W 1579 roku spokojne życie na wsi zostało zakłócone w tragiczny sposób kiedy to zmarła ukochana córka Kochanowskich, Urszulka. Wywołało o głęboki wstrząs w poecie, zachwiała się jego wiara w Boga i optymistyczne poglądy na świat. Treny odzwierciedlają ból i smutek ojca po stracie dziecka, ukazują przeżycia rodzinne i osobiste uczucia, przedstawiona została również postać dziecka. W Trenie I autor zwraca się do greckiego filozofa Heraklita i do Simonidesa, aby pomogli mu opłakiwać córeczkę. W Trenie V Urszulka zostaje porównana do ściętej przedwcześnie oliwki przez nadgorliwego ogrodnika, ogrodnikiem tym jest los. W Trenie VI poeta nazywa swą ukochaną córeczkę Safo słowieńską, porównuje Urszulkę z poetką starożytnej Grecji, Safoną. Kochanowski wyznaje, że zmarnowany został przedwczesna śmiercią talent dziewczynki, miała być ona dziedziczką jego własnego talentu. W Trenie VIII autor opisuje widok ubiorów Urszulki, używa przy tym wielu zdrobnień : "letniczek", "uploteczki".
W Trenach wyraziła się też w wyraźny sposób kultura literacka poety i jego wykształcenie humanistyczne. Poeta powraca do rozważań natury ogólnej, dotyczącej światopoglądu i postawy człowieka wobec świata. Treny IX, X, XI stanowią kulminację kryzysu światopoglądowego Kochanowskiego. Tren XI to jeden z niewielu utworów , w których nie padło imię Urszulka. Kochanowski próbuje się rozliczyć z filozofią stoicką, wydawało mu się, że tę stoicką mądrość posiadł, więc nie zazna bólu i rozpaczy. Wszelkie recepty filozoficzne okazały się niewystarczające, w obliczu śmierci dziecka ujrzał poeta krach swego dotychczasowego systemu wartości. Wątpi w istnienie Boga, bo jeżeli nie ma jego dziecka, to znaczy, że Boga też nie ma.
Tren XIX , ostatni, jest ukoronowaniem zabiegów odzyskania równowagi psychicznej i umysłowej przez Kochanowskiego. W utworze tym ukazuje się jego matka z Urszulką na rękach, zapewnia go o istnieniu Boga. Poeta uspokaja się, udaje mu się pokonać kryzys światopoglądowy. Odbudowuje system wartości według maksymy " Ludzkie przygody, ludzkie noś".
