Postacie kobiet w dramatach Williama Szekspira

"Kobieta jest arcydziełem wszechświata"

(G. Lessing)

Przytoczona przeze mnie myśl Lessinga wskazuje na fakt jak niezwykłą i szczególna role w dorobku kulturowym pełni postać kobieca. Częstokroć nie jest ona głównym obiektem zainteresowania twórców, którzy o wiele chętniej w rolach pierwszoplanowych umieszczali mężczyzn. Drugorzędny charakter postaci kobiecych nie umniejsza jednak ważnych, a często fundamentalnych funkcji jakie pełnia one w utworach literackich. Częstokroć to kobiety kierują akcją, to za ich sprawą dokonują się nagłe zwroty w treści utworu. Widać to wyraźnie w dziełach Szekspira, który za sprawą swych drugoplanowych bohaterek(np. Lady Makbet czy Desdemona) nadaje swym dramatom właściwy przebieg.

Szekspir był twórcą żywo interesującym się czasami mu współczesnymi. Tematem swych utworów czynił wszystko to co poruszało XVII- wieczne społeczeństwo Anglii. Obnażał takie ludzkie odczucia jak zachłanność, podejrzliwość, chęć dążenia do dominacji, panowania nad innymi. Wskazywał także na lęki i obsesje towarzyszące człowiekowi. Przedstawiał je w swoich dziełach gdyż przekonany był, że to właśnie one stanowią nieodłączny komponent naszego życia. Cechy te pojawiają się także u bohaterek Szekspira. Nie są to postaci jednoznaczne, pełno w nich sprzeczności. To jednak pozwala oddać autorowi jak bardzo skomplikowana i złożona jest ludzka natura.

Tematem, którym w sposób szczególny interesował się Szekspir był fenomen władzy. W swoich utworach starał się on pokazać jak człowiek bardzo zdeterminowany jest przez chęć panowania nad innymi. Bardzo wyraźnie widać to w dziele pt. " Makbet". Bohaterka dramatu, Lady Makbet wszystkie swe działania podporządkowuje jednemu celowi jakim jest zdobycie władzy. W swych działaniach kieruje się bezwzględnością, pozbawiona jest jakichkolwiek zasad moralnych. Proroctwo czarownic powoduje, że jest ona zdecydowana na popełnienie najgorszego czynu jakim jest zabójstwo. W swe działania angażuje także swego męża. Roztaczając przed nim wizje przyszłego bogactwa i władzy popycha go do popełnienia mordu. To ona kieruje wszystkim działaniami Makbeta, wytycza mu pewną ścieżkę postępowania. Troszczy się ona o każdy szczegół, tak aby zbrodnie nie wyszły na jaw. Nie chce jednak zatrzymać korony dla siebie, pragnie by pełnię władzy sprawował jej mąż. Po osiągnięciu celu to ona jednak najprawdopodobniej będzie sterowała Makbetem. Będzie on jedynie wykonywał jej polecenia, a rzeczywista władza będzie spoczywała w jej rękach. Bezwzględność, ambicja i żądza władzy powodują, że Lady Makbet popycha swego męża do kolejnych zbrodni. Wie ona, że aby zrealizować swe marzenia o panowaniu, musi wyeliminować tych, którzy mogą jej w tym przeszkodzić. W miarę dokonywania haniebnych czynów w bohaterce zachodzi pewna przemiana. Oddala się ona od Makbeta, zaczynają ją męczyć koszmary i wyrzuty sumienia. Popada ona w szaleństwo, a nie mogąc sobie z tym poradzić, popełnia samobójstwo.

Wpływ władzy na życie człowieka Szekspir pokazuje także w dziele " Hamlet". Postacią pokrzywdzoną tu przez zmagania o władzę jest Ofelia. W swym zachowaniu nie przypomina ona jednak Lady Makbet, a wręcz przeciwnie jest kobietą delikatną i bardzo wrażliwą. To właśnie wzbudza miłość Hamleta. Nie jest to jednak uczucie niewinne i piękne. Prowadzi Ofelię do poniżenia, rozpaczy, a ostatecznie do śmierci. Takie są słowa Wissariona Bielińskiego o Ofelii: "(...) Wyobrażam sobie istotę czułą, harmonijną, kochającą, w przepięknej postaci kobiety; istotę, której obca jest wszelka mocna, wstrząsająca namiętność, która stworzona jest dla uczucia cichego (...), która umrze z miłości odtrąconej, czy raczej z miłości najpierw odwzajemnionej a potem wzgardzonej. Nie umrze jednak z rozpaczą w sercu, lecz zaśnie cicho, z uśmiechem i błogosławieństwem na ustach, z modlitwą za tego, który ją zgubił; zgaśnie jak gaśnie zorza na niebie w wonny majowy wieczór - oto Ofelia(...)"

Ofelia jest postacią tragiczną, która w skrytości przeżywa swój ból i udrękę. Musi ona podjąć trudna decyzję, opowiedzieć się po jednej ze stron: własnego ojca lub po stronie Hamleta. Choć kocha Hamleta pozostaje całkowicie posłuszna woli ojca. Czyni się także całkowicie odpowiedzialną za szaleństwo ukochanego. W jej sercu panuje wewnętrzny niepokój, nękana jest wątpliwościami. Nie jest w stanie dłużej walczyć, problemy zaczynają ją przerastać, nie widzi możliwości ich rozwiązania. Jej wewnętrzne zagubienie i rozdarcie potęguje dodatkowo śmierć ojca, zabitego przez Hamleta. Ciąży na niej obowiązek pomsty za zabitego ojca, nie potrafi jednak tego zrobić, gdyż kocha Hamleta. Wszystko to powoduje, że Ofelia zaczyna przejawiać oznaki szaleństwa. Nie mogąc poradzić sobie z otaczająca ja rzeczywistością, decyduje się ona na samobójczą śmierć.

