Najważniejsze hasło renesansu to słowa Terencjusza - "Homo sum et nihil humanum a me alienum esse puto" (Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce). Hasło to w doskonały sposób odzwierciedlało nastroje ludzi odrodzenia. Renesans stał w znaczącej opozycji do idei średniowiecza. Sięgał do wzorców, ideałów antycznych. Najważniejsze dla twórców stały się słowa: "renovatio Antiquitatis" i "studium Antyquitatis". Ideałem miał być powrót do sztuki starożytnej.
Sięgano do antycznej filozofii, nauki i zasad sztuki. Miało to służyć dobru człowieka, zwłaszcza, że to wszystko było przez człowieka stworzone. Teocentryzm (Bóg w centrum zainteresowania), święcący swoje triumfy w czasie średniowiecza, ustąpił miejsce antropocentryzmowi. Idea ta w centrum swoich zainteresowań sytuowała człowieka, jego sprawy i problemy. Człowiek stawał się także głównym tematem wszystkich dziedzin sztuki. Kładziono nacisk na związek człowieka z przyrodą. Główną rolę odgrywał rozum i zdolności człowieka. Każdy twórca starał się w swoich dziełach odzwierciedlać piękno, ale przede wszystkim prawdę natury - przykładem może być malarz Leonardo. Dla niego każdy jego obraz nie był tylko umiejętnością malowania, ale przede wszystkim sprawą rozumu. Mówiono: "Wróćmy z nieba na ziemię". Człowiek chciał zrozumieć świat, który go otaczał, poznać go. Człowiek odrodzenia nie chce już liczyć już tylko na Boga, zdaje sobie sprawę, że sam także może dużo osiągnąć, dzięki swoim umiejętnościom i rozumowi. Jednostka ludzka zaczyna myśleć, że przypomina Boga, dlatego też może być siłą sprawczą.
Ideałem człowieka nie byli już asceci, ale przede wszystkim naukowcy, artyści, filozofowie. Ludzie ci byli zdania, że świat dla człowieka jest jego domem i ostoją. Człowiek jest przecież stworzony na wzór Boga. Artyści, twórcy odrodzeniowi są dumni ze swoich dzieł, dlatego zaczyna stawać się modne to, że podpisują się pod swoimi pracami.
Zaczęto mówić - "Ars longa, vita brevis" - "sztuka trwa długo, życie krótkie". Dlatego właśnie z okresu renesansu znamy kilkanaście znakomitych dzieł. Stosowano się do słów Benevenuto Cellini: "wszyscy ludzie, wszelakiego stanu, którzy dokonali czegoś dzielnego lub istotnie do dzielności podobnego, powinni, będąc ludźmi prawdomównymi i uczciwymi, spisać własnoręcznie swój żywot". Uważano, że życie każdego człowieka jest wyjątkowe i niepowtarzalne.
Odrodzeniowy humanizm oprócz poznania i apoteozy człowieka i jego zdolności, miał na celu pokazanie i przybliżenie zwykłym, normalnym ludziom sztuki antycznej. Twierdzono bowiem, że ideały tamtej epoki są największą doskonałością do której powinien zmierzać człowiek. Renesans w bardzo bezpośredni sposób sięgało do filozofów klasycznych, ideałów i kanonu piękna tamtej epoki. Powstawały w poszczególnych krajach akademie łączące w sobie wybitne jednostki świata sztuki - działo się tak na wzór Platońskiej Akademii.
Pismo Święte stało się na powrót podstawą egzystencji ludzi wykształconych, filozofów i myślicieli. Na temat Boga dyskutowano bardzo żarliwie - stąd znaczące ruchy reformacyjne. Zapoczątkowali je Jan Kalwin i Marcin Luter.
W utworze noszącym tytuł "Podręcznik żołnierza Chrystusowego" autorstwa Erazma z Rotterdamu, można przeczytać, że Pismo Święte jest podstawą funkcjonowania, postępowania i życia. Autor namawia, aby czytelnicy chcieli obcować z Bogiem, ale warunkiem tego ma być samodzielne studiowanie Biblii. Oczywiście namawia także do czytania innych metafizyczno - egzystencjalnych dzieł. Pisarz powie bezpośrednio: Pismo Święte jest podstawą i początkiem wszystkiego, ale aby móc ją poznać i zrozumieć, należy najpierw umieć obserwować świat. Pisma nie religijne również są konieczne do poszerzenia własnej wiedzy - a poza tym "zaprawiają przed czytaniem Biblii". Dlatego należy przypuszczać, że najważniejsze było zdobywanie jak największej wiedzy. Tylko to kształciło i człowieka, sprawiając, że był on coraz to wartościowszy.
Człowiek odrodzenia był jednostką wybitną. Miał poczucie własnej wartości, gdyż wiedział, że dzięki swojemu rozumowi może wiele osiągnąć i zdobyć. Jego wszechstronna wiedza sprawia, że staje się on bardzo otwarty na świat i coraz to inne horyzonty filozoficzne i ideologiczne.
