William Szekspir urodził się w 1564 roku w Stratfordzie, poeta angielski i dramaturg. Był wybitnym poeta epoki elżbietańskiej. Wywodził się z rodziny mieszczańskiej o chłopskim rodowodzie. Wykształcenie wyniesione ze szkoły średniej pogłębił przez samouctwo. Opuścił dom rodzinny i udał się do Londynu. W zespole aktorskim, do którego został zaangażowany, przeszedł wszystkie etapy kariery: od chłopca do posług, aktora, aż do najsławniejszego dramatopisarza w kraju. Był aktorem, współwłaścicielem londyńskiego teatru "The Globe". Dorobił się majątku, a w rodzinnej miejscowości nabył posiadłość ziemską, gdzie spędził ostatnie lata życia. Debiutował jako poeta cenionymi przez współczesnych poematami. Był jednocześnie aktorem, udziałowcem spółki teatralnej i dostawcą wszechstronnego repertuaru. Początkowo jego sztuki były entuzjastycznie przyjmowane, później oskarżane o łamanie klasycznych reguł. W romantyzmie stały się wzorem dla twórców epoki. Jako dramaturg napisał 37 sztuk teatralnych. Kroniki historyczne są próbą odtworzenia w dramatach historii Anglii. Głębię myśli, refleksji filozoficznej i znajomość ludzkiej natury zademonstrował Szekspir głównie w tragediach: "Hamlecie", "Otellu", "Królu Lirze" i "Makbecie". Wcześniej, prawdopodobnie w 1599 roku powstała tragedia "Romeo i Julia".
Twórczość:
Kroniki
Król Jan (ok. 1595-1596)
Henryk VI (1590-1593)
Ryszard III (1590-1593)
Henryk V (1599)
Henryk IV (1596-1598)
Ryszard II (1595)
Henryk VIII (1596-1598)
Komedie
Komedia omyłek (ok. 1591)
Stracone zachody miłości (1594)
Poskromienie złośnicy (1594)
Dwaj panowie z Werony (1590-1595)
Sen nocy letniej (1595)
Kupiec wenecki (1596)
Wiele hałasu o nic (ok. 1598-1599)
Jak wam się podoba (1599-1600)
Wieczór Trzech Króli (1600)
Wesołe kumoszki z Windsoru (1602)
Wszystko dobre, co się dobrze kończy (1602-1603)
Miarka za miarkę (1604)
Opowieść zimowa (1610-1611)
Burza (1611)
Tragedie
Tytus Andronicus (1593)
Romeo i Julia (dramat) (1595)
Juliusz Cezar (1600)
Troilus i Kresyda (1601)
Hamlet (1600)
Troilus i Kresyda (1602)
Otello (1605)
Król Lear (1605)
Makbet (1606)
Antoniusz i Kleopatra (1606-1607)
Koriolan (1607)
Perykles (1608)
Tymon Ateńczyk (1608)
Cymbelin (1609)
"Makbet" powstał prawdopodobnie w 1606 roku. Szekspir oparł się na "Kronikach Anglii, Szkocji i Irlandii" Holinsheda, wydanych w 1577 roku. Szekspir trzymał się źródła bardzo wiernie. Była w niej mowa nie tylko o królu Dukanie, zamordowanym przez Makbeta , lecz także o Banku, który miał zapoczątkować linię Stuartów. Zaczerpnął z "Kronik..." opowieść o Makbecie, ale zdarzenia uzupełnił własnymi pomysłami, np. przedstawił Banka jako ofiarę, a nie jako współuczestnika zamachu na Dunkana. "Makbet" należy do najkrótszych tragedii Szekspira. Sama budowa utworu jest typowa dla sposobu tworzenia Szekspira, który można nazwać "kronikarskim". Polega on na