Człowiek jest istotą zmienną, o czym przekonują nas postacie takich bohaterów literackich jak Gustaw- Konrad, Jacek Soplica czy Andrzej Kmicic. Oczywiście, zmiany jakie w nas zachodzą mogą być drobne, właściwie zgoła nie dostrzegalne, ale również wielkie całościowe, po których dokonaniu jawimy się jako nowi ludzie. Jest to bez wątpienia przypadek wyżej wymienionych bohaterów literackich.
Jacek Soplica jest głównym bohaterem eposu Adama Mickiewicza zatytułowanego "Pan Tadeusz". Wywodził się on z zacnego, z dawien dawna osiadłego na Litwie, rodu Sopliców, który to, co prawda, do najzamożniejszych nie należał, ale do ubóstwa także było mu daleko. Nasz bohater był młodym, dobrze zbudowanym szlachcicem, o przystojnej twarzy. Mając taką aparycję robił ogromne wrażenie na okolicznych pannach, a gdy już podkręcił swego słynnego wąsa, nosił przydomek "Wąsala", to nie było takiej, która mogłaby mu się oprzeć. Jeśli chodzi o jego charakter, to nie należał on do najłatwiejszych. Był Soplica człowiekiem niezwykle porywczym, który najpierw działał, a dopiero później myślał, dlatego też na jego koncie znajdowało się wiele bójek, w których nierzadko lała się krew. Posiadał tez nasz bohater naturalny pociąg do butelki i do ucztowania. Mimo tych wad cieszył się w okolicy sporym poważaniem, a z jego zdaniem liczono się bardzo. Nic zatem dziwnego, że Stolnik, który pragnął zyskać szlachtę dla swych przedsięwzięć, witał go w swej posiadłości z otwartymi rękami, a zachodził tam Jacek, gdyż kochał się w jego córce Ewie. Gdy jednak doszło do oświadczyn, to stary Horeszko (Stolnik) odmówił naszemu bohaterowi ręki swej latorośli. Upokorzony Jacek popadł w zupełne już pijaństwo i awanturnictwo. Cały czas też przemyśliwał o zemście. Pewnego razu zdarzyła się sposobna ku temu sytuacja. Zamek Stolnika atakowali Moskale. Soplica zakradł się podeń i wypatrzywszy Horeszkę wymierzył do niego z dubeltówki. Jego niedoszły teść padł na miejscu trupem. W okolicy zawrzało. Jacek został obwołany mordercą i zdrajcą. Nie mogąc znieść tego piętna opuścił swój dom i udał się na tułaczkę. Dało to początek przemianie wewnętrznej naszego bohatera, który zrozumiał, że był złym człowiekiem, który skrzywdził wielu swych bliźnich. Zaczyna zatem czynić pokutę. Walczy ofiarnie o niepodległości ojczyzny pod sztandarami legionów Dąbrowskiego, a następnie Napoleona. W końcu wstępuje do klasztoru i jako ksiądz Robak wraca na Litwę. Tu ginie od kuli wystrzelonej z karabinu żołdaka rosyjskiego, która była wymierzona w potomka rodu Horeszków, Hrabiego. Tym samy nasz bohater w pełni odpokutował swe winy i potwierdził to, iż stał się zupełnie owym człowiekiem.
Andrzej Kmicic to główna postać "Potopu" Henryka Sienkiewicza. Wywodzi się ze średniozamożnego rodu szlacheckiego. W momencie zawiązania akcji utworu pełni on funkcje chorążego orszańskiego. Na całej Litwie znane jest jego męstwo i waleczność, ale, z drugiej strony, również zadziorność i awanturnictwo. Jego drużynę stanowi banda opryszków i nicponi, dla których nie ma żadnych świętości. Kmicic wobec wrogów potrafi być zacięty i okrutny. Natomiast wobec przyjaciół jest zawsze uczynny i gotowy do największych poświęceń. Po tym jak w akcie zemsty nasz bohater spalił Butrymowicze jego ukochana, Oleńka, odtrąca go. W rozpaczy zatem porywa pannę. Na pomoc przychodzi jej pan Wołodyjowski, który ciężko przy tym rani Kmicica. Po tym pojedynku nasz bohate postanawia się zmienić. Wstępuje na służbę do Janusza Radziwiłła, składając mu przysięgę na wierność, aż po grób. To się na nim mści, gdyż jego pryncypał okazuje się być zdrajcą. Kmicic w oczach całej szlachty staje się również takim. Po wyzwoleniu się spod wpływu Radziwiłła przechodzi wielka metamorfozę duchową, której skutkiem jest to, iż przyjmuje miano Babinicza i rozpoczyna swoją pokutę. Jego męstwo i brawura przydają się podczas oblężenia Jasnej Góry oraz gdy król Jan Kazimierz znajduje się w niebezpieczeństwie. Odkupiwszy swe grzechy wraca Kmicic do domu i żeni się z Oleńką. Jego postać jest klasycznym przykładem bohatera dynamicznego, którego charakter się zmienia podczas trwania akcji utworu.
Gustaw to bohater czwartej części "Dziadów" Adama Mickiewicza. Był to romantyczny kochanek, który po porzuceniu go przez narzeczoną popełnił samobójstwo, za co został wyrokiem bożym skazany na tułanie się po świecie. W trzeciej natomiast części "Dziadów" przechodzi on w celi klasztoru ojców bazylianów we Wilnie, które władze carskie zamieniły na więzienie, wielką metamorfozę. Dawny romantyczny kochanek przemienił się w bojownika sprawy narodowej, Konrada. Po dokonaniu się tej metamorfozy nasz bohater zaczyna wadzić się z Bogiem żądając odeń, aby udzielił mu cząstki swej wszechmocy, którą chce spożytkować dla dobra ukochanego przezeń narodu.
"Ja kocham cały naród! - objąłem w ramiona
Wszystkie przeszłe i przyszłe jego pokolenia
Przycisnąłem tu do łona,
Jak przyjaciel, kochanek, małżonek, jak ojciec:
Chcę go dźwignąć, uszczęśliwić,
Chcę nim cały świat zadziwić,
Nie mam sposobu i tu przyszedłem go dociec."
Niebo jednak nie odpowiada, gdyż bóg chrześcijański nie jest satrapą, który dowolnie tworzy i niszczy swoje twory, to Bóg miłości i przebaczenia, co o wiele lepiej od naszego bohatera zrozumiał ksiądz Piotr.
Jak zatem widać na przykładzie powyżej omówionych dzieł literackich, metamorfoza wewnętrzna bohatera stanowi znakomita okazje do przedstawienia bardzo różnorodnej tematyki, jakkolwiek w literaturze polskiej łączy się to zwykle z kwestią wolności ojczyzny, z kwestią dorastania człowieka do wartości, jaka ona sobą reprezentuje.