Szekspir w swym dramacie obok Ofelii umieszcza także postać Gertrudy, która jest matka głównego bohatera. Jest ona postacią bardzo złożoną, pełną wewnętrznych konfliktów. W związku z tym nie poddaje się ona oczywistemu osądowi. Bardzo szybko zaakceptowała ona stratę męża i dostosowała się do zaistniałej sytuacji. Wbrew woli swego syna ponownie wyszła za mąż. Małżeństwo z Poloniuszem jest dla niej sposobem utrzymania uprzywilejowanej pozycji. Syn nie mogący pogodzić się z postawą i zachowaniem matki, próbuje wzbudzić w niej poczucie winy. Przypomina jej przeszłość, mając nadzieję, że zmieni ona swe postępowanie. W Hamlecie brak jest akceptacji dla działania Gertrudy, które postrzega jako niegodnie i sprzeczne z wszelkimi wartościami. Bohaterka ta miota się, nie potrafi podjąć jednoznacznej decyzji. Z jednej strony pragnie ona utrzymać władzę, z drugiej zaś nie chce postępować wbrew własnemu synowi. Ostatecznie dokonuje się rehabilitacja Gertrudy, która w czasie pojedynku wypija truciznę przeznaczona dla Hamleta. Ten czyn stanowi w pewnym stopniu odkupienie za błędy popełnione wcześniej.

Jedną z postaci kobiecych, pojawiających się w dziełach Szekspira jest Julia, bohaterka dramatu " Romeo i Julia". Utwór ten to historia zakazanej miłości pomiędzy potomkami zwaśnionych rodów. Julia została wykreowana przez Szekspira jako kobieta bardzo wrażliwa i uczuciowa. Z drugiej strony ma ona bardzo silny charakter, jest zdecydowana i wytrwała. Pomimo przywiązania do swojej rodziny, potrafi się jej sprzeciwić w imię miłości do Romeo. Uczucie to staje się dla niej najważniejsze w życiu, jest ona w stanie wiele dla niego poświęcić. Całe otoczenie jest jednak nieprzychylnie nastawione do związku Romeo i Julii. Dlatego właśnie postanawiają pobrać się w tajemnicy przed wszystkimi. Nie działają jednak sami. Decydują się na pomoc, która okazuje się dla nich zgubna. Julia zbyt późno dowiaduje się o zażytym przez ukochanego eliksirze. Przekonana o śmierci Romeo, sama popełnia samobójstwo. Tuż po wypiciu przez nią trucizny, ze snu budzi się Romeo. Widząc umierającą Julię także decyduje się na śmierć.

Kolejny obraz kobiety pojawia się w dramacie " Otello". Szekspir przedstawia postać Desdemony. Jest ona kobietą autentyczną, o szczerym sercu. Ufa ona ludziom i stara się dostrzegać w nich to co piękne i dobre. Nie zważa na pochodzenie i na status materialny. Nie dyskryminuje ludzi pod względem religijnym czy rasowym.

W życiu ceni przede wszystkim prawdziwą miłość. Dlatego też nie pozostaje posłuszna ojcu i decyduje się na życie u boku Otella. Poślubia go i pragnie pozostać mu wierna do końca życia. Oddaje się ona całkowicie Otellowi, staje się on panem jej życia. Desdemona popełnia jednak błąd. Jest zbyt ufna w stosunku do innych ludzi. Jej dobroć nie pozwala jej zauważyć złego postępowania i zawiści otaczających ją ludzi.

Nie dostrzega ona, że o pod wpływem Jagona Otello zmienia swe dotychczasowe postępowanie. Przestaje on ufać własnej żonie, staje się podejrzliwy i nie zważa na uczucie, które ich kiedyś łączyło. Coraz bardziej daję sobą manipulować, poddaje się woli Jagona. Odtrąca Desdemonę, która pogrąża się w rozpaczy i samotności. Pomimo podejmowanych starań nie odzyskuje ona ufności Otella. Staje się ona ofiarą, zostaje zabita przez człowieka, dla którego była w stanie poświęcić wszystko. Dopiero po śmierci żony Otello uświadamia sobie jak wielki błąd popełnił. Zadaje on sobie także sprawę, że niemożliwe jest odwrócenie przeszłości.

Wszystkie postaci kobiece pojawiające się w działach Szekspira charakteryzują się złożona osobowością. Nie są to postaci przejrzyste, poddające się jednoznacznej ocenie. Szekspir nadaje im cechy niezwykłości. Każda z jego bohaterek jest inna, wyjątkowa, prezentuje inne wartości. To właśnie one nadają dziełom Szekspira tak barwny i ciekawy charakter.

Szekspir dostrzegał jak wielka rolę pełnią kobiety, w swoich utworach podkreślał ich znaczenie. Wielokrotnie wskazywał on na ich umiejętność wpływania na mężczyzn. Był także świadom, że potrafią one wykorzystać swój urok dla realizacji własnych interesów. O kobietach wypowiadał się także Joseph Conrad, który powiedział, że: ""Bycie kobietą to strasznie trudne zajęcie, bo polega głównie na zadawaniu się z mężczyznami". Kobieta choć potrafi być silna to jednak ze swej natury jest istotą delikatną. W życiu o wiele częściej niż mężczyzna kieruje się emocjami. Często okazuje się to dla nich niezwykle zgubne, gdyż jest przedmiotem manipulacji ze strony mężczyzn.