Starożytność – wybór zagadnień

Spis zawartości :

1. ,,Antygona" Sofoklesa - problematyka;

2. Nawiązania do antyku w literaturze polskiej;

3. Motyw Ikara;

4. Antyczna tragedia grecka;

5. Porównanie dramatu antycznego i dramatu szekspirowskiego;

6. Biblia;

7. Nawiązania biblijne w literaturze polskiej;

8. Epos antyczny;

9. Motyw Nike;

1. ,,ANTYGONA" SOFOKLESA - PROBLEMATYKA

,,Antygona" Sofoklesa jest znakomitym przykładem starożytnej tragedii greckiej.

Postacie stają w obliczu konfliktu tragicznego , są z góry skazane na klęskę.

W ,, Antygonie" po dwóch stronach barykady stają tytułowa bohaterka Antygona i Kreon władca Teb, który wydał zakaz pochowania brata Antygony , Polinika , gdyż uznał go za zdrajcę. Kreon kieruje się prawem ludzkim, stoi na jego straży . Zabrania pochówku człowieka, który najechał na Teby.

Uważa, że nie powinno traktować na równi zdrajcę i dzielnego Eteoklesa, który bronił państwa.

Jego zdaniem wszyscy powinni uchylać się przed jego rozkazami , skoro wydał zakaz to bezwzględnie należy go przestrzegać. Państwo , jego zdaniem należy do władcy, tak więc władca nie musi się z nikim liczyć w swoich sądach i decyzjach. Kreon nie brał pod uwagę więzów rodzinnych , łączących go z Antygona, która jest córka jego zmarłej siostry Jokasty.

Uważa , że szacunek obywateli zyska tylko wtedy , gdy będzie wszystkich traktował w ten sam sposób.

Antygony nie obchodzą zakazy Kreona, wie że jej obowiązkiem jest pochować zwłoki brata. Jest to obowiązek nie tylko wobec brata , ale także wobec bogów , których prawo nakazuje chować każdego i zostawić go do osądu podziemnym sędziom, żaden śmiertelnik nie ma prawa robić tego za nich.

Twierdzi , że nadrzędnym prawem jest prawo boskie, jej zdaniem nikt nie ma prawa się mu sprzeciwić, woli być ukarana przez człowieka, aniżeli mieliby mnie ukarać bogowie, uważa że to oni rządzą jej życiem, dlatego jest wierna ich prawom. Przewiduje , że Kreon nie zezwalając na pogrzebanie zwłok bezcześci boskie ołtarze, dlatego w końcu i jego dosięgnie kara.

Antygona jest bardzo dumna, gardzi swoja siostrą, Ismeną , która z obawy przed Kreonem nie chciała z nią pochować brata, Ismena twierdziła, że jej sprzeciw , wobec zakazu Kreona i tak nic nie zmieni:

,, Zginiemy marnie, jeżeli wbrew prawu

Złamiemy wolę i rozkaz tyrana

Baczyć to trzeba , ze my przecie słabe,

Do walk z mężczyzną niezdolne niewiasty;

Że nam ulegać silniejszym należy

....

Posłuszna będę władcom tego świata...".

Antygona nie jest w stanie znieść relatywizmu moralnego, mówi do Ismeny , że nie tylko słowa , ale przede wszystkim uczynki świadczą o siostrzanej miłości :

,,Hades i zmarli wiedza kto zdziałał.

Słowami świadczyć miłość - to nie miłość"

Antygona traktowała swój czyn , jako posłannictwo, wiedziała, że czeka ją kara, mimo to przyznała się do winy , twierdziła , że niczego nie żałuje.

Stojąc przed Kreonem , chciała przekonać go, że nikt nie ma prawa decydować o prawach zmarłych, oprócz władcy Hadesu. Mówi, że w swych działaniach kierowała się miłością , wypowiada słynne słowa:

,, Współkochać przyszłam, nie współnienawidzić."

Tragizm Antygony jest tym większy , że decydując się pozostać wierną prawom boskim , rezygnuje ze szczęścia , które mogło ją spotkać na ziemi . Jest bardzo młoda , kocha Hajmona, wie , że rezygnuje ze szczęścia jakie może dać kobiecie małżeństwo. W końcu stwierdza , że życie ziemskie jest dla niej tylko stanem przejściowym. Sława pośmiertna jest dla niej ważniejsza:

,, .... ja brata

Pogrzebię sama, potem zginę z chlubą.

Niechaj się zbratam z mym kochanym w śmierci

Po świętej zbrodni. A dłużej mi zmarłym

Miłą być trzeba niż ziemi mieszkańcom,

Bo tam zostanę na wieki....."

Jest zdecydowana , nie znaczy to jednak , że nie szkoda jej ziemskiego życia, kiedy czeka ją kara, mówi:

,,...Patrzcie, o patrzcie , wy ziemi tej dzieci,

Na mnie kroczącą w smutne śmierci cienie,

Oglądającą ostatnie promienie

Słońca , co nigdy już mi nie zaświeci;

....

Ani zaznałam miłości,

Ani mi zabrzmi żadna pieśń weselna...

.....

Zginęłam, prawie nie zaznawszy świata"

Kreon kazał uwięzić Antygonę w lochu , ta nie chciała powolnej śmierci , popełniła samobójstwo, świadoma , że po śmierci czeka ja nagroda za jej heroizm.

Zarówno Antygona, jak i Kreon są postaciami tragicznymi, ich losy kończą się dramatycznie; śmiercią Antygony i wielką żałobą i klęska osamotnionego Kreona. Ich racje wydawały się tak samo ważne

Obserwując zarówno Kreona , jak i Antygonę można zauważyć w ich postawach niesamowitą zawziętość , nie zamierzają zmienić swych decyzji , twierdzą , że jedynie ich racje są słuszne. Ciąży nad nimi fatum, ich losy są już ustalone przez siły wyższe i nie mogą ich zmienić. Antygona jest córką Edypa, należy do rodu , którego wszyscy członkowie nie mogli być szczęśliwi, czekała ich nieuchronna katastrofa.

Losy jej ojca uświadamiają , że przeznaczenia nie można uniknąć, dlatego los jego , jak i jego dzieci był tak bardzo tragiczny.

Edyp dowiedział się od wyroczni delfickiej, że jest mu pisane zabić ojca i żyć w kazirodczym związku z matką, dlatego opuścił swoje rodzinne strony. Jednakże nie wiedział , że jest synem władcy Teb , a nie władcy Koryntu . Nieświadomy , że spełnia się jego przeznaczenie , zabił jakiegoś starego mężczyznę , którego dworzanie bardzo rozłościli Edypa. Pokonał strasznego potwora Sfinksa , został przez to władcą Teb i poślubił owdowiałą Jokastę.

Z tego związku narodziła się czwórka dzieci :Antygona , Ismena, Eteokles, Polinijkes.

Kiedy po latach dowiedział się, że osobą , którą zabił kiedyś na drodze do Teb , był jego ojciec, a kobieta z którą się ożenił jest jego matką wykłuł sobie oczy sprzączkami od sukni Jokasty, która dowiedziawszy się, ze dzieliła łoże z własnym synem popełniła samobójstwo.

przeciwieństwem Swej siostry, nie chce narazić swego życia, podporządkowuje się decyzjom Kreona.

Kreon był nieubłagany , nie wziął pod uwagę próśb syna Hajmona, narzeczonego Antygony , który chciał , aby ojciec rozważył argumenty, które nią powodowały. Mówił mu, że mądrość polega także na umiejętności przyznawania się do winy. Mówi, że powinien brać pod uwagę także rady innych.

Kreon jest do tego stopnia pewien słuszności swoich decyzji , że w pewnym momencie oskarża powszechnie szanowanego wieszcza Tejrezjasza o przekupstwo. Dopiero obawa przed plagami , które mogą dosięgnąć państwo przyczynia się do zmiany jego decyzji, postanawia uwolnić Antygonę i pochować Polinika .

Kiedy w końcu Kreon zrozumiał , że źle postępował , jest już za późno, aby mógł coś zmienić; Antygona popełniła samobójstwo, zrozpaczony Hajmon przekuł się sztyletem u jej stóp.

Kreon mówi zrozpaczony:

,,Klnę moich myśli śmierciodajne winy,

Co zatwardziły mi serce!

Widzicie teraz wśród jednej rodziny

Ofiary , ofiar mordercę.

Słowo dziś moje me czyny przeklina..."

Żona Kreona , Eurydyka , także popełnia samobójstwo, nie chce dalej żyć z dzieciobójcą, bo tak właśnie nazywa Kreona.

Kreon zostaje całkowicie upokorzony i samotny, że jego prawa okazały się niczym wobec praw boskich.

Nie ma już ochoty żyć , pragnie , aby śmierć przyszła , jak najprędzej , dlatego mówi:

,,Błogosławiony dzień ów , który nędzy

Kres już ostatni położy .

Przybądź , o przybądź co prędzej

Niechbym nie ujrzał jutrzejszej już zorzy".

Przodownik chóru mówi Kreonowi, że na nic się zdadzą jego prośby , gdyż człowiek nie może uciec od przeznaczenia. Całą tragedię wieńczy puenta , wypowiadana przez chór , który podkreśla , ze największym darem człowieka jest rozum, a każdy kto odważy się sprzeciwić bogom , będzie niechybnie ukarany :

,,...Kto bogów lży i wali rząd

I ześlą oni swą zemstę i kary

Na pychę słowa w człowieku,

I w klęsk odmęcie - rozumu i miary

W późnym nauczą go wieku."

