Każdy człowiek ma określone wartości, które są dla niego istotne. Miłość, honor, uczciwość, praca to przykładowe wartości, których znaczenie nie dla wszystkich jest jednakowo duże. W różnych epokach historyczno-literackich można wyróżnić określone wartości, które społeczeństwo w danym czasie uważało za najważniejsze. Wybór wartości uwarunkowany był wydarzeniami historycznymi oraz świadomością ludzi tworzących społeczeństwo w określonym czasie.
Kultura europejska kształtowała się w okresie antyku. Jednym z najwybitniejszych twórców tych czasów jest Sofokles. W tragedii pt. "Antygona" rozważa problem skomplikowanej natury ludzkiej. Tytułowa bohaterka zostaje zmuszona do wyboru między prawem boskim a ziemskim. Jej obowiązkiem jest pochowanie brata, na co nie pozwala Kreon, władca Teb. Antygona musi zdecydować, które wartości są dla niej najważniejsze. Bohaterka czyni to, co nakazuje jej obowiązek wobec religii oraz miłość do brata. Wie, że za złamanie zakazu władcy czeka ją sroga kara, ale postępuje w zgodzie z wyznawanymi zasadami.
Uzasadnieniem tezy o wpływie charakteru epoki na zachowanie ludzi w niej żyjących jest "Pieśń o Rolandzie". Anonimowy średniowieczny utwór jest opisem epizodu z wyprawy Karola Wielkiego do Hiszpanii przeciwko Saracenom. Główny bohater jest bratankiem króla, któremu zostaje powierzone dowództwo tylnej straży wojsk Karola. Kulminacyjnym wydarzeniem utworu jest bitwa w wąwozie, podczas której zdradziecko napadnięty Roland nie wezwał pomocy, przez co naraził życie swoich towarzyszy. Hrabia Roland poświęca swe życie w ofierze królowi i ukochanej Francji. Rycerski honor, poczucie obowiązku wobec Boga, władcy i ojczyzny są wartościami, jakimi kierował się Roland. Postać nieustraszonego rycerza stała się wzorem dla wszystkich, którzy pragnęli zasłużyć na szacunek i podziw.
Antygona i Roland to postacie w pewnym sensie podobni: oboje za wyznawane wartości zapłacili najwyższą cenę. Postąpili w zgodzie z zasadami, w które wierzyli, więc mogą być wzorem konsekwencji, samodzielności oraz niezwykłej odwagi. Ich postępowanie z pewnością wyznaczały wartości, jakie wyznawały społeczeństwa, w których funkcjonowali.
W epoce romantyzmu honor również był istotną wartością, lecz jego rozumienie uległo znacznej zmianie. Przykładem bohatera, który w walce nie mógł posługiwać się jawnymi metodami, jest tytułowa postać utworu Adama Mickiewicza zatytułowanego "Konrad Wallenrod". W zmienionych warunkach bohater nie może walczyć wyłącznie w sposób honorowy, lecz musi być jednocześnie lisem i lwem. Wallenrod jest zmuszony przez okoliczności do tego, by posługiwać się kłamstwem i zdradą. Bohater wie jednak, że nie pokona wroga w otwartej walce, gdyż siły przeciwnika są Romantyzmie wiele większe niż jego wojska. Konrad rezygnuje ze szczęścia osobistego, poświęcając je walce za ojczyznę. Osiąga swój cel, ochrania kraj ojczysty przed Krzyżakami, lecz nie potrafi funkcjonować ze świadomością zdrady. W przypadku Wallenroda dwie zasadnicze dla niego wartości, jakimi jest honor i ojczyzna, wykluczają się wzajemnie. Konrad to bohater mocno skomplikowany, nieszczęśliwy, który poświęcił wszystko dla dobra ojczyzny.
Różne wartości są ważne dla różnych ludzi. Co jest ważne dla współczesnego Polaka, Europejczyka? Co jest istotne dla mnie? Zadanie takiego pytania oraz próba udzielenia na nie odpowiedzi powinno stać się zadaniem dla każdego z nas. Ustalenie, jakie wartości kierują naszym postępowaniem to podstawa udanego, prawdziwego życia.
