Autorem scenariusza i reżyserem "Ogniem i mieczem" jest Jerzy Hoffman. Film powstał na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza, zamyka jednocześnie filmową Trylogię (wcześniej Hoffman wyreżyserował "Pana Wołodyjowskiego" i "Potop"). Przez wiele lat reżyser podejmował próby zdobycia funduszy na adaptację "Ogniem i mieczem". Zdjęcia rozpoczęły się w 1997 roku, w oparciu o dziewiątą wersji scenariusza. Premiera w Polsce odbyła się w 1999 roku, przyciągając do kin wielomilionową widownię. W większości byli to uczniowie szkół podstawowych i średnich wraz z nauczycielami. Nie zabrakło również zwolenników kina historycznego. W tym samym roku Hoffman został nominowany do Nagrody Mediów "Niptel 99".
Film jest to wierne odwzorowanie literackiego pierwowzoru. Twórcy starali się możliwie najdokładniej oddać przedstawione w powieści Sienkiewicza wypadki. Dekoracje stworzone przez wybitnych polskich i zagranicznych scenografów specjalnie na potrzeby filmowe, są niezwykłe w swym realizmie i znakomicie oddają klimat dawnych czasów. Siedemnastowieczne wnętrza budynków mieszkalnych, ścienne ozdoby, rzeczy noszone na co dzień przez określone społeczności a nawet militaria, zostały odtworzone z ogromnym pietyzmem. Olbrzymie wrażenie na widzach wywarła także charakteryzacja postaci. Tu trzeba podkreślić fakt, że jest to największa i najbardziej kosztowna produkcja filmowa w historii polskiej kinematografii. Dla osiągnięcia lepszego efektu, wykonanie szczególnie trudnych scen, zlecono znanej na całym świecie firmie Machine Shop. Akcja rozgrywa się zgodnie z chronologią wydarzeń przedstawionych w dziele literackim. Historię rozpoczyna scena, w której powracający z Krymu poseł Jan Skrzetuski, wiozący wieści dla księcia Jeremiego Wiśniowieckiego, ratuje życie kozackiemu pułkownikowi - Bohdanowi Chmielnickiemu. Później o całym zdarzeniu bohater opowiada w karczmie w pobliskim Czehrynie, w której przesiaduje towarzystwo szlacheckie. Już w pierwszych scenach, otrzymujemy szczegółowy obraz obyczajów i ludzi tamtego okresu. Stopniowo widz zapoznaje się z wszystkimi bohaterami, z których na plan pierwszy wysuwają się: Jan Skrzetuski (Michał Żebrowski), Helena Kurcewiczówna (Izabela Scorupco), Bohun Jurko (Aleksandr Domogarow),Zagłoba Jan Onufry (Krzysztof Kowalewski), Wołodyjowski Jerzy Michał (Zbigniew Zamachowski), Podbipięta Longinus (Wiktor Zborowski) oraz Rzędzian (Wojciech Malajkat). Widzowie dobrze oczytani w sienkiewiczowskiej Trylogii, odnajdą w filmie odpowiedniki książkowych postaci, ożywionych dzięki grze znakomitych aktorów. Życie mężczyzn jest niezwykle bogate w przygody. Czas zajmują im nieprawdopodobne wyprawy w najbardziej niedostępne i dzikie miejsca, liczne, niebezpieczne zadania, z których zwykle wychodzą obronną ręką. Niewątpliwie jako najsilniejszy z bohaterów jawi się Podbipieta Longinus, który swoim potężnym mieczem Zerwikapturem, potrafi za jednym zamachem ściąć trzy głowy. Inni nie ustępują mu bynajmniej pod względem waleczności. Tłem historycznym "Ogniem i mieczem" jest wojna polsko - kozacka, tzw. powstanie Bohdana Chmielnickiego. Film mistrzowsko łączy ze sobą wątek romansowy (wielka miłość Heleny i Skrzetuskiego oraz konflikt z zazdrosnym Bohunem) z losami barwnych postaci, ukazanych w wyjątkowo trudnym momencie w historii I Rzeczypospolitej.
Na osobną uwagę zasługują sceny batalistyczne. Nie jest ich wiele, jednak są to bardzo solidnie zorganizowane, drobiazgowe kompozycje. Walki między szlachtą i rycerstwem polskim, a hordami kozackimi, złożonymi z dzikich wojowników, brutalnych i świetnie wyszkolonych w jeździe konnej są niezwykle krwawe. Trup "gęsto się ściele", dookoła dosłownie fruwają głowy i inne członki. Jeńców nabija się na specjalnie przygotowane w tym celu żerdzie. Między jedną a drugą bitwą, strony prowadzą ze sobą wojnę podjazdową - najeżdża się i doszczętnie niszczy wioski przeciwnika, domy są palone a ludność wymordowana. Istotną funkcję w filmie spełniają również utwory muzyczne, które wykonuje Symfonia Varsovia. Ścieżka dźwiękowa charakteryzuje się dużą ekspresją, służy podkreśleniu emocjonalnego znaczenia poszczególnych, zmieniających się w filmie scen.