W wypowiedzi tej zaznacza się stosunek samego autora , Sofoklesa do Kreona , władca zostaje potępiony , uświadomiona zostaje jego małość wobec potęgi bogów i przeznaczenia.

2 . NAWIĄZANIA DO ANTYKU W LITERATURZE POLSKIEJ.

***ZBIGNIEW HERBERT ,,APOLLO I MARSJASZ"

Zbigniew Herbert w wierszu ,,Apollo i Marsjasz" na nowo interpretuje znany z mitologii spór pomiędzy bogiem poetów , wieszczów i wszelkich artystów Apollinem i dzieckiem natury sylenem Marsjaszem.

Apollo osiągnął perfekcję w graniu na cytrze był niedościgniony w swym kunszcie dlatego bez obaw stanął do pojedynku z sylenem. Nie docenił jednak jego umiejętności, które wyrastały z samorodnego talentu Marsjasza. Przez jego twórczość przemawiała sama natura. Nikt nie uczył go , jak ma grać , muzyka płynęła z jego duszy.

Pojedynek wygrał jednak Apollo , który został okrzyknięty zwycięzcą znaczną większością głosów. Jego muzyka była Harmonijna i kunsztowna , zaspokoiła w ten sposób oczekiwania przyzwyczajonych do takiego rodzaju muzyki. Jednak to nie oznacza , że rzeczywiście Apollo lepiej zagrał. Muzyka Sylena była czystą ekspresją , czymś do tej pory nie spotykanym, wypływają z niej wszystkie uczucia Sylena, jakie wzbudza w nim jego ukochana matka , Natura.

Jedna osoba odważyła się docenić piękno muzyki Marsjasza, był król Midas. Wzburzony Apollo przyprawił mu za to ośle uszy.

Apollo obdarł zwyciężonego Marsjasza żywcem ze skóry , było to zgodne z umową , ale z drugiej strony nie musiał być okrutnikiem i mógł zrezygnować z tej tortury. Jednakże obawiał się , że Sylen może w przyszłości mu zagrozić. Być może nie czuł się w pełni zwycięzcą. Jedno jest pewne , nie był prawdziwym artystą , gdyż nie było w nim uczuć współczucia.

Obdarł Marsjasza ze skóry i nie budzi to w nim żadnych uczuć , poza obrzydzeniem.

Herbert pisze , że Marsjasz w swym agonalnym krzyku zawiera opis swoich uczuć , swego bólu. Ten krzyk nie jest jednak zwyczajnym hałasem :

,,...tylko z pozoru

głos Marsjasza

jest monotonny

i składa się z jednej samogłoski

A

w istocie

opowiada

Marsjasz

nieprzebrane bogactwo

swego ciała..."

W końcu Apollo pełen wstrętu odchodzi , nie zamierza psuć sobie humoru , słuchając tego strasznego krzyku.

Herbert ironizuje , że ,, to już jest ponad wytrzymałość

Boga o nerwach z tworzyw sztucznych..."

Nie jest on wrażliwy na cierpienie Marsjasza , jego sztuka jest abstrakcyjna , nie wynika z prawdy , czy dobra , polega wyłącznie na kunszcie .

Słowik kamienieje , drzewo staje się siwe, a Apollo pozostaje obojętny. Zostaje ośmieszony zarówno Apollo , jak i zasadność stwierdzenia , że jemu należy się pierwszeństwo w pojedynku. Choć zza grobu , zwycięzcą prawdziwym został Marsjasz.

JAN KOCHANOWSKI - ,,TREN V"

Kochanowski w trenie tym odwołuje się do greckich wyobrażeń mitologicznych o świecie umarłych , przytaczając imię żony króla podziemi , Persefony.

Mówi , że jego córeczka skończyła nazbyt szybko swoje życie, niczym młode drzewo oliwne , które zostaje niechcąco podcięte przez ogrodnika.

Urszulka była jeszcze małą dziewczynką , a już spotkał ją okrutny los , umarła ,,mało od ziemię się co wznióswszy .

Kochanowski wini Persefonę , nazywa ją złą, nie rozumie , jak mogła pozwolić na to , aby zmarło tak małe dziecko , pozostawiając pogrążonych w żałobie rodziców.

JAN KOCHANOWSKI - ,,TREN X"

W tym trenie po raz kolejny pojawia się nawiązanie do wyobrażeń starożytnych Greków, o tym co się dzieje z duszami po śmierci.

Równocześnie nawiązuje do wyobrażeń związanych ze sferą wierzeń chrześcijańskich .

Pyta Urszulę , czy jest aniołkiem w niebie :

,, Orszulo moja wdzięczna , gdzieś mi się podziała?

W którą stronę , w którąś się krainę udała?

Czyś ty nad wszytki nieba wysoko wzniesiona

I tam w liczbę aniołków małych policzona?"

Być może Urszula jest w raju , ale możliwe , że mitologiczny Charon przewozi ją przez piekielne rzeki.

Zastanawia się , czy jego córeczka nie przybrała już innej postaci , porzucając swoje dziecięce ciało:

,,Czy , człowieka zrzuciwszy i myśli dziewicze ,

Wzięłaś na się postawę i piórka słowicze".

Domyślając się pośmiertnej przemiany córeczki w słowika , Kochanowski mógł myśleć , że w przyszłości jego córeczce był pisany los artystki , gdyż słowiki są kojarzone , jako ptaki symbole artyzmu.

Mógł także nawiązać do greckiego mitu o Filomeli zamienionej w słowika.

Jan Parandowski w ,, Mitologii" podaje następującą wersję tego mitu :

Za panowania Pandiona Ateny wojowały z Tebami, kiedy Ateny przegrywały , pomoc przyszła ze strony króla z Tracji Tereus.

Ożenił się z córką Pandiona, Prokne. Ich związek był bardzo szczęśliwy , bardzo się kochali , jednak pewnego dnia Prokne, czując się w Tracji samotna poprosiła męża , aby przywiózł do niej, jej siostrę, Filomelę . W czasie powrotu z Filomelą Terus zakochał się w pięknej siostrze swojej żony , gdy jej o tym powiedział, Filomela obiecała , że wszystko wyzna Prokne. Wtedy Tereus obciął jej język i porzucił ją w lesie, Prokne powiedział , że jej siostra umarła.

Filomela nie mogła nikomu powiedzieć o swym nieszczęściu, więc utkała szatę, na której znajdowała się jej cała smutna historia. Kiedy materiał dostał się w ręce jej siostry , Prokne, bardzo ją rozłościł . Prokne postanowiła za wszelka cenę uwolnić siostrę i surowo ukarać okrutnego Tereusa. Złość była tak wielka , ze doprowadziła ją do obłąkania,

Ze złości na męża Prokne oszalała i zabiła własnego synka, Itysa, którego później podała na kolację swojemu okrutnemu mężowi. Nieszczęsną Filomelę , której Tereusz odjął język , bogowie zamienili w ptaka o najpiękniejszym głosie , słowika.

W dalszej części utworu Kochanowski pyta czy może Urszula jest w czyśćcu , jednak wątpi , aby tak małe dziecko miało jakiekolwiek skazy na swej duszy.

Trudno mu żyć bez ukochanej córeczki , dlatego prosi , aby doznał pocieszenia i Urszulka odwiedziła go w postaci ducha lub przynajmniej w śnie.

***JAN KOCHANOWSKI - ,,TREN XIV"

W trenie tym Kochanowski odwołuje się do mitu o Orfeuszu i Eurydyce , pyta : ,,Gdzie te wrota nieszczęsne" , którymi niegdyś Orfeusz wszedł do podziemi, w poszukiwaniu pięknej Eurydyki.

Mitologiczny Orfeusz był pięknym trackim śpiewakiem, grał i śpiewał tak cudownie, że wzbudzał zachwyt każdym , który usłyszał jego muzykę.

Jego ukochaną żoną była cudna nimfa , Eurydyka. Ich miłość była wielka , wzajemna , mimo iż Eurydyka wzbudzała swą urodą w każdym kto ją ujrzał , kochała tylko Orfeusza.

Pożądanie wzbudziła także w synu Apollina, Aristajosie, który zobaczywszy zaczął ja gonić. Niestety podczas tej ucieczki Eurydykę śmiertelnie ukąsiła żmija .

Orfeusz nie potrafił żyć bez swojej ukochanej , pięknej żony , postanowił zejść do strasznej krainy umarłych , do Hadesu. Kiedy grał na lutni , skruszył serce Charona, który przewiózł Orfeusza na drugi brzeg Styksu. Nawet piekielny pies Cerber nie stawiał mu żadnego oporu. Sam władca podziemi, Hades wzruszył się melodią i postanowił oddać Eurydykę Orfeuszowi, wiedział bowiem , jak wielka jest ich miłość.

Jednak Hades postawił warunek : Orfeusz miał iść przodem, a zanim miała podążać Eurydyka , śpiewak miał nie oglądać się na żonę dopóki nie wyjdzie z podziemi. Niestety Orfeusz tak bardzo kochał Eurydykę , że nie wytrzymał, kiedy odwrócił się bezpowrotnie zabrano mu Eurydykę. Została zaprzepaszczona jego jedyna szansa.

Od tej pory z jego lutni płynęły tylko żałobne pieśni, które zasmucały całą przyrodę, Orfeusz nie miał już chęci by dalej żyć.

Pewnego razu został rozszarpany przez obłąkane bachantki , nawet po śmierci , jego usta, mimo powtarzały imię ukochanej Eurydyki. Orfeusz i Eurydyka są symbolami miłości , która przetrwa nawet śmierć.

