Anglicy definiowali wiek oświecenia jako "wiek rozumu". Może to właśnie uczyniło ten prąd tak uniwersalnym, ze objął cala Europę? Nie zatarły się jednak różnice miedzy kulturami kontynentu - we Francji zdobyczą oświecenia była Wielka Rewolucja oraz również rewolucyjna Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela Polskim owocem epoki była Konstytucja 3 Maja (1791 r.) Idee oświeceniowe dotarły nawet za ocean - na kontynent amerykański, i tam, dzięki nim powstały Stany Zjednoczone Ameryki Północnej. Również gdy chodzi o naukę oświecenie miało swoje wielkie sukcesy: Izaak Newton odkrył wśród praw fizyki powszechne prawo ciążenia i sformułował zasady termodynamiki; poszerzono wiedze medyczna o dokładne poznanie funkcji serca i dużego układu krwionośnego; w dziedzinie chemii odkryto tlen. Kolejne odkrycia to również termometr (Andreas Celsius), maszyna parowa (James Watt), która rozpoczęła w Anglii wielka rewolucje przemysłową - zaczęły powstawać fabryki a z nimi wykształciła się nowa klasa - robotnicza. Znikły manufaktury. Zrealizowano tez największy sen człowieka od czasów antycznych - sen o lataniu. W 1783 roku znani naukowcy - bracia Mongolfier unieśli się w powietrze balonem załogowym.

Nie tylko nauka wydawała w tym czasie imponujące owoce. W dziedzinie filozofii wybił się Rene Descartes - głosił on wyższość rozumu ludzkiego nad uczuciami oraz ze w świecie istnieje dualizm ducha i materii. Nowe pomysły filozofów oświeceniowych są ciągle jeszcze inspiracja dla współczesnych myślicieli.

Przełomem w historii jest czas, kiedy we Francji powstawała i była wydawana Encyklopedia (1751 - 1772). Ukazało się 28 tomów, w których szczególnie rozpowszechniano przesłania oświeceniowe. Do jej powstania przyczynili się najwybitniejsi naukowcy i myśliciele Francji tego czasu, m. in. Denis Diderot, Jean d'Alembert, Paul d'Holbach.

Największym osiągnięciem oświecenia były jednak nowe myśli w dziedzinie nauk społecznych. Uznawane i przestrzegane są one do dziś. Jest to główny dowód na to, ze oświecenie z powodzeniem można określić jako "próg nowoczesności"...

Jedna z najważniejszych myśli była ta o trójpodziale władzy. Autorem jej był Charles Montesquieu, a mówiła ona o tym, ze władza musi dzielić się na ustawodawcza, wykonawcza i sadownicza oraz, ze władze te powinny się nawzajem ograniczać i kontrolować. Konstytucja polska z 1992 r. posiada właśnie taki zapis - o podziale i wzajemnej zależności owych władz. Idea Monteskiusza wywarła ogromny wpływ na losy świata. Władza nie była dzierżona już tylko przez jedna osobę, albo małą grupę najbardziej wpływowych. Myśliciel nawiązał do antycznego - demokratycznego sposobu rządzenia, gdzie wszyscy obywatele mieli wpływ na władzę. Krok Monteskiusza był całkiem niezwykły jak na czasy francuskiej monarchii absolutnej. W końcu pomysłem swym podważał on autorytet władzy królewskiej. System tego filozofa zapoczątkował proces zanikania państw feudalnych i przekształcania się ich w nowożytne monarchie absolutyzmu oświeceniowego Inną rewolucja w dziejach myślenia o człowieku i społeczeństwie była filozofia Jeana Jacquesa Rousseau. Dotychczas powszechne było przekonanie, ze człowiek radzi sobie w świecie dzięki własnemu egoizmowi a jego celem jest unikanie nieszczęścia i praca na rzecz państwa. Rousseau uważał, ze cywilizacja i wszelkie odkrycia oświecenia zrodziły się ze zła, ludzkiej niemoralności. Postęp jest zły. Ale także on uważał, ze ludzie powinni współpracować dla dobra wspólnego i tworzyć państwo, które im służy. Wszelka władza, urzędnicy, ministrowie, królowie maja za zadanie służbę ludziom. Obywatele, co do jednego powinni być równi wobec prawa i suwerenni. Takie zasady zawierała w sobie napisana przez myśliciela Umowa Społeczna, która jest podstawa nowoczesnych państw i której podstawowe założenia obowiązują w każdym z nich.

