykle uporządkowanego świata, w którym człowiek nie musi się niczego obawiać.
"Pieśń o spustoszeniu Podola" - manifest renesansowego patriotyzmu. Nawiązanie do wydarzeń historycznych - napadu Tatarów na Podole w 1575 roku, kiedy to Polska znajdowała się w stanie bezkrólewia po ucieczce Henryka Walezego do Francji. Podmiot liryczny zwraca się do czytelnika i mówi o hańbie i wstydzie dla całego narodu. Hańbą nazywa "pozwolenie' na wzięcie w jasyr córek szlacheckich. Wstydem jest poddanie się zbójom. Wzywa wszystkich Polaków do walki, zemsty i wzięcia odwetu. "Polak przed szkodą i po szkodzie głupi".
"Pieśń świętojańska o Sobótce" - afirmacja życia ziemiańskiego. Jest to śpiewany przez dwanaście panien cykl dwunastu pieśni, wykonywanych w tzw. sobótki, czyli w wigilię św. Jana przypadającą na dzień 23 czerwca. Pieśni te zawierają opisy i pochwałę życia na wsi. Stanowią one próbę stworzenia pierwszej polskiej sielanki. Najbardziej znana jest pieśń Panny XII "Wsi spokojna, wsi wesoła…" - wieś została przedstawiona jako arkadia obfitości, w której wszystko jest uporządkowane i panuje pełna harmonia.