Kochanowski mówi , że gdyby wiedział gdzie znajdują się wrota do Hadesu, wzorem Orfeusza poszedłby poszukać tam swojej ukochanej , zmarłej córeczki;

,,Żebych ja też tąż ścieżką swej najmilszej córy

Poszedł szukać i on bród mógł przebyć, przez który

Srogi jakiś przewoźnik wozi blade cienie..."

Przeszedłby Styks , przebyłby lasy cyprysowe, wziąłby ze sobą swoją lutnię , symbol poezji. Porównuje się do Orfeusza , rozmyśla , że być może tak samo , jak on wzruszyłby swą poezją serce Plutona, władcy podziemi. Jego poezja mogłaby mu dać taką szansę , jaką dała muzyka Orfeuszowi.

Pluton odda mu jego córkę, zapewne jego serce wzruszą ogromne cierpienia ojca , który nie potrafi żyć bez swej córki. Nawet bóg podziemi nie ma tak twardego serca , aby go nie poruszyła taka tragedia.

***JAN KOCHANOWSKI - ,,TREN XV"

W Trenie XV Kochanowski zaczyna od pytania zadanego Erato , jednej z Muz . Smutny po stracie córeczki Urszulki, ojciec pyta muzę : ,, Skąd pociechę w swych troskach biorą ludzie smutni!"

Prosi muzę , patronkę pieśni miłosnej i jeden z atrybutów poezji , lutnię , aby ukoiły jego strapione myśli, zanim z rozpaczy zamieni się w kamień. Jego żal po stracie córki jest ogromny, porównuje go do żalu i rozpaczy mitologicznej Niobe, która była żoną Amfiona, z tego małżeństwa narodziło się siedmioro chłopców i siedem dziewcząt.

Królowa Niobe była bardzo dumna ze swoich dzieci i dlatego ciągle powtarzała, że nie może zrozumieć dlaczego ale Latona jest czczona , jako bogini- matka, gdy ma tylko dwoje dzieci.

Obraziło to dumną Latonę, która postanowiła się zemścić na Niobe i zabrać jej to co jest dla niej najdroższe.

Jej dzieci bogini łowów Artemida i bóg - artysta Apollo zabili wszystkie dzieci Niobe.

Nieszczęsna Niobe pogrążona w żałobie, tak długo płakała, aż bogowie zamienili ją w kamień . Jej żałość była tak wielka , że nawet kamienia płynęły łzy.

Kochanowski zwraca się do Niobe:

,, Gdzie teraz twych siedm synów i dziewek tak wiele?

..........................................................................

Widzę czternaście mogił , a ty, nieszczęśliwa

..........................................................

Obłapiasz zimne groby, w których- ach, niebogo-

Składałaś dziateczki swoje zagubione srogo!

Takie więc kwiaty leżą kosą podsieczone....."

Pyta ją dlaczego ,, śmiercią żałości nie zbywasz czym prędzej?".

Wie , jak trudno żyć bez ukochanego dziecka , dlatego zadaje pytanie Artemidzie i Apollonowi , dlaczego nie uśmiercą jej i zakończą jej wielki ból , jeśli nie chcą tego zrobić z litości dla cierpienia tej kobiety , to niech zrobią to ze złości , że kiedyś obraziła ich matkę.

Dalej Kochanowski mówi , o tym , ze Niobe końcu została zamieniona w kamień, jednak nie dało to kończ jej cierpieniom, gdyż

,, pod kamieniem żywią skryte rany,

Jej bowiem łzy serdeczne skałę przenikają

I przeźroczystym z góry strumieniem spadają"

Nawiązując do tej mitologicznej historii Kochanowski nie tylko podkreśla swój ogromny żal po stracie ukochanego dziecka , ale także jawi się , jako człowiek , który w sposób typowy dla epoki w każdym momencie swego życia próbuje odnaleźć nić łączącą go , renesansowego humanistę z epoką starożytną

***WISŁAWA SZYMBORSKA ,, NAD STYKSEM"

Wisława Szymborska w wierszu ,, Nad Styksem" nawiązała do mitologicznych wyobrażeń o krainie umarłych, Hadesie , ubierając te wyobrażenia we współczesne realia.

Według wierzeń starożytnych Greków Styks był największą z piekielnych rzek . Wody Styksu były połączone z wodami Acherontu, rzeki boleści i Kokyktosu, rzeki lamentu, która daje początek Lete, rzece zapomnienia. Starożytni składali przysięgi na wody Styksu.

Dusza po śmierci m aby dostać się do królestwa zmarłych musiał przepłynąć wszystkie te piekielne rzeki. Pomocny był przewoźnik Charon. Ten stary, gburowaty dziad wpuszczał na swoją łódź tylko te dusze, które mógł mu zapłacić obola za jego usługę. Dlatego starożytni wkładali zmarłemu do ust obola, uważali , inaczej jego dusza byłby skazana na wieczne błąkanie się, gdyż Charon jest nieubłagany i nikogo nie przewozi za darmo.

Kiedy przestraszone dusze są już na drugim brzegu naprzeciw ukazuje się ogromne psisko, Cerber, obłaskawić można go rzucając mu ciastko na miodzie. Wpuszczał on wszystkich, jednak nikogo nie wypuszczał z Hadesu. Dusze zajmują swe miejsca ze względu na wiek i rodzaj śmierci i tam czekają na sąd, którego dokonują trzej królowie; Minos, Ajakos i Radamantys. Byli oni dobrymi , rozsądnymi władcami za życia , dlatego teraz przypadła im ta rola.

Pod zamkiem Hadesa i jego żony Persefony, znajdował się Tartar , miejsce , w którym kary odbywali wszyscy zbrodniarze, nie słyszano tam innych dźwięków , poza płaczem i jękami pokutujących dusz. Straż w Tartarze pełniły tam trzy siostry Erynie, męczące zbrodniarzy wyrzutami sumienia.

Dusze, których życie było uczciwe i sprawiedliwe , były odsyłane sędziów na Wyspę Błogosławionych, na której zasłużone dusze radują się i biesiadują na malowniczej łące zwanej Polami Elizejskimi.

Podmiot liryczny wiersza Szymborskiej wyjaśnia ,,Zdumionej duszyczce", że to co widzi jest Styksem, jednak od czasów mitologicznych zmieniły się tu realia.

W nowoczesnym Hadesie głos Charona płynie z megafonów, nimfy , które tu pracują dla zarobku , porzuciły swoje życie w lasach i zbiornikach wodnych.. Brzeg Styksu jest żelbetonowy, oświetlają go rzęsiste światła reflektorów.

Drewniana łódź Charona jest zastąpiona przez motorówki, które pozwalają na sprawniejsze przeprawy przez Styks . Każda z tych łodzi podzielona jest na sektory , dla sprawnego funkcjonowania konieczne jest przestrzeganie porządku i zajmowanie swoich miejsc. Wszystko jest dokładnie zaplanowane i obliczone przez komputery i konieczność

Krajobraz nie jest taki, jaki znamy z mitologii, nad rzeką mieści się wiele różnych budynków, bez których ,,...Bezkolizyjny przewóz dusz

(miliony pasażerów rok po roku)

jest nie do pomyślenia już..."

Hades jest przedsiębiorstwem , a jego pracownicy muszą sprawić , aby sprawnie funkcjonowało.

Przy masowych plagach i wojnach , miejsca w Hadesie muszą być wcześniej zarezerwowane, jest to zadanie Hermesa, posłańca bogów.

Przewóz przez Styks jest bezpłatny , jednak ,,przez sentyment dla antyku'' stoją tam puszki na datki, z prośba , aby nie wrzucano do środka guzików.

Każda z łodzi podzielona jest na sektory , więc konieczne jest przestrzeganie porządku i zajmowanie swoich miejsc; ,,...Wsiądziesz w sektorze sigma cztery

do łodzi tau trzydzieści..."

Każdy się zmieści, gdyż wszystko jest dokładnie zaplanowane i obliczone prze komputery i konieczność;

W Tartarze także jest ciasno, dlatego dusza będzie musiała się przyzwyczaić do ograniczonych ruchów, a także do tego , że jej szaty będą ciągle pogniecione. Świadczy to , o tym , że na świecie jest coraz więcej zła i zbrodni, skoro tyle dusz musi odbywać ciężkie kary.

Szymborska przez zastosowany w tym utworze ogromny kontrast pomiędzy nowoczesną techniką i wierzeniami starożytnych Greków podkreśliła , jak bardzo zmienił się od czasów starożytnych stosunek do śmierci.

***WISŁAWA SZYMBORSKA ,, ŻONA LOTA"

Wisława Szymborska jeszcze w wielu innych utworach nawiązywała do antyk. Tak też się stało w wierszu ,,Żona Lota" , w którym nawiązała do starotestamentowej historii o ucieczce rodziny Lota z Sodomy.

Sodoma i sąsiednia Gomora to dwa miasta skażone wszelkimi , najgorszymi grzechami.

Mieszkańcy tych miast nie liczyli się z karą za ich występki i spokojnie łamali wszelkie przykazania moralne, nie zamierzając jakiejkolwiek poprawy . Nie pamiętali o Bogu, swoimi strasznymi grzechami i pychą ściągnęli na siebie gniew boga , który postanowił całkowicie zniszczyć Sodomę i Gomorę.

Jedyną rodzina , która nie grzeszyła była rodzina Lota. Bóg wysłał anioły, które ostrzegły Lota i kazały , aby on i jego rodzina opuścili miasto, zanim Bóg je zrówna z ziemią.