Przeciwnikiem myśli Rousseau, był inny filozof oświecenia - Francois Marie Arouet (Wolter). Jego poglądy mocno naznaczone były przez niechęć do Kościoła. Potępiał duchowieństwo za fałsz, sztuczna moralność i marnotrawstwo. Znal się z dostojnikami Europy takimi jak Stanisław August Poniatowski albo caryca Katarzyna II. Twierdził, ze najlepsza władzą jest właśnie absolutyzm oświecony. Znal historie i uważał ja za "łańcuch błędów". Interesował się procesem wychodzenia ludzkiego umysłu z zacofania do wiedzy. Największą wartością jaka uznawał i najbardziej charakterystyczny dla niego pogląd był taki, ze jednostka ludzka jest istota wolna i nic jej tej wolności nie może ograniczyć. Ma ona prawo decydowania o sobie, swoim mieniu a także wyznaniu. Wolter rozumiał taka potrzebę aż za bardzo, sam bowiem musiał cierpieć z powodu nietolerancji wobec jego wywrotowych poglądów. Z tego powodu właśnie był zmuszony emigrować. Dziś szczególnie docenia się jego poglądy, choćby ze względu na wielokulturowe społeczeństwo w jakim żyje człowiek, w którym tolerancja religijna i kulturowa musi być zachowywana. Wtedy także szanowano jego myśli. Wykorzystano je podczas rewolucji 1789 roku, przy tworzeniu Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych oraz Konstytucji 3 Maja. O oświeceniu pisał sławny myśliciel z Królewca, Immanuel Kant: "Oświecenie to wyjście człowieka ze stanu małoletniości, w której był zatrzymany z własnej winy. Małoletniość to niezdolność posługiwania się rozumem bez kierunku nadanego przez inna osobę. Powiemy, iż człowiek pozostaje w stanie małoletniości z własnej winy jeśli przyczyną tego stanu nie jest niedostatek rozumu, ale barak decyzji i odwagi aby się nim posługiwać bez czyjegokolwiek kierownictwa. Sapere aude! Miej odwagę posługiwać się własnym rozumem!" Słowa te wydają mi się bardzo mądre i prawdziwe, ponieważ, czyż nie jest tak, ze każdy człowiek powinien ponosić odpowiedzialność za swoje czyny? W końcu to on podjął takie, a nie inne decyzje. Kant uważał, ze dojrzałość epoki oświecenia wzięła się z dojrzałości ludzi, którzy w niej żyli, a którzy dorośli do tego, by potrafić świadomie decydować o swoim życiu.

Najcenniejsze zdobycze oświecenia człowiek zachował w pamięci i korzysta z nich. To trójpodział władzy, demokracja, suwerenność narodu, równość wszystkich wobec prawa, tolerancja itd. Są one podstawa każdego nowoczesnego społeczeństwa, kraju. Nie zawsze do końca się je respektuje, droga do ideału prowadzi przez niepowodzenia, błędy. Rzecz w tym, by je zauważać, uczyć się na nich i juz ich nie popełniać. To wszystko jest właśnie cecha dorosłości, dojrzałości - gdy się samodzielnie, bez cudzej pomocy ponosi odpowiedzialność za swoje decyzje działania i ich skutki. Poziom "dorosłości" naszej epoki ocenia nie świadkowie, ale potomkowie. By tylko nie byli zbyt surowi...