Nowe prądy renesansowe docierają do Polski w XV wieku. Ich wyrazem jest rosnące wśród wykształconych ludzi zainteresowanie kulturą starożytną. Miejscem w którym zaczęto ją studiować była Akademia Krakowska. Znano tam pisma klasyczne poetów greckich i rzymskich. Do czytanych najczęściej należeli Owidiusz, Horacy, Wergiliusz. W Polsce przebywali wędrowni humaniści Filip Buonaccorsi, zwany Kallimachem oraz Konrad Celtis. Ich misją było propagowanie i popularyzowanie nowych prądów i wzorów kulturowych, literackich i osobowych. Rozwija się wśród poetów polskich wersologia klasyczna, metryka. Początek polskiego renesansu to działalność pisarska Klemensa Janickiego, najwybitniejszego poetę polsko - łacińskiego, Jana Ostroróga, pierwszego polskiego pisarza świeckiego, Biernata z Lublina pierwszego polskojęzycznego pisarza świeckiego, autora "Żywota Ezopa Fryga" i bajkopisarza.
Dojrzały renesans polski nazywany jest przez historyków "złotym wiekiem", ponieważ wspaniale rozwijała się kultura w kraju. Etap ten obejmuje XVI stulecie, czyli czasy, w których panowali ostatni władcy jagiellońscy - Zygmunt Stary (1506 - 1548) i Zygmunt August (1548 - 1572), a potem Stefan Batory (1576 - 1586) - pierwszy król elekcyjny.
Królowa Bona z rodu Sforza, czyli żona Zygmunta I Starego, z pochodzenie Włoszka przyniosła na dwór polski kulturę swojego kraju. Opiekowała się ona uczonymi i muzykami. Nowość znalazła się także w sferze kulinarnej, a były nią warzywa, zwane odtąd "włoszczyzną".
W wieku XVI nauka, literatura i działalność publicystyczna osiągnęła swój szczyt w rozwoju. Działalność : Mikołaja Kopernika, Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Mikołaja Sępa Szarzyńskiego i Szymona Szymonowica nadała odpowiedni kształt epoce renesansu. Bardzo trudno określić dokładnie jej ramy czasowe: za datę początkową uznaje się 1543, kiedy umiera Mikołaj Kopernik i zostaje wydane jego dzieło "O obrotach sfer niebieskich", a także ukazuje się dzieło Mikołaja Reja "Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem" i "O karze za mężobójstwo" Modrzewskiego; data końcowa to 1584, kiedy zmarł Jan Kochanowski.
Zupełne odejście idei renesansowych przypada na koniec XVI wieku i początek XVII. Umownie określa się datę 1620, jako kończącą późną fazę odrodzenia. Literackim zakończeniem jest zbiór "Sielanek" (1614) Szymona Szymonowica.
Ważnym zagadnieniem doby renesansu, oprócz wyżej mówionych, jest też reformacja. Polski ruch reformacyjny przybrał kształt sporów na tle społecznych, narodowych religijnych. W 1573 ustanowiono tzw. konfederację warszawską, która gwarantowała zgodę religijną. Wyznaniami popularnymi w Rzeczpospolitej były: luteranizm, popierany przez mieszczaństwo, a także kalwinizm, przejęty przez szlachtę. Radykalnym odłamem byli arianie, czyli bracia polscy. Ich postulaty były bardzo bulwersujące dla niemal wszystkich środowisk społecznych ówczesnej Polski, nawet protestantów. Dlatego nie cieszyli się oni żadnym poparciem.
W swoim reformacyjnym programie potępiali wojnę i karę śmierci, które prowadziły do niepotrzebnego, ich zdaniem, rozlewania krwi. Szlachta nienawidziła ich, ponieważ chcieli zniesienia pańszczyzny i niewoli chłopskiej. Program arian miał dawać wolność religijną i wyznaniową. Dzięki nim jednak rozwinęło się szkolnictwo, założone przez nich placówki oświatowe w Pińczowie i Lublinie, miały bardzo wysoki poziom. Bez względu na to wypędzono ich z Polski w 1658 roku, mocą ustawy sejmowej. Majątek arian uległ konfiskacie, co doprowadziło do rozpadu tego stowarzyszenia.