Trudno było im rozstać się z miejscem, w którym już się zadomowili, w ostatniej niemalże chwili aniołowie interweniowali i przepędzili ich za granicę miasta. Lotowi i jego rodzinie zakazano odwracać się w stronę palącego się miasta. Kiedy Sodoma i Gomora niszczył ogień, żona Lota nie poskromiła swej kobiecej ciekawości i obejrzała się w stronę miasta, nie posłuchała woli Boga , dlatego została zamieniona w słup soli.

Szymborska interpretuje na nowo biblijną historię, podając różne powody, dla których żona Lota mogła się odwrócić. Udowadnia , ze nie musiała być to wyłącznie ciekawość.: ,, ...prócz ciekawości mogłam mieć inne powody..."

Udowadnia , że nie należy jednoznacznie wydawać sądów , gdyż można w ten sposób zbudować wokół kogoś fałszywą legendę . Żona Lota nie jest w stanie jednoznacznie stwierdzić, dlaczego obejrzała się za siebie , być może z ,, żalu za miską ze srebra", lub,, przez nieuwagę- wiążąc rzemyk u sandała". Możliwe , że łudziła się nadzieją , ze Bóg się rozmyśli i nie spali miasta.

Być może ona sama się nie odwróciła , ale jakaś siła wyższa skierowała jej wzrok w stronę palącego się miasta. Wisława Szymborska udowadnia , jak jednostronne bywają ludzkie sądy. Nie biorąc pod uwagę wszystkich możliwych przyczyn postępowania uznano żonę Lota za osobę ciekawską. Ta zła legenda , może nie być cale prawdziwa.

***WISŁAWA SZYMBORSKA ,, W RZECE HERAKLITA"

Do poglądów Heraklita z Efezu, Szymborska nawiązuje w wierszu ,, W rzece Heraklita".

Myśliciel ten nazywany był ,,filozofem ciemnym", ponieważ wyrażał się w niejasny , zawiły sposób.

Twierdził , że wszystko płynie, a tym samym ,,nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki".

Uważał , że świat jest w nieustannym ruchu, dlatego wszystko się zmienia

W wierszu Szymborskiej rzekę Heraklita zamieszkują ryby, mogą one być kojarzone z ludźmi.

Zachowują się tak , jak ludzie :

,,ryba łowi ryby,

ryba ćwiartuje rybę ostrą rybą,

ryba buduje rybę, ryba mieszka w rybie

........

ryba kocha rybę......".

Wszyscy jesteśmy poddani nieustającemu upływowi czasu , podlegają mu także wszystkie stworzenia , a nawet sprzęty , które nas otaczają. Gwiazdy, miasta, a także przedmioty codziennego użytku są nazwane rybami , dotyczą ich podobne prawa , jak te , które stwarzają byt człowieka. Nawet , jeśli są bardziej trwałe i oporne na zmiany , niż człowiek , to ręka czasu i tak je dosięga.

Jesteśmy rybami pływającymi w rzece nieustannych przemian. Nic , co już było nie wróci , nie cofniemy minionego czasu.

Każdy podlega przemianom i upływowi czasu , nasze życie jest tylko mgnieniem oka życiu całego świata.

3. MOTYW IKARA

Mit o Dedalu i Ikarze jest powszechnie znany , twórcy często odwołują się do niego , Dedal i Ikar to postacie archetypiczne ; Ikar symbolizuje tęsknoty, marzenia, bezkompromisowość w dążeniu do upragnionego celu nieposłuszeństwo i lekkomyślność. Rozsądny , a zarazem pomysłowy Dedal jest symbolem rozwagi i dalekowzroczności

Słynny budowniczy ateński , Dedal chciał się wydostać z Krety po zakończeniu swego zadania, jednak jej władca król Minos nie chciał na to pozwolić , ponieważ był bardzo przywiązany do budowniczego słynnego labiryntu.

Dedal był w ten sposób przymuszony uciec się do podstępu , wymyślił, że wraz z synem mogą uciec z wyspy przyczepiając do swych rąk olbrzymie skrzydła, które Dedal wykonał z ptasich piór , które posklejał woskiem.

Niestety ten pomysł miał jeden zasadniczy minus ; skrzydła mogły się rozkleić pod wpływem lub zbyt dużego ciepła.

Nim wyruszyli Dedal ostrzegał Ikara, aby ten nie wzbijał się zbyt wysoko, ponieważ promienie słoneczne roztopią wosk, a wtedy wpadnie do wody, co zapewne skończyłoby się jego śmiercią.

Próżne były ostrzeżenia ojca , lekkomyślny Ikar gdy zaznał swobody, pragnął , niczym ptak wznieść się, jak najwyżej w stronę słońca. Jego lekkomyślność i marzycielstwo spowodowały , że kierował się impulsem, a nie rozsądkiem, dlatego źle skończył. Skrzydła się rozkleiły pod wpływem promieni słonecznych , a Ikar zabił się spadając do wody.

***STANISŁAW GROCHOWIAK ,, IKAR"

Stanisław Grochowiak w pierwszej części ,,Ikara", będącego literacka odpowiedzią na obraźliwą ,,Odę do turpistów" Juliana Przybosia, snuje refleksje na temat realizmu w poezji, jak język może opisać prawdę, ,,....By język - niegdyś wilgotny- przestał być rzeźbą w soli...". Trudnym zadaniem oddać autentyczność sytuacji, tak aby:,,...zapach szumiał w porcelanowych nozdrzach..."Podmiot liryczny zastanawia się co jest większym przekleństwem; czy

,,prawda, co jest ciemna lecz ziarnista jak stal,

Czy skrzydła

Z ptasich pęcherzy, rozpiętych na promykach?"

Rozmyśla co jest bardziej zdradliwe, bezwzględnie realistyczne spojrzenie na świat, czy może irracjonalne marzenia. Przekleństwem człowieka może się stać brak realizmu , gdyż nazbyt poetycka forma może oddalić od prawdy.

Grochowiak nie nawiązuje do mitu o Dedalu i Ikarze bezpośrednio , ale poprzez odwołanie do obrazu Pietera Breuegela starszego , zwanego Chłopskim , pt. ,,Upadek Ikara".

U Breuegla tytułowy upadek Ikara to mały punkt w prawym dolnym rogu obrazu.

Widzimy tylko nogi Ikara wystające z wody.

Tylko ten szczegół wskazuje nam tragedię , poza nim panuje spokój , życie toczy się swoim dawnym torem. Nikt nie zauważa tragedii chłopca, dlatego nikt nie zamierza mu pomóc.

Tragedia Ikara nie wpływa na życie tych ludzi . Wszystkie postacie są zajęte swymi sprawami, codziennymi obowiązkami..

Oracz orze pole, Pasterz wypasa owce, a rybak łowi ryby.

Na morzu płyną statki, niebo jest pogodne, życie płynie dalej, Ikar jest całkowicie samotny w swoim umieraniu.

Ludzi ci są pochłonięci codzienną ciężką pracą, to ona nadaje sens ich życiu. Nie ma w nim miejsca na górnolotne marzenia. Ich życie jest na tyle przyziemne, ze nie potrafią zrozumieć marzeń lekkoducha Ikara

Ich problemem jest to , że stali się zbyt obojętni na cierpienie innych, nie potrafią pochylić się nad losem bliźniego, który choć był lekkomyślny jest człowiekiem i dlatego należy się mu pomoc i współczucie.

Ikar jest na drugim planie, odzwierciedla to, jak niewiele znaczy tragedia pojedynczego człowieka w życiu innych.

Grochowiak tak pisze o obrazie ,,Upadek Ikara":

,, Breughel malował wołu - ten był w pierwszym planie,

Wykląć Breughla, bo w drugim dopiero Ikar jak mucha

Wzbijał się?"

Los Ikara zostaje zestawiony z codzienną, prozaiczną pracą kobiety, która w bali pierze bieliznę.

Na przemian opisywany są poczynania Ikara i praczki:

,,.... Oto Ikar wzlatuje. Kobieta nad balią zanurza ręce.

Oto Ikar upada. Kobieta nad balią napręża kark..."

W momencie kiedy kobieta odpoczywa, odczuwając ból mięśni po ciężkiej pracy, Ikar spada do morza.

Twarz kobiety jest usiana zmarszczkami, jej śpiew jest ochrypły, mimo to jej praca jest czymś pięknym, bo prawdziwym.

Opisywanie prawdziwego życia, w którym więcej jest brzydoty, niż piękna jest wielkim wyzwaniem , nawet w brzydocie można znaleźć natchnienie. Najważniejsza jest prawda , dlatego nie można ,,upiększać " tego co widzimy , gdyż było by to kłamstwem.

Poezja estetyzująca nie jest w stanie udźwignąć istoty życia, którą jest praca i cierpienie. Poeta pyta:,, jaka chmura udźwignie nam balię...". Nie tylko przedmioty piękne są potrzebne człowiekowi, potrzebuje też tych zwykłych i prostych, takich jak : ,,... stół do odpoczynku łokci- krzesło do straży przy chorym..." Grochowiak wykorzystuje motyw marzyciela Ikara , aby podkreślić , że poeta nie może opisywać tylko górnolotnych spraw , jego zadaniem jest opisywać świat , takim jaki jest . Odwołuje się do Breuegla , który malował przede wszystkim sceny rodzajowe z życia zwykłych ludzi .

Marzenia są potrzebne człowiekowi , ale nie można zbytnio im zaufać, tak zrobił Ikar i dlatego skończył tragicznie.

***ZBIGNIEW HEBERT ,, DEDAL I IKAR"

Wiersz Zbigniewa Herbetra ,,Dedal i Ikar" przedstawia dialog pomiędzy Dedalem i Ikarem . Ojciec daje swojemu synowi rady , każe mu iść naprzód:

,,Idź synku naprzód, a pamiętaj , ze idziesz nie latasz

Skrzydła są tylko ozdobą , a ty stąpasz po łące..."

