Sposób widzenia świata w twórczości pisarzy epoki romantyzmu

Romantyzm był epoką, która budziła wiele kontrowersji. Poglądy dotyczące tego okresu oraz jego twórców były niezwykle zróżnicowane. Kazimierz Brodziński, który uważał się za przeciwnika romantyzmu snuł własne wizje na temat ówczesnej literatury. Wśród jego rozważań interesujące wydaje się to: ,,(...) kręta ścieżka albo raczej podróż, wśród której, jak się komu bliżej zdaje, wolno zbaczać z drogi albo nasycać się widokami natury i swobodnie płoty przeskakiwać." Jan Śniadecki, który był postrzegany jako zagorzały klasycysta sądził, że wszystkie gusła, czary oraz upiory obecne w wyobrażeniach romantyków są wytworem zabobonów oraz ogólnej nieświadomości. Uważał, że w ten sposób zagrożona zostaje nauka oraz jej prawidła.

W opozycji do wspomnianych pisarzy był Maurycy Mochnacki, który bronił oraz postulował twórczość romantyczną. Sądził, ze prawdziwa istota poezji tkwi w wyrażaniu przez nią uczuć. W ten sposób jest zmysłowa, "dotyka" tego co wewnętrzne i bliskie nam samym, rozwiązuje to co wydaje nam się tajemnicze i zagadkowe. I tak oto zbliżamy się do określenia literatury epoki romantyzmu: pełnej dziwacznych zjawisk, wizji oraz czarów i upiorów, mówiącej o zjawiskach pozarozumowych i do tej pory nieznanych zwykłym ludziom, odbiegająca od zastanego porządku świata, wyrażająca uczucia oraz wierzenia ludzkie. Postaci występujące w utworach romantycznych były często obłąkane, natomiast pojawiające się wizje oraz sny i przepowiednie odgrywały dużą rolę w twórczości, określały jej niecodzienny charakter.

W dziełach autorstwa Goethego mamy do czynienia z niezwykłym nastrojem, także niepokojem oraz tajemniczością.

W utworze o tytule "Król Olch" poeta wykorzystuje elementy fantastyczne, które swoim rodowodem sięgają kultury ludowej. Pojawia się nastrój grozy, który wzmaga się przy użyciu odpowiednich epitetów i porównań np. "król Olszyn w koronie, z ogonem jak żmija". Natomiast w dziele o tytule "Rybak" wykorzystana zostaje wizja rybaka w celu ukazania moralistyki ludowej, wiary, że każda człowiek winny musi zostać należycie ukarany.

Słynny poeta Adam Mickiewicz nie stronił od wykorzystywania wierzeń ludowych w swych balladach. W utworze "Romantyczność" pojawia się przekonanie o więzi świata żywych i umarłych, stąd rodzi się polemika narratora z mędrcem (przedstawiciel klasyków). Wizje, które doświadcza Karusia (główna bohaterka) przekonują prostych ludzi, jednak nie zgadza się z nimi mędrzec, który także stoi wśród zebranego tłumu. Narrator staje w obronie Karusi, wyraża to w słowach: : "Czucie i wiara silniej mówi do mnie niż mędrca szkiełko i oko.". Pojawiająca się obłąkana bohaterka należy do ważnych elementów literatury okresu romantyzmu. Romantycy byli przekonani, że ludzie owładnięci obłędem posiadają specyficzną zdolność postrzegania rzeczy, których gołym okiem nie można dostrzec, bowiem dla zwykłych śmiertelników nie są one dostępne.

Wizja pojawia się także w "Wielkiej Improwizacji" w "III części Dziadów", doświadcza ją Konrad. Anioły wydają się chronić Konrada, aby nie popadł w szatańskie działanie. Konrad jako człowiek wydaje się szalony, sądzi, że jest stoi ponad wszystkimi śmiertelnikami i posiada tzw. boską iskierkę. Jego zachowanie jest bliskie obrazowi romantycznego twórcy. Posiada on charakterystyczne cechy: intuicję, wiarę oraz silne odczuwanie natury. Wizje oraz proroctwa, których doświadczył miały być zbawieniem dla całego narodu, sam miał zostać wielkim wieszczem.

Cechy charakterystyczne dla poetów romantycznych posiada także Orcio, który był synem Hrabiego Henryka (bohater występujący w dziele "Nie-boska komedia"). Posiadając silną moc poetyckiego geniusza jest w stanie tworzyć poezję. Cechuje go nadwrażliwość oraz słabość psychiczna, staje się postacią z pogranicza świata duchów oraz realnej rzeczywistości. Jest obdarowany zdolnością wewnętrznego widzenia, jednocześnie doświadcza utraty wzroku. W dręczących go marach widzi zmarłą matkę, doświadcza wizji osądzenia duszy własnego ojca. Ukazują mu się duch pomordowanych, którzy za sprawą Hrabiego doświadczyli krzywd. Skłania ojca do tego, aby wysłuchał tego, co sam widzi. Hrabia otrzymuje wyrok, jest mu przeznaczone wieczne potępienie.

W epoce romantyzmu dziecko było w szczególny sposób traktowane, ponieważ posiadało zdolności kontaktowania się ze światem pozazmysłowym, natomiast obecna od najdawniejszych czasów postać ślepca kojarzyła się z wybitnym geniuszem poetyckim. W osobie Orcia zostały skoncentrowane rzeczywiste cechy twórcy . W tym kontekście można sądzić, że dziecko to symbol ideału poety.

W dziele autorstwa Zygmunta Krasińskiego ("Nie-boskiej komedii") pokazany jest świat, w którym ludzie ignorują obecność ładu boskiego, w związku z tym bohaterowie Hrabia Henryk oraz Pankracy z góry są skazani na niepowodzenie. Zjawienie się Chrystusa w końcowej scenie dramatu sugeruje odtworzenie pożądanych proporcji, jest swego rodzaju przypomnieniem idealnego porządku, o którym ludzie po prostu zapomnieli. W dramacie romantycznym historia staje się efektem postępowania ludzi, przedstawiana jest również jako przestrzeń realizacji sił dobra oraz zła, historia zyskuje tu wymiar metafizyczny.

Wiele twórców romantycznych pisało utwory w taki sposób, aby czytelnik samodzielnie wiązał fakty, odkrywał tajemnice kryjące się pod "płaszczem" prezentowanych zjawisk. W większości dzieła składały się z luźno połączonych wizji lub zdarzeń, które posiadały luki, ale ostatecznie tworzyły sensowną całość.

Romantycy chętnie sięgali do przeszłości oraz przyszłości i ludowych metod poznawania otaczającego świata, odwoływali się do zabobonów, wiary oraz intuicji. Przejawem filozoficznej postawy romantyków jest postać słynnego Guślarza - bohatera "Dziadów" Adama Mickiewicza.