DEKADENTYZM

To charakterystyczna postawa ludzi końca XIX wieku, która charakteryzuje się skrajnym pesymizmem. Istniejące formy społeczne uznaje za bezsensowne i niepotrzebne. Bezsilna jednostka szuka pocieszenia w buncie, którego wyrazicielami byli z reguły artyści krytykujący postawy mieszczańskiego społeczeństwa. Głosili hasło sztuki dla sztuki, która miała być wolna od społecznych i utylitarnych celów. Dekadenta charakteryzowała bierna postawa wobec życia, który szukał ucieczki od rzeczywistości w nirwanie, albo wręcz przeciwnie - postawa aktywna wyrażająca się w krytyce filistra i ucieczce w sztukę (przede wszystkim w poezję). Ludzie żyjący w tamtej epoce przeczuwali nadchodzącą katastrofę i mieli poczucie bezsensu egzystencji, nie wierzyli w dotychczasowe wartości, osiągnięcia cywilizacyjne i kulturowe, poddawali się apatii oraz marazmowi.

EKSPRESJONIZM

Podkreślanie kontrastów, sprzeczności i dysharmonii. Sztuka miała odtwarzać wewnętrzne treści, ukazywać duchowe napięcia, niepokoje i radości.

IMPRESJONIZM

Sztuka ma przedstawiać ulotne wrażenia, ponieważ nie może dotrzeć do obiektywnej prawdy na temat rzeczywistości, a świat poznaje się subiektywnie i dzięki kontaktowi z przypadkowymi zjawiskami. Malarze-impresjoniści świadomie unikali wyrazistych konturów przedstawianych przedmiotów, używali jasnych barw, aby stworzyć wrażenie ciągłych zmian; obrazy ich autorstwa to z reguły urocze, rozświetlone pejzaże; twórcy podejmowali dotychczas niewykorzystywane w malarstwie tematy związane z życie ulicy, kawiarniami i kabaretami.

W poezji charakterystyczne było komponowanie wiersza na zasadzie luźno powiązanych obrazów albo refleksji będących odzwierciedleniem zmiennych nastrojów poety, utrwalanie chwilowych odczuć. Według impresjonistów artysta mógł utrwalać jedynie przelotne wrażenia z powodu nieustannej zmienności świata.

Cechy impresjonizmu w malarstwie:

* utrwalenie chwilowego wrażenia;

* subiektywizm;

* wykorzystanie jasnych barw;

* rezygnacja z używania jednolitych plam kolorystycznych;

* wykorzystanie światłocienia;

* tematyka: codzienność miasta;

* wykorzystanie plenerów.

NABIŚCI

Grupa skupiająca artystów związanych z Paryżem (1888 - 1903). Stworzył ją P. Serusier, a jej członkami byli: M. Denis, P. Janson, E. Bernard, P. Bonnard, F. Vallotton, J. Verkade, E. Vuillard, K.X. Roussel, J. Rippl-Rónai, A. Maillol oraz G. Lacombe. Nabiści programowo odwoływali się do teorii neotradycjonalizmu, którą stworzył M. Denis. Twierdzili, że w dziele artystycznym rzeczywistość podlega podwójnej deformacji: pierwsza jest subiektywna - wyraża indywidualne przeżycia artysty i nadaje dziełu symboliczne znaczenie, druga deformacja jest obiektywna i ujednolica dokonania twórców tego kierunku tworząc dekoracyjną syntezę, która służyła jednoznacznemu przekazywaniu myśli ukrytych pod symboliką przedmiotów i postaci. Ta sztuka charakteryzowała się dbałością o formalne wartości, stosowaniem kompozycji figuralnej, przytłumionymi barwami i używaniem barwnych plam o wyraźnych konturach. Grupa chciała objąć swym programem wszystkie dyscypliny plastyczne: malarstwo sztalugowe i ścienne, scenografię, grafikę, plakat, rzeźbę, sztukę zdobniczą. Nabiści nawiązywali do symbolizmu oraz mistycyzmu, a także do secesji.