Skrzydła są symbolem, mają mu pomóc dostrzegać piękno w otaczającej go rzeczywistości. Ojciec wie , jak złudne i niebezpieczne może nadmierne fantazjowanie , dlatego ostrzega swego syna. Ikar nie potrafi dostrzec piękna w otaczającym go świecie ,widzi samą brzydotę, która budzi w nim obrzydzenie. Dedal zachęca go , aby spojrzał , jak piękny jest świat w swej codzienności na to jak

,, pył się unosi znad morza dymy idą ku niebu

z najszlachetniejszych atomów układa się teraz tęcza"

Nie można się opierać wyłącznie na marzeniach i uważać je za podstawę życia . powinniśmy dostrzegać piękno w rzeczach realnych inaczej będziemy nieszczęśliwi , goniąc za niedoścignionymi marzeniami . Ikar jest oblężony przez pospolitość, która jest jego zdaniem tożsama z brzydotą, mówi ojcu , że bolą go już ramiona od ,,bicia w próżnię". Nie rozumie optymizmu ojca, mówi :

,,nie mogę patrzeć się w słońce jak ty patrzysz się ojcze

Ja zatopiony cały w ciemnych promieniach ziemi".

Po tych słowach następuje ,,opis katastrofy"; Ikar wpada do morza , jedyne co widać to jego ,,dziecinnie mała pięta". Cała historia zakończona jest komentarzem :,,Był taki młody nie rozumiał, że skrzydła są tylko przenośnią...".Chciał więcej , niż mógł osiągnąć, nie zadawalał się tym , z czego czerpał przyjemność Dedal . Nie potrafił oddzielić rzeczywistości od marzeń , chciał połączyć te dwie różne rzeczy w jedną, dlatego zginął.

Był lekkomyślny , jego losy są przestrogą dla tych , którzy szukają szczęścia w niesamowitych przeżyciach :

,, Istota rzeczy jest w tym aby nasze serca

które toczy ciężka krew

napełniły się powietrzem..."

Codzienność też może być piękna , trzeba tylko to piękno dostrzec.

.

******************************************************************************************

4. ANTYCZNA TRAGEDIA GRECKA

Pierwsze przedstawienia teatralne odbywały się około VI w. p.n.e. , czasie marcowych obrzędów Dionizji Wielkich, uroczystości ku czci boga wina i życia Dionizosa.

W czasie uroczystych Dionizji Wielkich, po ofiarowaniu zwierząt śpiewano podniosłą pieśń ku czci Dionizosa, zwaną Dytyrambem. Uczestnicy uroczystości byli poprzebierani w skóry kozłów i przyozdobieni liśćmi winorośli. Stąd powstało słowo tragedia , było ono połączeniem słów tragos i ode. Tragos oznaczało kozła , a ode - pieśń, stąd tragedia - pieśń kozłów. Początkowo Dionizje były obrzędami bardzo rozpustnymi ,.

Dramat antyczny dzielił się na tragedię , komedię i dramat satyrowy. Komedia zrodziła się z jesiennych obrzędów Dionizji Małych.

Przedstawienia teatralne odbywały się na świeżym powietrzu, półokrągłej budowli bez dachu, której miejsce było podzielone na miejsce dla widowni i dla aktorów, którzy zajmowali orchestrę i skenę .

Grecy uatrakcyjniali swoje przedstawienia za pomocą pewnych tricków, potrafili naśladować różne odgłosy natury. Używali różnych machin, platform i zapadni, aby sprawić przedstawienie bardziej realistycznym.

Teatry na świeżym powietrzu budowano w taki sposób, aby wykorzystać naturalna akustykę miejsca, głos aktorów był słyszalny w ostatnich miejscach widowni.

Początkowo przedstawienie było rozmową przodownika chóru , zwanego koryfeuszem z resztą chóru.

Za czasów Tespisa koryfeusz występował, jako aktor w kilku różnych rolach. Dwóch aktorów postawił na scenie wybitny tragik Ajschylos , trzeciego aktora dołożył Sofokles.

Tragedia była ulubionym gatunkiem starożytnych Greków, nie wyobrażali sobie życia bez teatru , dlatego o honorze miasta stanowiło to , czy znajdował się w nim amfiteatr. Tragedia mówiła zawsze poważnych sprawach , tragicznych konfliktach jednostek z siłami wyższymi, często wykorzystywano w niej tematy mitologiczne.

Obowiązkowo bohater tragedii był postawiony w sytuacji KONFLIKTU TRAGICZNEGO, który polegał na istnieniu dwóch równorzędnych racji, pomiędzy którymi bohater musiał dokonać wyboru. Bez względu , którą z racji by wybrał i tak wszystko kończyło się dla niego katastrofą.

Klasyczna tragedia

była bardzo sformalizowanym gatunkiem, nie mogło w niej występować więcej niż trzech aktorów, którzy byli oczywiście mężczyznami , grającymi w maskach i na bardzo wysokich koturnach, dzięki czemu ich postacie były widoczne z dużej odległości.

TRAGEDIA GRECKA składała się z :

• prologosu, który był zapowiedzią tematu tragedii; był zakończony wydarzeniem wprowadzającym w akcję ;
• parodosu, czyli pierwszej wypowiedzi chóru;
• epejsodionów , które były epizodami akcji, grali w nich aktorzy;
• stasimonów, będących wypowiedziami chóru, który komentował akcję.

- exodosu , będącego ostatnią kwestią chóru, często puentującą całą tragedię.

Koniecznym warunkiem , który musiała spełniać klasyczna tragedia grecka była zasada trzech jedności ; czasu, miejsca i akcji.

Cała akcja musiała się zmieścić w obrębie jednej doby, wydarzenia działy się w jednym miejscu, a o tych, które wydarzyły się w innym miejscu informowali posłańcy.

DECORUM to tzw. zasada stosowności , polegająca na dopasowaniu formy , do treści, którą chciano przedstawić. Nie do pomyślenia było stosowanie zwrotów wulgarnych lub rubasznych w tragedii, wykluczone były także elementy komiczne.

KATHARSIS to jedno z podstawowych pojęć w tragedii greckiej , oznaczało uczucie wewnętrznego oczyszczenia pod wpływem akcji tragedii.

Przeżywanie tragicznych losów bohatera wywoływało w widzu wstrząs, a później spokój i ukojenie.

TRAGIZM - każdy wybór bohatera tragedii był złym wyborem i każdy pociągał za sobą nieszczęścia i cierpienie .

Biorąc pod uwagę jedną z najbardziej znanych tragedii antycznych , ,,Antygonę" Sofoklesa , tragizm głównej bohaterki polega na tym, że musi ona dokonać wyboru pomiędzy nakazami władcy Teb Kreona, który zakazał pochówku jej brata Polinejkesa, a prawami boskimi według, których godziwy pochówek należy się każdemu człowiekowi, a szczególnie musi o to zadbać rodzina.

Antygona wie, że jeśli będzie posłuszna Kreonowi, zbezcześci prawa boskie. Będąc posłuszna siostrzanym uczuciom i prawom boskim narazi się na ciężką karę. Antygona decyduje się na sprzeciw wobec tyrana Kreona, dlatego władca absolutny Kreon nakazuje uwięzić ją w lochu, w którym dumna Antygona wiesza się na swej chustce.

FATUM - ta siła ciąży nad losami bohatera tragedii. Bohater jest niczym w stosunku do sił wyższych , które decydują o jego życiu, one zapisują jego los , bohater nie jest w stanie go zmienić.

Przeznaczenie zawsze go dosięga bohatera . Doskonale pokazują to losy bohatera tragedii Sofoklesa, ,,Król Edyp". Był on synem Lajosa, od którego wywodziła się linia najbardziej nieszczęśliwych władców.

Wyrocznia powiedziała Lajosowi , że zostanie zabity przez własnego syna, który później poślubi jego żonę .

Kiedy małżonkom narodził się syn postanowiono go porzucić w górach, z nadzieją , że Edyp nie przeżyje.

Chłopca, któremu małżonkowie kazali przekłuć pięty , znalazł w górach pasterz i postanowił oddać go królowej Koryntu. Edyp , kiedy już dorósł nie był szczęśliwy, czuł , że coś jest tak , jak być nie powinno.

Postanowił udać się do wyroczni, ku jego przerażeniu powiedziała mu, że zabije swojego ojca i poślubi matkę.

Przestraszony słowami Pytii , Edyp postanowił nie wracać do ojczyzny i rodziców, za których uważał królową i króla Koryntu.

Chciał zamieszkać gdzieś z dala od nich, aby ta straszna przepowiednia nigdy się nie spełniła.

Edyp, szukał dla siebie jakiegoś miejsca, w którym mógłby osiąść i rozpocząć nowe spokojne życie. Jednak pewnego razu w złości za znieważenie go przez dworzan jakiegoś podróżującego władcy , zabił ich wszystkich, łącznie z tym władcą.

Los zaprowadził go do Teb, które były terroryzowane przez strasznego Sfinksa. Edyp pokonał potwora, w nagrodę został mu oddany tron tebański, łącznie z ręką owdowiałej niedawno królowej.

Z małżeństwa Edypa i Jokasty narodziła się czwórka dzieci : Antygona, Ismena , Eteokles i Polinik.

Przez kilka lat cała rodzina żyła szczęśliwie, podobnie powodziło się wszystkim w całym królestwie. , jednak kara za ojcobójstwo i kazirodztwo musiała w końcu spłynąć na Edypa , a tym samym na ziemie , którymi władał. Na Teby spadły plagi , jednak Edyp nie domyśla się zupełnie , że to on jest ich przyczyną .

