Miłość i uczucia są jednym z najczęściej wykorzystywanych motywów literackich. Miłość bywa dojrzała, spełniona, platoniczna lub zmysłowa. Bywa miłość pełna przeszkód, niespełniona i trudna. Miłość niejedno ma imię, nie zawsze oznacza uczucie kobiety i mężczyzny, ale również miłość do Boga, ojczyzny czy rodziny. W literaturze występowało wiele rozważań o miłości. Komedia Aleksandra Fredry pt. "Śluby panieńskie" zawiera koncepcję miłości i rozważania o uczuciu dwojga ludzi. Radost i pani Dobrójska uzgodnili razem, by ożenić Gucia, bratanka Radosta. Gucio to człowiek rozrywkowy, żyje beztrosko i bawi się. Nie chce małżeństwa, nie ma poważnych zamiarów. Z kolei Albin rozpacza z powodu obojętności Klary. Albin zdradza Guciowi, że Klara i Aniela postanowiły nie wychodzić nigdy za mąż. Aniela wypowiada się o mężczyznach:

"...ja wiem dokładnie;

Znam dobrze mężczyzn, ten ród krokodyli,

Co się tak czai, tak układa snadnie,

By zyskać ufność i zdradzić po chwili,

Lecz, że źli oni- mamyż być takimi ?"

Kobiety powtarzają: "Przyrzekam na kobiety stałość niewzruszoną

Nienawidzić ród męski, nigdy nie być żoną."

Gucio gdy dowiedział się o ślubach dziewcząt, obudziła się w nim przekora i męska ambicja. Oświadcza się Anieli. Panna odrzuca jego oświadczyny, nie wierzy w szczerość jego uczucia. Gucio prosi o wstawiennictwo u Klary, ta jednak najpierw udaje współczucie, a potem śmieje się z Gucia. Gucio zaczyna realizować plan, który polega na zmianie stosunku do kobiet, wyznaje Anieli, że jest zmuszony przez stryja do ślubu z nią. Wypowiada się na temat miłości:

"Ach, być kochanym wszyscy szczęściem głoszą;

Mym zdaniem: kochać jest większa rozkoszą-

Los kilku istot zrobić swoim losem,

Czuć i żyć tylko drugich dusz odgłosem, (...)

Światem uczynić najmniejszą zagrodę,

Tam mieć cel życia i życia nagrodę (...)

I ty, ty wyrzec chcesz się ich, niestety ?!"

Klara nie chce Albina, Aniela nie chce Gucia, chociaż może i czuje coś do niego, ale złożyła "śluby panieńskie". Sprytny Radost Guciowi przedstawia sprawę w innym świetle. Mówi Guciowi, że panny złożyły śluby i żaden mężczyzna nie namówi ich na małżeństwo. A Gucio wielki zdobywca niewieścich serc nie może tego tak zostawić. Anieli opowiada o swojej wielkiej miłości do dziewczyny, o takim samym imieniu, jak ona. Wzbudza tym w Anieli zazdrość i potrzebę miłości. Gucio wpada we własne sidła i zakochuje się w Anieli. Młodzi przygotowują wesele. Klarze wmawiają, że będzie zmuszona poślubić Radosta, a Albinowi mówią, żeby był obojętny wobec wybranki serca. Gustaw radzi mu:

"Tylko wytrzymaj -na tym cała sztuka.

Choćby tu przyszła, chciała szczerej zgody,

Choćby najczulsza była jej rozmowa,

Ty albo - więcej ani słowa."

Klara decyduje się zdobyć Albina, wyznaje mu z rozpaczą, że Radost chce się z nią ożenić. Radost szuka bratanka, aby go ukarać, ale cała intryga zostaje wyjaśniona i mamy dwie pary szczęśliwie zakochanych ludzi. Gucio, lekkoduch i uwodziciel, poznaje smak prawdziwego uczucia.

Miłość stanowi główne zagadnienie utworu, Fredro wierzył w potęgę miłości. Uczucia stają się motorem działania bohaterów, pisarz ukazał, że miłość jest najważniejszym w życiu uczuciem. Miłość jest u Fredry radosna. Uczucia stopniowo się rozwijają, obserwujemy cały przebieg procesu, nie jest to "miłość od pierwszego wejrzenia". Poeta pochwala romantyczny magnetyzm serc, inaczej mesmeryzm- teoria Mesmera, lekarza z XVIII wieku, głosząca, że istnieje na świecie fluid, który oddziałuje na drugą osobę jak swojego rodzaju magnes. Fredro ukazał miłość, jako uczucie złożone i zróżnicowane, ma wiele postaci i różny przebieg i trzeba o nią walczyć.

Duchowe katusze przeżywa Jacek Soplica zakochany w Ewie. Gdy ojciec Ewy- Stolnik, odmówił Jackowi ręki dziewczyny, ten nie umiał się pogodzić z jego decyzją. Wzbudziło to w Jacku chęć zemsty. Ewa wychodzi za mąż za Kasztelanica. Jacek, by zagłuszyć swój ból, żeni się z niekochaną kobietą. W złości strzela do Horeszki, Stolnik ginie raniony śmiertelnym strzałem. Jacek emigruje, by odpokutować swoją winę. Jacek Soplica to nowy typ bohatera romantycznego. Bohater był zbuntowany przeciwko światu, złu i niesprawiedliwości. Przemienia się z hulaki w cichego bojownika o niepodległość ojczyzny.

Tytułowy bohater "Pana Tadeusza" pokochał Zosię. Uczucie tych dwojga młodych ludzi to przykład spełnionej miłości. Ich uczucie zakończyło się zaręczynami i ślubem. Telimena wydaje się za Rejenta.

"A szlachta ciągle pije i wiwaty wznosi:

Napoleona, Wodzów, Tadeusza, Zosi,

Wreszcie z kolei wszystkich trzech par zaręczonych,

Wszystkich gości obecnych, wszystkich zaproszonych,

Wszystkich przyjaciół, których kto żywych spamięta

I których zmarłych pamięć pozostała święta!

I ja tam z gośćmi byłem, miód i wino piłem,

A com widział i słyszał, w księgi umieściłem."

"Konrad Wallenrod" Adama Mickiewicza to poemat obrazujący dzieje tytułowego bohatera utworu. Konrad Wallenrod to postać tragiczna. Bohater jest samotnym bojownikiem o dobro swojego narodu. Mickiewicz ukazał jego głęboką miłość do ojczyzny. Konrad postanawia sam drogą zdrady zmierzyć się z wrogiem. Dla dobra ojczyzny poświęcił szczęście własne i ukochanej. Konrad musiał dokonać wyboru między miłością do Aldony, a poświęceniem dla ojczyzny. Wallenrod to postać tajemnicza, zbuntowana przeciwko światu i szlachetna. Przeżywa wewnętrzny konflikt, wybiera obowiązek patriotyczny, poświęcając szczęście osobiste i Aldony. Poświęcił swój honor. Wybrał Litwę, poświęcił swoje życie prywatne i miłość ukochanej kobiety. Bohater popełnia samobójstwo. Umiera także Aldona, która podążyła za Wallenrodem jako ukryta w wieży pustelnica. Konrad Wallenrod ponad wszystko kochał ojczyznę.

Z motywem miłości romantycznej możemy się spotkać w niemal wszystkich utworach literackich romantyzmu. Typowy bohater romantyczny to nieszczęśliwy kochanek, tajemniczy, rozdarty wewnętrznie, zbuntowany i dumny.

Miłość i uczucia odgrywały zawsze niebagatelną rolę w literaturze.