SECESJA

Awangardowy prąd artystyczny (1895 - 1905), który miał wpływ przede wszystkim na architekturę wnętrz oraz sztukę użytkową i styl ornamentacji. Jej genezą był angielski ruch "Arts and Crafts", twórczość prerafaelitów, estetyzm i dekadentyzm, a także literatura i malarstwo modernizmu i symbolizmu. Secesja stanowiła opozycję dla akademizmu i impresjonizmu. Wedle założeń chciano stworzyć syntetyczny styl, wyrażano przekonanie o równości dziedzin sztuki, ale najważniejszą rolę przyznano rzemiosłu artystycznemu. Dzieła secesyjne charakteryzowały się falistymi, płynnymi liniami, bogatymi ornamentami często stylizowanymi na motywy roślinne albo zwierzęce, wyrafinowanymi ale swobodnymi układami kompozycyjnymi, asymetrią, dekoracyjnością, linearyzmem i jasną kolorystyką. Najwyraźniej secesja wyrażała się w architekturze wnętrz, malarstwie dekoracyjnym, ceramice, szkle artystycznym, złotnictwie, grafice użytkowej, tkactwie artystycznym oraz meblarstwie. Secesję i malarstwo łączy przede wszystkim symbolizm: nabiści oraz G. Klimt, F. Hodler, E. Munch, J. Whistler, w Polsce J. Mehoffer, W. Wojtkiewicz, F. Ruszczyc i S. Wyspiański. Secesja zaistniała w wielu krajach Europy: w Wielkiej Brytanii, Belgii, Holandii, Francji, Austrii i Niemiec.

NEOKLASYCYZM

Zanegowanie modernistycznego uczucie wyobcowania jednostki, wrażenia bezsensu i powrót do akceptacji relacji człowieka z całym światem, naturą i ze społeczeństwem. Nawiązywanie do pojęcia klasycznej harmonii rozumianej jako egzystencja człowieka aprobującego świat, przepełnionego witalizmem i optymistycznym wiedzeniem rzeczywistości. Charakterystycznemu dla modernizmu brakowi rygorów, połączeniu kontrastów, sympatii dla efektownych rezultatów twórcy neoklasycyzmu przeciwstawili kult harmonii i rygoru, estetyczną jednorodność i oszczędny efekt.

SYMBOLIZM

Otaczająca nas rzeczywistość ma podwójną płaszczyznę: materii oraz ducha. Sztuka powinna odzwierciedla tę głębszą, duchową, metafizyczną warstwę egzystencji. Niematerialnego świata nie można przedstawić za pomocą środków charakterystycznych dla sztuki realistycznej, ponieważ jest on niejednoznaczny i niesprecyzowany. Nieuchwytne i niewyrażalne zjawiska rozgrywające się w rzeczywistości pozazmysłowej można przedstawić jedynie za pomocą symboli, które mają wieloraką interpretację.

Symbol to część świata przedstawionego w dziele sztuki, którego znaczenie jest dwupłaszczyznowe: pierwsze to bezpośrednie odczytanie przekazywanych treści, drugie to znaczenie niejednoznaczne i trudniejsze do odszyfrowania, na którego obecność wskazują występujące w dziele liczne znaki. Znacznie symbolu nie jest konwencjonalne (inaczej niż w przypadku konwencjonalnej alegorii, która także obrazowo przedstawia idee albo abstrakcyjne pojęcia, jednakże drugie, głębsze znacznie alegorii ma charakter konwencjonalny - możliwy do odczytania jedynie przy wykorzystaniu znajomości stałych związków istniejących w kulturze, tradycji, sztuce; znacznie alegorii jest ustalone i ma tylko jedną interpretację) i ma jednorazowy charakter odczytywany i interpretowany w ramach konkretnego dzieła.