Edyp , jako dobry i sprawiedliwy władca , chce , aby ukarano sprawcę zbrodni, martwi się o losy swoich poddanych, mówi:

,, ... Z wami ja wspólnie siły złączonymi

Spłacę dług bogu i dług naszej ziemi

....

Zmarłemu służąc , usłużę sam sobie...".

Los kpi sobie z Edypa, nie wie, że władcą którego zabił był Lajos , a w dodatku , ze to był jego ojciec, dlatego prosi:

,, Kto z was by wiedział , z czyjej zginął ręki

Śmiercią ugodzon Lajos Labdakida

Niech ten mi wszystko wypowie otwarcie."

Szacunek wzbudza jego dążenie do prawdy, przeklina złoczyńcę , nie wiedząc , że tym samym przeklina samego siebie:

,,Zawrzyjcie przed nim podwoi ościeże,

W żadnym on domu niech nigdy nie spocznie,

............................

I tak złoczyńcę klnę, aby on w życiu

.......

Nędzy , pogardy doświadczył i sromu."

Upiera się, żeby wieszcz Terezjasz wyjawił przed nim prawdę. Potwierdza ją posłaniec , który mówi , czyim synem jest Edyp.

W końcu Edyp jest pewien, że jego ojcem był Lajos, a matką jego obecna żona, Jokasta , mówi , że nie chce już oglądać tego świata, nie zazna już szczęścia, za wszelką cenę chciał uniknąć przeznaczenia , jednak jego los i tak się wypełnił.

Jokasta , nie może znieść , że żyła w kazirodczym związku z synem , dlatego popełnia samobójstwo, a Edyp wybija sobie oczy , a potem ślepy opuszcza Teby w ubraniu żebraka.

NAJBARDZIEJ ZNANI TRAGICY GRECCY:

AJSCHYLOS- żył na przełomie VI i V w. p.n.e., wprowadził na scenę teatru greckiego drugiego autora.

Był bardzo płodnym pisarzem , ale do naszych czasów zachowało się tylko siedem dramatów, m.in. :

"Ofiarnice", ,,Oresteja", "Persowie", "Prometeusz skowany", ,,Agamemnon", ,,Eumenidy".

AJSCHYLOS- żył w V w. p.n.e., wprowadził do teatru greckiego trzeciego aktora, Dzieła tego tragika są aktualne do dnia dzisiejszego.

Jego autorstwa jest m.in.: ,,Elektra", ,,Antygona", ,,Król Edyp" , ,,Edyp w Kolonie".

EURYPIDES - żył w V w. p.n.e. , głównymi bohaterkami swych tragedii uczynił Kobiety , które stają wobec trudnych wyborów.

Napisał m.in.: ,,Elektrę" i ,,Medeę".

******************************************************************************************5. PORÓWNANIE DRAMATU ANTYCZNEGO I DRAMATU SZEKSPIROWSKIEGO.

1. W dramacie antycznym występuje zasada jedności czasu , miejsca i akcji .

Szekspir zerwał z tą zasadą , w jego dramatach akcja toczy się często przez wiele lat , w jednym dramacie występuje wiele wątków, często zmienia się miejsce akcji.

2. w tragedii greckiej była ściśle ograniczona liczba aktorów , inaczej jest przypadku dramatu szekspirowskiego.

3. utwory Szekspira nie są podzielone na prologos, parodos,; epejsodiony i stasimony , ale na akty i sceny.

4 . Szekspir zerwał z obowiązkową w tragedii antycznej zasadą decorum , sceny podniosłe , są często obok scen komicznych.

5. U Szekspira język nie jest tak podniosły , jak w przypadku tragedii antycznej . Poważnemu tematowi towarzyszy niekiedy język potoczny.

6. W sztukach Szekspira występują duchy , zjawy, częste są sceny fantastyczne.

7. skromna ilość aktorów uniemożliwiała sceny zbiorowe w antycznej tragedii greckiej , które są częste w przypadku sztuk Szekspira.

8 . W tragedii antycznej tematy były czerpane głównie z mitologii, a w przypadku sztuk Szekspira z angielskich legend , kronik historycznych.

9. w tragedii greckiej występują postacie z wyższych sfer , często są to władcy państw, na scenie nie ma postaci z ludu. Inaczej jest w przypadku sztuk Szekspira , gdzie postacie z ludu występują bardzo często.

10 . bohaterowie Sofoklesa są dani nam z wszystkimi cechami charakteru , które się nie zmieniają , w dramatach Szekspira postacie przeobrażają się na naszych oczach.

11. w tragedii greckiej sceny krwawe były relacjonowane przez posłańców , a w dramatach Szekspira często działy się na oczach widzów.

******************************************************************************************

6. BIBLIA

Biblia to zbiór ksiąg uznanych przez chrześcijan za święte, złożonych ze Starego i Nowego Testamentu.

Stary Testament powstawał w okresie pomiędzy XIII i I w. p.n.e., a Nowy Testament pomiędzy 51 i 96 r. n.e.

Stary Testament zawiera 46 ksiąg judaistycznych, a Nowy Testament 27 ksiąg chrześcijańskich..

Księgi wchodzące w składa Starego Testamentu można podzielić na ;

KSIĘGI HISTORYCZNE:

- Księga Genesis ; 

• Księga Wyjścia;
• Księga Kapłańska;
• Księga Liczb;
• Księga Powtórzonego Prawa;

- Księga Jozuego;

- Księga Sędziów;

- Księga Rut;

- Księga Samuela ( 1 i 2)

- Księga Królewska ( 1 i 2)

- Księga Kronik ( 1 i 2)

- Księga Ezdrasza

- Księga Nehemiasza

- Księga Tobiasza

- Księga Judyty

- Księga Estery

- Księga Machabejska ( 1 i 2)

KSIĘGI DYDAKTYCZNE:

• Księga Hioba
• Księga Psalmów
• Księga Przysłów
• Księga Koheleta
• Pieśń nad Pieśniami
• Księga Mądrości
• Księga Syracha

KSIĘGI PROROCZE:

- Księga Izajasza

- Księga Jeremiasza

- Lamentacje

- Księga Barucha

- Księga Ezechiela

- Księga Daniela

- Księga Ozeasza

- Księga Joela

- Księga Amosa

- Księga Abdiasza

- Księga Jonasza

- Księga Micheasza

- Księga Nahuma

- Księga Habakuka

- Księga Sofoniasza

- Księga Aggeusza

- Księga Zachariasza

- Księga Malachiasza

Na Nowy Testament składają się:

- Ewangelie:

• św. Mateusza
• św. Marka
• św. Łukasza
• św. Jana

Dzieje Apostolskie, Listy św. Pawła, Listy Apostolskie, Objawienie świętego Jana.

Teksty Biblii zostały napisane w językach : aramejskim , greckim i hebrajskim.

Przekład Biblii -

,,Biblia Jakuba Wujka" z -1599 roku , obowiązywała , aż do roku 1965 , w którym ukazał się współczesny przekład biblii, zwany ,,Biblią Tysiąclecia".

7. NAWIĄZANIA BIBLIJNE W LITERATURZE POLSKIEJ .

***,,Bogurodzica" - najdawniejsza polska pieśń religijna, powstała prawdopodobnie w XIII wieku, jest to modlitwa do Maryi , matki Chrystusa o wstawiennictwo u syna za ludem , który prosi o łaski.

***,, Posłuchajcie bracia miła"- lament Maryi po stracie ukochanego syna . Matka Boska przedstawiona , jako zwyczajna kobieta , która cierpi i rozpacza po stracie dziecka.

***,,Jezusa Judasz przedał"

***Mikołaj z Wilkoniecka ,, Historia o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim" - misterium pasyjne

***Mikołaj Rej "Żywot Józefa",.- bohaterem dramatu jest patriarcha Józef; historia zaczerpnięta z biblijnej ,,Księgi Rodzaju",

***Jan Kochanowski pieśń ,,Czego chcesz od nas panie"

***Jan Kochanowski poemat "Zuzanna" zainspirowany biblijną historią Zuzanny podglądanej przez dwóch rozpustnych starców.

**Adam Mickiewicz ,, Dziady cz. III" - w scenie widzenia księdza Piotra pojawia się hasło mesjanizmu . Polska , jawi się , jako ,,Chrystus narodów" , który swoim poświeceniem ma zbawić ludzkość.

***Adam Mickiewicz ,, Księgi pielgrzymstwa polskiego"

***Zygmunt Krasiński ,, Nie - Boska Komedia" w finale dramatu pojawia się Chrystus- mściciel interweniuje w sytuację , w której zostały złamane wszelkie normy. Widzi go Pankracy , woła ,,Galilejczyku zwyciężyłeś"

***Jan Kasprowicz ,, Dies Irae" , ,,Salome" , ,,Judasz", ,,Święty Boże".

*** Jan Kasprowicz ,,Chrystus"- poemat podejmujący problem dobra i zła w kontekście metafizycznym.

*** Karol Hubert Rostworowski ,, Judasz z Kariothu"- młodopolski dramat , w rewizjonistyczny sposób przedstawiający historię Judasza.

**Tadeusz Konwicki ,,Mała Apokalipsa" - odwołania do ,,Apokalipsy Świętego Jana" , zapowiadany jest koniec świata, główny bohater ma dokonać aktu samospalenia, symbolicznej ofiary dla dobra ludzkości , jest to nawiązanie do ofiary , jaką poniósł Jezus Chrystus.