zastosowaniu szeregu faktów, nie wypływających koniecznie z siebie, powiązanych jedynie główną osobistością tragedii, stąd nie ma w dramatach Szekspira kulminacyjnego punktu, "katastrofy", ani klasycznego rozwiązania. Tematem utworu są perypetie Makbeta i jego żony, którzy dopuścili się zbrodni. Akcja dramatu toczy się w XI wieku w Szkocji, jedynie sceny z IV aktu rozgrywają się w Anglii. Makbet z początku jest człowiekiem prawym i szlachetnym , kierującym się honorem, jest szkockim wodzem. Cieszy się szacunkiem, cenią go możnowładcy oraz król Dunkan, którego jest krewnym. Czarownice przepowiadają Makbetowi, że obejmie władzę i z tą chwilą wszystko się zmienia. Gdy potwierdziły się pierwsze przepowiednie, Makbet nie chciał już zapomnieć o wizji przyszłości. Prawy rycerz przekształca się w krwawego mordercę, zabija Dunkana. Proces jego przemiany przyspieszyła Lady Makbet, która opracowała plan zbrodni. Makbet uległ sugestiom żony, później kolejne morderstwa przychodziły mu znacznie łatwiej. Bohater z człowieka wrażliwego, oddanego przyjaciela zmienia się w pozornie silnego przywódcę, przechodzi diametralną przemianę. Motywacją do zbrodni było objecie władzy a potem lęk przed jej utratą. Tylko władza mogła zaspokoić jego ambicje, dumę, stała się jego namiętnością. Lady Makbet pragnęła władzy na równi z mężem. Ambicja jest zamiarem morderstwa i planem zbrodni. Strach jest pamięcią o morderstwach, które były i lękiem przed koniecznością nowego morderstwa. Świat Makbeta jest szczelny i nie ma z niego ucieczki. Nawet natura ma w nim charakter błota, jest nieprzejrzysta i gęsta:
Banko
"Ziemia wydaje bańki tak jak woda:
...Gdzież one przyszły ?"
Makbet
"W powietrze. Co się zdawało cielesne,
To się rozwiało jako z wiatrem oddech."
Nie ma w świecie Makbeta miłości i przyjaźni. Między Makbetem a żoną jest wiele spraw ciemnych. W małżeństwie tym , to Lady Makbet jest mężczyzną, ona żąda od Makbeta dokonania morderstwa. Staje się to jej obsesją:
"Od tej chwili
Będę tak samo myśleć o twojej miłości.
Gdy chciałeś zrobić to- byłeś mężczyzną prawdziwym"
Przed zabiciem króla Makbet miał szereg wątpliwości, później pojawiły się wyrzuty sumienia. Morduje, ale nie akceptuje takiego postępowania. Jednak zdaje sobie sprawę , że tylko zabijając kolejnych konkurentów, zdoła utrzymać władzę, zatem nie może przerwać machiny zbrodni. W końcu przyzwyczaja się do morderstw. Staje się władcą apodyktycznym, tyranem. Lady Makbet jest bezwzględna, stanowcza. Kieruje postępowaniem męża, dąży do realizacji założonego celu. Gdy straciła wpływ na Makbeta, przeżywa załamanie. Na początku rządów Makbeta, jest osobą psychicznie silną, ale wkrótce popada w obłęd, w lunatyczne sny. Była żądna władzy, działała zgodnie z planem, odrzucała wszelkie skrupuły i moralne dylematy. Ze złej , zimnej kobiety stała się chorą psychicznie, odtrąconą żoną.
