Hugo Kołłątaj urodził się 1. kwietnia 1750 roku w niewielkiej wiosce na Wołyniu. Rodzice jego należeli do raczej ubogiej, od przypadku do przypadku, średniozamożnej szlachty. Nie przeszkodziło to jednak Kołłątajowi stać się jedną z najważniejszych postaci oświeceniowej sceny politycznej i co chyba ważniejsze, jednym z jej najważniejszych reformatorów. W czasie Sejmu Wielkiego reprezentował oczywiście stronnictwo patriotyczne, które skupił wokół siebie król Stanisław August Poniatowski. Analizując biografię poety, należy wspomnieć o Kuźnicy Kołłątajowskiej, czyli formacji politycznej, działającej wewnątrz stronnictwa, a skupiającej najaktywniejszych działaczy, teoretyków oraz ludzi kultury. Rozważania na temat historii i biografii Hugona Kołłątaja można by kontynuować, jednak nie ich analiza jest celem mojej dzisiejszej pracy, ponieważ zajmować się będę jednym z najważniejszych w jego dorobku dzieł, a mianowicie Do Stanisława Małachowskiego (...) Anonima listów kilka, a konkretnie rzecz biorąc programem politycznym, który został weń wyłożony i omówiony. Ukazywało się ono w trzech częściach:

1. Sprawy wojska, skarbu i polityki zagranicznej

2. Państwo stanowe - prawa i funkcja szlachty, chłopów i mieszczan.

3. Sejm i rząd,

pomiędzy 1788 a 1789 rokiem, zatem wraz z rozpoczęciem się obrad sejmowych. Zawarty w nich program bardzo szybko został "przyswojony" jako własny przez stronnictwo patriotyczne, zaś niektóre postulaty, w formie niemalże niezmienionej, zostały zapisane do Konstytucji Majowej. Poniżej znajdują się najważniejsze postulaty zgłaszane prze Kołłątaja, które zawarł on w opisywanym utworze:

- chłopi otrzymać mają prawo samostanowienia, a także zostać ma przeprowadzone ich uwłaszczenie oraz nadane mają im być prawa a także wolność osobista

- chłopi mają zostać docenieni jako zbiorowość ludzka, posiadająca olbrzymi potencjał, który do tej pory był najzwyczajniej marnotrawiony, co należy niezwłocznie zmienić

- należy dać chłopom możliwość wypowiadania się w kwestiach bezpośrednio ich dotyczących

- niezwykle ważnym postulatem była głoszona równość wobec prawa, co godziło bezpośrednio w stan szlachecki, którego prawa do tej pory były w zasadzie niczym nie ograniczone

- mieszczanie mają otrzymać prawa zasiadania na sejmowej trybunie i głoszenia własnych poglądów a także czynnego udziału w życiu politycznym kraju

- należy podjąć niezwłocznie reformy obyczajowe ograniczające prywatę wśród najbardziej wpływowej magnaterii, prowadzi to bowiem do ciągłego osłabiania państwa oraz ubożenia majątku narodowego na rzecz wspomnianej magnaterii

- zmienione mają zostać zapisy dotyczące władzy ustawodawczej; to sejm właśnie powinien mieć prawo ustawodawcze po uprzednio przeprowadzonej debacie zakończonej głosowaniem

- kategoryczne zniesienie zasady liberum veto

- tron w Polsce powinien być sukcesyjny, co powinno doprowadzić do uspokojenia szalonej i skorumpowanej wolnej elekcji, która doprowadziła do rozbioru

- należy w trybie natychmiastowym podjąć działania w sprawie zmian w zakresie prowadzonej polityki zagranicznej

- zwiększenie produktu narodowego można uzyskać jedynie poprzez inwestycje społeczne - wzmocnienie rangi rzemiosła oraz wewnętrznego obrotu produktami krajowymi

- szkolnictwo na wszystkich poziomach ma zostać wyrwane spod kościelnej jurysdykcji

- należy niezwłocznie przeprowadzić sekularyzację znacznej części ziem, które oddano kościołom i klasztorom

- bezpieczeństwo państwu może zapewnić jedynie regularna i dobrze opłacana armia, nie wolno pod żadnym pozorem pokładać nadziei w państwach ościennych, które deklarują swoją pomoc w przypadku konfliktów

- konieczna jest gruntowna reforma społeczno - obyczajowa obywateli polskich oraz obalenie utopijnego mitu sarmackiego

- ograniczenie roli kościoła w życiu publicznym oraz przeprowadzenie wewnętrznego odnowienia moralno - duchowego

Postulatów oraz niezwykle istotnych myśli zawarł w Anonima listach kilku Kołłątaj jeszcze bardzo wiele a samo wymienienie ich wiązałoby się z przepisaniem sporej części jego dzieła, czego nie widzę potrzeby robić. Niemniej jednak wydaje mi się, że udało mi się wskazać najważniejsze spośród postulowanych przezeń reform oraz wyszczególnić te aspekty życia obywatelskiego i społecznego, które wymagały w sposób bezdyskusyjny gruntownej odbudowy lub skrupulatnej analizy. Dzieło Kołłątaja z całą pewnością można polecić większości współczesnych polityków, bowiem mam wrażenie, że sporej części umknęło z pamięci, że wartością w dzisiejszych czasach jest poznanie wszechświata a nie kreowanie wszech - Polaka.