Dotychczas to epos stanowił podstawowy i najczęściej uprawiany gatunek epiki. Najpowszechniejszy był w dobie starożytności oraz średniowiecza, gdyż najlepiej nadawał się do przekazywania dziejów oraz kultury ówczesnych narodów. Po raz pierwszy epos był uprawiany przez starożytnych Greków. Wyróżniało go to, że zbliżał do czasów historycznych, czyniąc je bardziej realnymi. Narodziny powieści to przełom średniowiecza i renesansu. Na XVIII w. przypada czas dynamicznego rozwoju powieści epistolarnej oraz grozy. Jednak nie był to jeszcze gatunek epicki tak popularny i powszechny, jak to się stało w XIX wieku. Okazało się, że powieść doskonale nadaje się do propagowania haseł i światopoglądu tamtych czasów. Gatunek ten uprawiali i zostali obwołani jego mistrzami: Honoriusz Balzak, Lew Tołstoj, Karol Diecens. Również obrębie powieści powstały różne jej odmiany, jednym z nich jest powieść realistyczne, której zadaniem był opis rzeczywistości. Najważniejsze stało się to, co dzieje się tu i teraz, wszystko to czego czytelnik na co dzień doświadcza. Epopej mieszczańska charakteryzowała się tym , że autora i czytelnika łączyły te same zasady moralne. Stąd pojawił się wszechwiedzący narrator, który przyjmował rolę znawcy rzeczywistości i sędziego. Mógł pochwalić jakiś czyn bohatera, ale wolno mu także było go skrytykować, ba, nawet potępić. Fiodor Dostojewski zaproponował jeszcze inna odmianę tego gatunku była to powieść polifoniczna, czyli wielogłosowa. Inne odmiany powieści to: historyczna, tendencyjna, naturalistyczna, przygodowa, psychologiczna, realistyczna.
Felieton to drugi nie mniej popularny gatunek prozatorski epoki pozytywizmu. Wtedy niezwykłą popularnością cieszyły się gazety, gdyż doskonale spełniały cele propagandowe, a na ich łamach dochodziło do licznych polemik i dyskusji. Historia felietonu sięga XVIII wieku, gdy prasa przezywała czasy największego rozkwitu. Wyznaczniki felietonu to: prosty język, aktualny temat, służy celom poznawczym, rozrywkowym, ale także dydaktycznym. Stasowano czasem dla felietonu inną nazwę - kronika, ze względu na funkcję informacyjną. Felieton ponadto wyróżnia luźna kompozycja i może on dotyczyć wielu tematów.
Trzecim równie popularnym jak powieść i felieton gatunkiem jest w dobie pozytywizmu nowela. To krótki utwór epicki pisany prozą o zwięzłej fabule i wyrazistej kompozycji. Zawiera wątek z życia bohatera, kończy się jednoznacznym finałem. Nowela narodziła się na przełomie średniowiecza i odrodzenia. Gatunek służył głównie propagowaniu określonych postaw. Na szczególne wyróżnienie zasługują nowele Bolesława Prusa.
W pozytywizmie powstawały też pierwsze reportaże. Stanowił on rodzaj relacji autora z jakiegoś wydarzenia, którego był świadkiem. Nie obowiązywała jednolita tematyka, stąd można mówić np. o reportażu podróżniczym, społeczno-obyczajowym, sportowym, wojennym. Mógł być wyłącznie zapisem faktów lub łączyć elementy literackie. Jego narodziny są ściśle powiązane ze wzrostem znaczenia prasy.
Dynamiczny rozwój i wzrost znaczenia prasy w pozytywizmie, to czynniki, które przyczyniły się do narodzin nowych gatunków w obrębie epiki. Wiele z nich cieszy się powodzeniem również współcześnie, niegdyś Melchior Wańkowicz, a teraz Ryszard Kapuściński to prawdziwi mistrzowie. Niejednokrotnie, ponieważ nie znamy historii tych gatunków, tego jak się rozwijały nie mamy poczucia, iż jesteśmy kolejnym pokoleniem, które korzysta ze zdobyczy pozytywistycznej prozy.
