W jaki sposób znaleźć dowody na potwierdzenie myśli: "Każda epoka ma swoje własne cele i zapomina o wczorajszych snach"? Zdanie Adama Asnyka uważam za słuszne. Aby zrozumieć myśl XIX-wiecznego poety, należy zastanowić się, co tak naprawdę oznacza. Twórcy w każdej epoce formułują własne założenia oraz ideały, często zapominając o tym, co twierdzili ich poprzednicy. Bywało tak, że epoki następujące po sobie starały się sprzeciwić temu, co twierdzono wcześniej. Chciałbym przedstawić to w oparciu o dwa okresy: średniowiecze i renesans.
W średniowieczu głównym poglądem był teocentryzm. Polegał on na uznaniu tego, że Bóg jest centrum świata i stanowi cel wszelkich działań ludzkich. Propagowano wzorzec świętego ascety, czyli osoby oddającej całe swe życie Bogu. Dowiedzieć się tego możemy na przykład z "Legendy o św. Aleksym", której bohater zrezygnował z rodzinnego majątku i w dzień własnego ślubu opuścił rodzinę. Rozdał swój majątek ubogim, a sam poświęcił życie wyłącznie modlitwie i wychwalaniu Pana. Wszelkie męki i upokorzenia znosił dla chwały Boga, za co po śmierci został wzięty do nieba, a wszyscy dowiedzieli się o jego chwalebnym życiu. Najważniejszym filozofem epoki był św. Tomasz z Akwenu, który zajmował się między innymi udowadnianiem istnienia Boga. Innymi wzorcami osobowymi epoki są rycerz i władca. Twórczość średniowieczna przeważnie była anonimowa, a szczególną popularnością cieszyły się księgi religijne. Pisano w języku łacińskim, który był mową ówczesnych uczonych. W sztuce wykształciły się dwa style: romański i gotycki.
Okres renesansu wyznacza zwrot ku antykowi. Uważano wtedy powszechnie, że wieki wcześniejsze były czasami ciemnymi i zacofanymi, w których nie stworzono niczego wartościowego. Zmianie uległ pogląd na świat - zamiast teocentryzmu zaczęto propagować antropocentryzm. Oznacza to, że człowiek zajął centralne miejsce w nauce, kulturze i sztuce. Nastąpiła gruntowna przemiana w sztuce - zamiast budowli gotyckich zaczęto konstruować w oparciu o wzorce architektury antycznej. Twórcy zaczęli doceniać języki rodzime, a pierwszy twórca piszący prawie wyłącznie w języku polskim, Mikołaj Rej, zauważył, że "Polacy nie gęsi, swój język mają". Ponadto pisarze zaczęli podpisywać swe dzieła, a Jan Kochanowski, najwybitniejszy polski poeta, wzorował się na Horacym i był przekonany, że własnymi dziełami zapewni sobie nieśmiertelność.
Mimo, iż dwie omówione wyżej epoki następują kolejno po sobie, to bardzo się różnią. Zmieniła się mentalność ludzi, gdyż w renesansie zaczęto dostrzegać, że ważne są osobiste cele człowieka. Słowa Asnyka są całkowicie słuszne - każda epoka zawsze stara się stworzyć coś nowego, zupełnie innego od tego, co wymyśliła poprzednia.