Czy czarownice nie mają bezwzględnego wpływu na zbrodnie Makbeta, czy zdejmują z niego część odpowiedzialności ? Wiedźmy w "Makbecie" należą do pejzażu i są z tej samej materii co świat. Szczują do morderstw, są wysłannikami losu, to one początkują tragiczne wydarzenia, rozbudzają zbrodnicze instynkty Makbeta. Są prezentowane w groźnej scenerii, mają tajemnicze zaklęcia, personifikują myśli, namiętności głównego bohatera. Uosabiają myśli Makbeta, duch zamordowanego to rodzaj upostaciowienia wyrzutów sumienia. Wiedźmy zapowiadają przyszłe losy, nadają realne kształty złu, budują napięcie, atmosferę grozy. Czarownice zjawiają się w utworze cztery razy, otwierają dramat kilkunastowierszowa scenką, w której zapowiadają, że po zakończeniu bitwy spotkają Makbeta i przepowiedzą mu przyszłość. Witają go najpierw jego obecnym tytułem tana Glamis, potem tytułem tana Kawdoru, wreszcie tytułem przyszłego króla. Czarownice są w "Makbecie" boginiami świadomymi przyszłości i w ten sposób niemal boginiami losu, będąc równocześnie ziemskimi służkami odwiecznego zła.
Władza jest dla Makbeta silniejsza od wszystkich ludzkich namiętności, czyni go zdolnym do najpodlejszych czynów. Żądzy władzy towarzyszy ambicja. Główny bohater przegrywa wewnętrzną walkę, zwycięża w nim zło. Utracił wiarę w sens życia, odrzucił uznawane wartości. Władza była jego obsesją, doprowadziła do przekreślenia norm moralnych. Szekspir w swym utworze ukazał, że zbrodnia zawsze istnieje z karą, zostanie zawsze ujawniona. Zbrodnia niszczy mordercę i jego wewnętrzny świat. Szekspir w swoim utworze ukazał ludzką ambicję, żądzę władzy, która niszczy i przynosi cierpienie. Przedstawił postawę człowieka, który jest zdolny do wszystkiego, aby zaspokoić swoje ambicje i odnieść zamierzony cel. Poeta zawarł odwieczny morał, że zło rodzi kolejne zło i nie da się zbudować nic trwałego i dobrego na przemocy i krzywdzie innych ludzi. Autor przekazał, że nieetyczna postawa człowieka obróciła się przeciwko niemu. Szekspir ukazał wewnętrzny świat przeżyć psychicznych głównych bohaterów, ale poruszył też problematykę polityczną. W "Makbecie" ostrzegał przed rządami absolutnymi, które doprowadzają do obecności w państwie zła Makbet- wielokrotny morderca, nie mógł pogodzić się ze światem, w którym istnieje morderstwo. Długo nie chciał przyjąć rzeczywistości , nie mógł pogodzić się z własną rolą. By utrzymać władzę jest w stanie popełnić kolejne przestępstwo. Później już wiedział, że z koszmaru nie ma ucieczki:
"Jak przywiązany łańcuchem do pala,
Nie mogę uciec. Niby niedźwiedź w cyrku
Muszę do końca walczyć na arenie."
W "Makbecie" większość scen dzieje się w nocy, noc jest tutaj ciągle obecna, przypominana i przywoływana nieustannie. "Makbet" prezentuje cechy dramatu szekspirowskiego:
- swoboda kompozycyjna, odejście od klasycznej zasady jedności czasu, miejsca i akcji,
- rezygnacja z chóru,
- budowanie scen zbiorowych,
- podział utworu na akty i sceny,
- indywidualizacja postaci,
- dynamiczne ujęcia bohaterów, wskazanie zmienności ich postaw,
- obok wątków poważnych występują sceny humorystyczne, groteskowe,
- obecność siata fantastycznego, często fantastyka czerpana z ludowych opowieści,
- częste zmiany nastroju, mające na celu wywołanie wzruszenia u widzów,
- zróżnicowane portrety psychologiczne,
- dramat charakterów,
- wplatanie wypowiedzi rymowanych,
- język pełen metafor i porównań,
- utwory pisane wierszem białym.
"Makbet" ukazał się w druku dopiero w pierwszym zbiorowym wydaniu z roku 1623, nie ma też wzmianki o nim z przed roku 1610. Powstał on wcześniej, prawdopodobnie w latach 1606-1607, w bliskim czasowym pokrewieństwie z "Hamletem", "Otellem", "Antoncjuszem" i "Kleopatrą".
