Literatura już od okresu starożytności obfituje w portrety dyktatorów.
Dyktatorem jest niezaprzeczalnie Jeden z bohaterów ,,Antygony'' Sofoklesa, Kreon. Włada Tebami żądając bezwzględnego podporządkowania ze strony poddanych, nie uznaje żadnych wyjątków. Najistotniejszą wartością jest dla niego jego własny autorytet, nie zna litości , nie porusza go cierpienie Antygony. Nie zezwala na pogrzeb Polinejkesa, kiedy Antygona grzebie zwłoki brata, rozgniewany Kreon nakazuje zamurować ją żywcem w grobowcu . Nie wzruszają go nawet prośby jego syna, który kocha Antygonę . Każdy kto złamie prawo państwowe musi według niego ukarany, bez względu na to , co nim powodowało.
J
ego zdaniem państwo należy do władcy, a więc wszyscy jego obywatele powinni całkowicie się jemu podporządkować. Nie respektuje praw boskich, sam uważa się za wyrocznię, nie dopuszcza możliwości , że mógłby się mylić. Jego upór doprowadza do śmierci wielu osób; Antygona wiesza się w grobowcu, zrozpaczony syn Kreona, Hajmon popełnia samobójstwo, to samo czyni małżonka Kreona, Eurydyka. Tyran zbyt późno zrozumiał, ze jego prawo nie może równać się z prawem boskim , któremu podlega każdy , a nawet on..
Chęć sprawowania władzy wyzwoliła twarz tyrana w jednym z bohaterów Szekspira, Makbecie. Stanął przed wyborem, mógł zabić swojego władcę , króla Duncana i zostać władcą lub pozostać jego wiernym rycerzem. Siła władzy skłoniła go do wyboru pierwszej opcji, pomogła mu w tym jego , równie jak on spragniona władzy żona, Lady Makbet. Pierwsza zbrodnia pociągnęła za sobą kolejne, łańcuch ten nie ominął nawet najbliższych przyjaciół mordercy, zabił nawet Banka . Poczucie bezkarności i siły jego władzy okazały się bardzo złudne, Makbeta prześladowały duchy ofiar jego terroru. Staje się coraz słabszy , w końcu szaleje. Sposób sprawowania przez niego władzy wzbudził bunt przeciw jego despotyzmowi. Powstało przeciw niemu rycerstwo i książęta, w końcu tyran ginie .Tragedia Szekspira demaskuje mechanizm dążenia do władzy, który zbudowany jest z ludzkich namiętności i często patologicznych ambicji.
George Orwell w ,,Folwarku zwierzęcym" pokazał mechanizm tworzenia się elit, wśród społeczeństwa, które dopiero co walczyło w rewolucji o ideały wolności , równości i braterstwa.
Dyktatorem wśród zwierząt staje się obdarzony talentem przywódczym knur Napoleon, przejmuje on władzę po innej świni, Majorze. Dzięki nieprzeciętnej inteligencji pojął, że powodzenie jego rządów będzie zależało od tego, jak wychowa młodych obywateli . Metodą , jaką się kieruje w sprawowaniu władzy jest terror i zastraszanie, przy pomocy wytresowanych, agresywnych psów. Dla własnej wygody zmienia kolejne przykazania, którym mieli kierować się wszyscy obywatele folwarku.
Nie cofał się przed zbrodnią i fałszerstwem , nawiązał współpracę z potencjalnymi wrogami folwarku, ludźmi, do których się w końcu upodobnił. Rewolucja była dla niego tylko pretekstem do przejęcia władzy i zadbania o własne interesy. Cała ta historia jest parabolą , w rzeczywistości opowiada o powstaniu i rozwoju państwa totalitarnego.
Kolejną postacią literacką, która w niezwykłych okolicznościach przejęła władzę jest bohater ,,Tanga'' Sławomira Mrożka , Edek.
Jest to prymitywny, brutalny i niechlujny lumpenproletariusz. Wykorzystuje bezsilność inteligencji , kiedy wysiłki Artura nie dają plonu, Edek przejmuje inicjatywę . Jednocześnie przyznaje rację Arturowi , ten nie miał jednak takiej siły przebicia , jak ,,cham'', wprowadzający kult siły i terroru. Edek reprezentuje postęp, zanik kultury, swoim tańcem z Eugeniuszem nad trupem zabitego przez siebie Artura obala wszelkie normy społeczne i kulturowe. Jego postać symbolizuje totalitarne ruchy społeczne: faszyzm i komunizm.