***Jerzy Zawieyski ,, Mąż doskonały" - nawiązanie do historii Hioba.

***Anna Kamieńska ,, Twarze Księgi"

Przekłady Psalmów :

***Jan Kochanowski - ,,Psałterz Dawidów" - tłumaczył nie z oryginału , ale z łaciny, przekład w duchu humanizmu chrześcijańskiego

***,,Psalmodia polska" Wespazjana Kochowskiego

*** przekład Romana Brandsteattera,

*** przekład Czesława Miłosza

******************************************************************************************

8. EPOS ANTYCZNY

EPOPEJA jest obszernym utworem epickim, pisany w podniosłym, wysokim stylu, wierszem.

Mówi o losach bohaterów na tle ważnych wydarzeń dziejowych. Rozwinął się w starożytnej Grecji, za czasów Homera. Eposy Homera pisane są heksametrem, charakterystyczne są niektóre epitety , a przede wszystkim rozbudowane porównania, nazwane homeryckim.

Utwór otwiera inwokacja, czyli utrzymany w podniosłym tonie zwrot o zesłanie na twórcę natchnienia. Tak

Narrator jest w epopei wszechwiedzący, jest też wszechobecny, stara się opowiadać o wszystkich wydarzeniach, zachowując wobec nich dystans , nie emocjonuje się nimi.

Świat eposu zapełniają nie tylko ludzie, ale także bogowie i bohaterowie.

Starożytne eposy są oparte na wątkach mitologicznych. Charakterystyczny dla eposów są bardzo szczegółowe opis oprócz funkcji unaoczniającej mają także funkcję retardacyjną (zwalniają bieg akcji, budują napięcie ). Często w eposach rozbudowane są sceny walk.

Tytuły eposów nawiązują do imienia głównego bohatera lub miejsca wydarzeń; ,, Odyseja" opisuje dziesięcioletnia tułaczkę Odysa, który wracał do domu , do Itaki z wojny trojańskiej , a ,,Iliada" opisuje ostatnie chwile wojny trojańskiej( Troja to inna nazwa Illionu)., ,,Eneida" - od imienia głównego bohatera , podobnie jest w przypadku ,,Gilgamesza".

Do najstarszych eposów należy napisany ok. 2000 r. p.n.e. ,,Gilgamesz", którego tytuł nawiązuje do głównego bohatera , który przeżywa wiele przygód podczas swej wyprawy w poszukiwaniu prawdy.

Najbardziej znanymi eposami starożytnymi, które przetrwały do naszych czasów są ,,Iliada" i ,,Odyseja" , których autorstwo jest przypisywane Homerowi , żyjącemu ok. VIII w. p.n.e.

,,Iliada" -jest zbudowana z 24 ksiąg , zawarta w niej historia jest oparta na mitologicznej opowieści o wojnie trojańskiej. Akcja ,,Iliady" obejmuje kilkadziesiąt dni ostatniego, dziesiątego roku tej wojny, która toczyła się pomiędzy Grekami i Trojanami ,a przyczyną było porwanie przez księcia Parysa pięknej Heleny , żony króla Sparty , Menelaosa. Helenę obiecała Parysowi Afrodyta , w zamian za przyznanie jej tytułu najpiękniejszej z bogiń.

Utwór zaczyna inwokacja do Muzy, w której twórca prosi o natchnienie:

,,Achilla śpiewaj, Muzo, gniew obfity w szkody,

Który ściągnął klęsk tyle na greckie narody...",

W części tej opisany jest spór Achillesa z Agamemnonem.

Agamemnon wziął sobie za brankę wojenną córkę Chryzesa, kapłana świątyni Apollina.

Grecy nie chcieli mu oddać jego córki, dlatego poprosił Apolla, aby zesłał na nich zarazę.

Wtedy Agamemnon, najwyższy dowódca wojskowy Greków musiał oddać Chryzeidę, ale żeby sobie zadośćuczynić odebrał Achillesowi jego brankę, Bryzeidę. Bardzo obraziło to Achillesa , który postanowił nie brać już udziału w walce . Bogowie radzili między sobą , jaki ma być przebieg wojny ; Junona domagała się aby Troja została zniszczona. Szczególnymi zasługami w walkach odznaczył się Diomedes , który zabił wielu Trojan. Bogowie pomagają swoim wybrańcom , kiedy Eneaszowi grozi niebezpieczeństwo , z pola bitwy unosi go Wenus.

Kiedy jednak Trojanie przeważają w walce Junona i Minerwa wkraczają do akcji, stając po stronie Greków.

Najmężniejszym wojownikiem wśród Trojan jest Hektor. Słynną sceną jest ta , w której nim wyrusza na pole bitwy, czule żegna się ze swoją ukochaną żoną Andromachą.

Antenor , Książe trojański chciał , aby Parys oddał Grekom Helenę, niestety jego rozsądek przegrał z zapalczywością i dumą Parysa. Jest w czasie walk moment , w którym Agamemnon chce , aby Grecy wrócili do ojczyzny , obawia się klęski i jako naczelny wódz nie chce narażać życia swych wojowników.

Wszyscy wiedzą , że Grecy nie wygrają tej wojny bez Achillesa, dlatego Agamemnon wysyła do niego poselstwo z przeprosinami. Achilles jest zbyt dumny i nie ustępuje.

Podczas potyczek z Trojanami Agamemnon zostaje raniony w bitwie. Wówczas Nestor prosi Patroklesa , aby przekonał swego przyjaciela Achillesa do zmiany zdania, a gdy ten nie chce , Nestor prosi, aby przysłał przynajmniej jego z Tesalczykami, na pomoc przegrywającym Grekom.

W końcu Patrokles przekonuje Achillesa, aby pozwolił mu pomóc Grekom, którzy znajdują się w śmiertelnym niebezpieczeństwie, wówczas Achilles daje Patroklesowi swoja zbroję. Wszyscy Trojanie myślą, że to sam Achilles. Patrokles dzielnie walczy i zabija wielu wrogów, w końcu upojony swymi zwycięstwami zostaje zabity przez Hektora, który zabiera zbroję Patroklesa , jako łup wojenny.

Kiedy Achilles dowiaduje się o śmierci przyjaciela bardzo rozpacza , dlatego jego matka boginka morska Tetyda obiecuje przynieść mu nową zbroję od Hefajstosa, w której da nauczkę Hektorowi i pomści śmierć przyjaciela. W tym miejscu następuje jeden z najbardziej znanych fragmentów ,,Iliady", opis kunsztu Hefajstosa, który wykonuje niezwykłą tarczę dla Achillesa.

Achilles w końcu godzi się z Agamemnonem, robi to tylko dlatego ,aby pomścić śmierć Patroklesa.

W nowej zbroi Achilles zabija mnóstwo Trojan, w tym Polidora, brata Hektora, zapełnia trupami cały Skamander , rzekę przepływającą przez tereny walk.

W końcu Achilles zabija mężnego Hektora , a jego zwłoki przywiązuje do rydwanu i wlecze za sobą. Jego okrucieństwo i żądza zemsty nie zna granic. Po tej strasznej zemście Achilles może zorganizować uroczysty pogrzeb swego przyjaciela Patroklesa, na jego cześć organizuje igrzyska. Priam , ojciec Hektora przybywa do Achillesa, błaga go , aby mu oddał mu za okupem zwłoki jego syna . Jego cierpienie kruszy serce Achillesa, który oddaje ciało i obiecuje , że w czasie pogrzebu Hektora nakaże przerwać działania wojenne. ,,Iliadę" zamyka opis pogrzebu Hektora.

,,ODYSEJA" w 24 księgach opisuje dziesięcioletnią tułaczkę Odysa .

Odys wracał z wojny trojańskiej do rodzinnej Itaki. Akcja podobnie , jak w ,,Iliadzie" nie trwa dziesięć lat , ale opisuje kilkadziesiąt ostatnich dni tułaczki. O tym , jakich przygód Odys doświadczył wcześniej dowiadujemy się z jego retrospekcyjnych opowiadań. Pierwsze księgi ,,Odysei" opowiadają o tym , jak syn Odysa , Telemach poszukiwał swego ojca.

Odyseusz przeżył wiele iście baśniowych przygód ,jego powrót opóźnił Posejdon , który mścił się na Odysie , który oślepił jego syna , cyklopa Polifema, załoga , która płynęła wraz z Odysem została zjedzona przez Lajstrygonów. Odys odwiedził podczas swych wędrówek Hades, musiał przywiązać siebie i towarzyszy do masztu , aby nie wskoczyć do wody kiedy usłyszał wabiący swym pięknem śpiew syren. Niezwykły był także pobyt na wyspie , na której mieszkała Kirke , czarodziejka , która zamieniła towarzyszów Odysa w świnie. W końcu z całej załogi ocalał tylko Odys , gdyż Zeus zesłał śmierć na jego towarzyszy , zatapiając statek. Była to kara za zabicie bydła ze stada Heliosa, które było uznawane za święte.

Przez siedem lat był więziony prze nimfę Kalipso , na wyspie Ogygia. Piękna nimfa chciała, aby Odys został jej mężem , w zamian proponowała mu nieśmiertelność, jednak Odys odrzucił jej propozycję. W ,, Odyseji", podobnie , jak w ,,Iliadzie" we wszystkie sprawy ingerują bogowie.

Tak jest też w tym przypadku , to właśnie bóg Zeus nakazuje Kalipso , aby uwolniła Odysa.

Tymczasem w Penelopa , która przez niemal dwadzieścia lat czekała na swego męża Odyseusza , nadal nie

wierzyła tym, którzy twierdzili, że Odyseusz nie żyje .

