Renesans, zwany inaczej odrodzeniem, jest epoką, która tak naprawdę nigdy nie odeszła do przeszłości. Zawsze wtedy, gdy rodzą się nowi ambitni odkrywcy, pełni wiary w siły człowieka i możliwości, które stwarza porozumienie ze sobą ludzi - cechy renesansu i jego idee odżywają od nowa. Jest to bowiem epoka, której trudno dorównać pod względem śmiałości myśli, dążeń i osiąganych celów. Nic dziwnego zatem, że renesans zapominany bywa na krótko.

 Cechy renesansu uwarunkowane historią - źródła narodzin nowego

Renesans, epoka, która zmieniła na zawsze oblicze świata, stał się przełomem w efekcie dokonanych w tym okresie przez ludzi czynów. Nie byłoby tak wielu zmian, gdyby nie renesansowe odkrycia i wynalazki dorównujące im rangą:

- wielkie odkrycia geograficzne - w ich efekcie dla ludzi renesansu świat na zawsze zmienił oblicze. To, co do tej pory nieznane i przez to przerażające - stało się nie tylko oswojone, ale i obiecujące - czerpano z nowych ziem bogactwa, tanią siłę roboczą oraz nowo zdobytą pewność siebie. Wszystko to razem wpłynęło na wielki przypływ wiary w ludzkie siły i możliwości. 

Człowiek renesansowy, odkrywający i podbijający Nowy Świat, czuł się panem ziemi, stało się zatem to jednym z asumptów do narodzin renesansowego optymizmu, który był jedną z dominujących cech epoki

- wynalazek druku - przełomowa zdobycz Gutenberga spowodowała w praktyce niesamowitą demokratyzację tego wszystkiego, co wiązało się z dostępnością słowa pisanego - szybszy i powszechniejszy obieg informacji zaowocował utratą rangi niepodważalnego autorytetu tych, którzy do tej pory cieszyli się przywilejem monopolu na posiadanie sztuki pisania i rozpowszechniania dzieł. 

Zwiększenie możliwości publikacji książek dało szansę dojścia do głosu tym, którzy przyczynili się do narodzin myśli publicystycznej, humanistycznej oraz reformatorskiej.

Cechy renesansu uwarunkowane światopoglądem - efekty narodzin nowego

Renesans był epoką, która nastała po bardzo długim średniowiecznym okresie hegemonii kościoła katolickiego, który przejął władzę nad kulturą, nauką i filozofią żyjących w tym okresie ludzi. Wyżej opisane dokonania ludzi renesansu zadały kłam wielu oficjalnie głoszonym przez kościół normom. 

 Średniowieczne przekonania o tym, jak wygląda świat, w jednym momencie okazały się niczym niepoparte. A prawdy głoszone jako do tej pory niepodważalne, łatwo mogły zostać poddane dyskusji, gdy ludzie zyskali, dzięki rozpowszechnieniu słowa drukowanego, dostęp do źródeł. Zatem jedną z cech renesansu będzie właśnie:

- powrót do źródeł - nowa epoka pragnęła możliwości własnego wyrażania osądów i prawa do wolności interpretacji, bez dotychczasowego filtru oficjalnie uznanego przez doktorów kościoła katolickiego

- zlaicyzowanie kultury, sztuki i nauki - uwolniona spod monopolu duchownych kultura, sztuka i nauka miała wreszcie szansę zyskać świecki charakter. Literatura i sztuka zyskały świeckie oblicze, a nauka mogła się rozwijać bez kurateli kościoła, choć musiało minąć jeszcze wiele czasu nim okrycia rangi przełomu kopernikańskiego doszły do świadomości ludzi

- indywidualizm w miejsce uniwersalizmu - jeżeli człowiek renesansu zyskał możliwość osobistego obcowania z dziełem pisanym, dawało mu to możliwość stworzenia sobie na jego temat własnych przemyśleń i poddawania go swym ocenom - można też było nań odpowiedzieć i z nim dyskutować. 

Stąd renesans stał się czasem, w którym pojedynczy i konkretny człowiek miał wreszcie szansę się wyróżnić - epoka stała się czasem kultu wybitnych artystów, którzy już nie musieli być anonimowi jak wcześniej

- odnowa myśli religijnej - renesans to czas reformacji. Jeżeli wierni zyskali dostęp do tekstu Biblii w swym rodzimym języku, mogli poddać dyskusji pewne normy ustalone przez kościół katolicki. I tak Marcin Luter, który nie do końca świadom był rangi swego uczynku, przybijając do drzwi katedry w Wittenberdze swych 96 tez, spowodował tak silną reakcję, że nie mogło być już powrotu w stare tryby - odkąd padła poparta rzeczowo myśl o tym, że autorytet kościoła nie jest niepodważalny, nie mogło być już powrotu do starego porządku

- narodziny myśli patriotycznej - średniowieczny feudalizm oraz wszechwładny w tej epoce uniwersalizm wyrażający się między innymi dominacją łaciny nad językami narodowymi, spowodował, że w średniowieczu nawet hymny narodowe w niczym nie eksponowały indywidualnego oblicza danego kraju (np. Bogurodzica). 

W renesansie dzięki drukowi zaczęła rozpowszechniać się publicystyka, a dzięki odkryciom geograficznym państwa bogaciły się, wzmacniały swe strefy wpływów i zaczynały ze sobą konkurować. To w tej epoce zasadne stały się słowa świadomość obywatelska oraz patriotyzm

- humanizm, antropocentryzm - z racji powszechności druku, ludzie zyskiwali możliwość zwracania uwagi na swe ideały i możliwości oraz zyskiwali dostęp do wiedzy, która wreszcie mogła się rozwijać bez stawiania jej granic poznania. 

Człowiek w pełni zyskujący możliwość wykazania na ile go stać, ukazywał swe nowe oblicze: odkrywcy, naukowca, wynalazcy, myśliciela i artysty. Wszystko to razem pozwalało czuć zasłużoną dumę ze swych dokonań. Teocentryzm został wyparty przez antropocentryzm - człowiek i jego życie stało się centrum zainteresowania i dążeń, by czynić je lepszym

- tolerancja, otwartość, irenizm - epoka, która wróciła do źródeł, zyskała możliwości poznania myśli starożytnych i zachwyciła się ich duchem. Myśliciele renesansu nie odwrócili się od chrześcijańskiego Boga, ale zyskali szansę na poznanie jego bardziej bliskiego im oblicza - chcąc dążyć do niego indywidualnymi drogami, szanowali te wybierane przez innych. Stąd dążenie do pogodzenia nawet najbardziej sprzecznych poglądów i duch tolerancji wobec nich

- kult nauki i sztuki - jeżeli człowiek stał się centrum zainteresowań, a każde kolejne odkrycie upewniało, że życie ludzkie można ulepszyć i upiększyć, skupiano się na tym, by dążyć do tych celów efektywnie. Stąd wielki szacunek tej epoki dla tych, którzy skupili się na nauce oraz sztuce, jako dziedzinach w praktyce pomagających urzeczywistnić opisane wyżej dążenia.