Nie chciała wyjść za mąż za kogoś innego. Zalotnicy jednak coraz bardziej na nią napierali, kiedy była przymuszona do dania im powiedziała, że wyjdzie wtedy za mąż, gdy utka szatę żałobną dla ojca. Penelopa tkała w dzień, a w nocy pruła swoje dzieło, udowadniając w ten sposób swą wierność i oddanie.

Odyseusz pojawił się w końcu w Itace , miał na sobie szatę żebraka, w niej także nie chcąc być rozpoznanym , wygnał wszystkich zalotników ze swego pałacu.

Z I w. p.n.e. pochodzi inny epos starożytny, ,,Eneida" , której autorem jest rzymianin, Publius Vergilius Maro , czyli Wergiliusz , opowiada ona o przygodach Eeasza , książę trojański ocalały z pożaru Troi , uważany za protoplastę Rzymian. Udało mu się ujść cało z pożaru miasta tylko , dzięki ingerencji Wenus, bogini , która miała być matką Eneasza. Sprzyjała mu Wenus , za to utrudniała dotarcie do docelowego miejsca Hera, która nienawidziła Eneasza , za to , że kiedyś Rzym podbije Kartaginę, której Hera sprzyjała.

Eneasz z palącego się grodu uciekł razem z Anchizesem, swoim ojcem i synkiem Askaniuszem.

Zbudował okręt razem z innymi , którzy także ocaleli i wyruszył poszukiwać nowej ojczyzny obiecanej mu przez bogów. Jego wędrówki trwały wiele lat i obfitowały w niebezpieczeństwa, które Eneaszowi i jego kompanom szykowała mściwa Junona.

Ważny był jeden z epizodów wędrówek Eneasza, było to spotkanie z królewną Kartaginy, śliczną Dydoną .

Za sprawą Wenery , która chciała w ten sposób zyskać przychylność dla swego syna, Dydona zakochała się w Eneaszu Za wszelką cenę chciała , aby Eneasz został przy niej , był jej małżonkiem i razem z nią panował nad Kartaginą. Eneasz wiedział , że jest mu pisany inny los , dlatego potajemnie odpłynął z Kartaginy. Jego czyn doprowadził do rozpaczy zakochaną królewnę, która popełniła samobójstwo, przebijając swoje ciało mieczem.

W końcu Eneasz dotarł do Lacjum , kraju , w który władał król Latynus. Ojcem Latynusa był Faun , który kazał synowi oddać swą córkę Lawinię , cudzoziemcowi , który się u niego pojawi.

Tym cudzoziemcem był Eneasz. Zanim Eneasz zaznał szczęścia , musiał walczyć z Turnusem , wodzem Rutulów. Pomoc dostał ze strony króla Euandra, Greka z Arkadii. Eneasz wygrał te walki i zbudował miasto Lawinium. Za kilka lat, w czasie kolejnych starć z Rutulami, Wenus zabrała swego syna do nieba. Teraz władcą został Askaniusz, który przybrał imię Julus i założył miasto Alba Longa.

Inne Eposy :

- średniowieczny epos rycerski ,,Pieśń o Rolandzie"

- średniowieczna ,,Pieśń o Cydzie"

-,,Raj utracony" autorstwa Miltona

Literatura polska:

• Wacław Potocki ,,Transakcja wojny chocimskiej"
• Adam Mickiewicz ,, Pan Tadeusz".

9. MOTYW NIKE

***LEOPOLD STAFF ,, NIKE Z SAMOTRAKI".

Nike to według mitologii bogini zwycięstwa, córka tytana Pallasa i bogini rzeki Styks. Jej atrybutem są długie skrzydła. Po zwycięstwie spełniała ofiary dziękczynne, obwieszczała wszystkim radosna nowinę o tym kto został zwycięzcy.

Jej najsłynniejszym posągiem jest posąg Nike z Samotraki , ta starożytna rzeźba przedstawia skrzydlatą boginię , brak jej jednak głowy i rąk.

Wiersz Leopolda Staffa ,,Nike z Samotraki" przedstawia boginię w całkiem nowym świetle . Jest ona przedstawiona , jako zalotna kobieta , w szeleście jej szat słychać muzykę . Bogini nie jest tutaj przedstawiona w kontekście walk , przegranych lub zwycięstw. Jest to żartobliwy zwrot do Nike , która pomimo , tego że straciła głowę i ramiona jest nadal pełną wdzięku kobietą.

Podmiot liryczny wiersza mówi , że nie pragnie laurów zwycięstwa , ale

,, temu jedynie zazdroszczę

Dla, których w porywie swym straciłaś głowę ". Użyte zostało tutaj obiegowe sformułowanie ,, stracić dla kogoś głowę". Jest to przenośnia , którą poeta używa w znaczeniu dosłownym . Posąg Nike z Samotraki stracił głowę w wyniku czynników zewnętrznych, historia źle się z nim obeszła. W wierszu Nike ostała potraktowana , jak dziewczyna , która straciła głowę dla swego ukochanego . Bogini zostały nadane ludzkie cechy, w wierszu nie jest już boginią zwycięstw , ale raczej boginią męskich serc.

***ANTONI SŁONIMSKI ,,NIKE"

W tym wierszu bogini zwycięstwa Nike nie jest tożsama z posągiem Nike z Samotraki . Rzeźba bez ramion i głowy jest bliższa Polakom ,aniżeli dumna i majestatyczna bogini zwycięstwa:

,, Nie ty mojemu sercu jesteś bliska

We krwi brocząca przez pobojowiska".

Nie chce utożsamiać swego narodu z boginią przelewu krwi i śmierci. Szczególnie Polacy , którzy przeżyli wiele momentów historycznych , w których przegrywali , zwyciężając równocześnie moralnie, nie powinni utożsamiać się z Nike imperatorów i zdobywców , których zwycięstwa pociągały za sobą uciemiężenie innych narodów.. Nike z Samotraki została doświadczona przez historię , podobnie , jak Polacy. Wyniosła Nike jest boginią ,,zwycięskich plemion"

*** ZBIGNIEW HERBERT ,, NIKE , KTÓRA SIĘ WAHA".

Nike jest uznawana za mitologiczną boginię zwycięstwa, Ma krucze , długie włosy jej atrybutem są długie skrzydła. Spełniała ofiary dziękczynne za zwycięzców , jej długie skrzydła służyły jej do tego by jak najszybciej przelecieć i roznieść radosną nowinę o zwycięstwie.

Zbigniew Herbert w wierszu ,,Nike , która się waha" kreuje inny obraz tej bogini , aniżeli znany nam z mitów.

Herbert zaczyna swój wiersz od słów :

,,Najpiękniejsza jest Nike w momencie

kiedy się waha

prawa ręka piękna jak rozkaz

opiera się o powietrze

ale skrzydła drżą".

Nie jest to znana z mitów majestatyczna i zdecydowana bogini zwycięzców , nie czuje się pewna , jej skrzydła drżą, mimo iż przyjęła swoją posagową postawę. Nie jest pewna tego co ma uczynić , stoi przed trudnym wyborem. W tym miejscu widzimy , ze nie jest to typowy opis bogini , gdyż ta powinna być absolutnie pewna swego zdania.

Nike zastanawia się nad tym , czy powinna złożyć pocałunek na czole młodego samotnego żołnierza, który idzie śladami zostawianymi przez wóz wojenny.

Bogini pokazuje swoją ludzką twarz , uczuciowej kobiety , która wzrusza się losem osamotnionego i wiedzionego na przegraną walkę chłopca.

Chciałaby go pocałować , jednakże obawia się jego reakcji, być może gdyby ją poznał

,,mógłby uciekać jak inni

w czasie tej bitwy".

Tymczasem nie może się tak stać , nawet bogini nie może zmienić jego losu , który został już przesądzony ,,, właśnie szala z jego losem

gwałtownie opada

ku ziemi". Losem młodzieńca jest zginąć w tej walce , bitwa , którą wkrótce stoczy jest dla niego pewną śmiercią. Nike nie może więc złożyć na jego czole pocałunek zwycięstwa , jest on zarezerwowany dla przeciwników , z rąk których młody żołnierz poniesie śmierć.

Ten żołnierz od początku walczył o przegraną sprawę , nigdy nie poznał i już nie pozna czym jest zwycięstwo . Jego los jest ciężki i gorzki , dlatego Nike współczuje mu i chciałaby jakoś pocieszyć go , jednak wie , ze musi się opanować , nie jest zwyczajną kobietą , której przystoi okazywać swoje emocje .Jest boginią, która musi być twarda i dumna , nie może okazywać uczuć. Choć czyni to przeciw sobie

,,postanawia

pozostać w pozycji

której nauczyli ją rzeźbiarze". Wie , ze powinna wstydzić się swoich wzruszeń , swoim zachowaniem mogłaby zawieść wielu , w których świadomości pozostaje nigdy nie wzruszona i zawsze stoi i po stronie zwycięzców.

Los musi się wypełnić , chłopiec , którego chciała pocałować jutro będzie już nieżywy , zostanie znaleziony :

,,z otwartą piersią

zamkniętymi oczyma

i cierpkim obolem ojczyzny

pod drętwym językiem".

Herbert nawiązuje do

Obola w starożytnej Grecji dawano zmarłemu pod język , aby mógł dostać się do królestwa podziemi. Miała być to zapłata za przewóz na drugą stronę rzeki Styks na łodzi starca Charona. Młody chłopiec także dostał obola , jest to obol ojczyzny , dostanie się do zaświatów , dzięki swojemu oddaniu ojczyźnie, miłości do niej. Obol jest cierpki , bo ta miłość do ojczyzny wcale nie była łatwa.