Oświecenie to okres bardzo trudny w dziejach Polski. Wiele problemów wiązało się z rosnącą siłą szlachty, która egoistycznie, na pierwszym miejscu stawiała dobro własne nad wspólne. Poza tym państwa ościenne wzrastały w siłę i coraz częściej ingerowały w sprawy polskie. Przełamania kryzysu politycznego i moralnego podjęli się poeci, dla których właśnie to było najważniejszym zadaniem ich twórczości. Jednym z nich był z pewnością Ignacy Krasicki, który najodważniej krytykował przywary sarmackie. W swoich dziełach posługiwał się często komizmem po to, aby ośmieszyć ludzki charakter, prywatę, próżność i wiele innych wad społecznych. Większość jego utworów wierna była zasadzie "uczyć bawiąc", tzn. wytykać ułomności ludzkie ale z humorem i satyrą.
Spośród licznych rodzajów literackich, które wykorzystywał Krasicki najbardziej popularne i uniwersalne stały się bajki. Ukazywał w nich mnóstwo błędów w rzeczywistości XVIII-wiecznej Polski. W wierszach ośmieszał również przywary ludzkie a głównie głupotę, naiwność, pychę, lekkomyślność, i dewocję. Krytykował w nich ułomności, ale chciał też nauczyć człowieka właściwego zachowania. Utwory Ignacego Krasickiego posiadają formę wychowawczą. Autor naśmiewa się w nich z ludzkich przywar, nie najlepszych obyczajów oraz ośmiesza stosunki społeczne. Krytykuje wady, nie dając rozwiązań i odpowiednich form do naśladowania.
W bajce, pt.: "Szczur i kot" autor wyraźnie gani pychę i ostrzega ans przed nią. Szczur-uosobienie pychy - tak mocno wpadł w samouwielbienie, że zapomniał o rzeczywistości, o czyhającym na niego kocie , który jest sprytny i bezwzględny w działaniu. Z kolei w bajce. pt.: "Kruk i lis", lis zachwala śpiew kruka, tylko dlatego, ze chce zjeść jego ser. Krasicki w tym dziele próbuje nas przestrzec przed brakiem samokrytyki, co może doprowadzić do naszej zguby: "Bywa często zwiedzionym, kto lubi być chwalonym".
Kolejna bajka, pt.: "Ptaszki w klatce" jest o charakterze dydaktycznym. Bajka to dyskusja dwóch czyżyków. Młodszy od urodzenia żył w klatce i dla niego to jest wolność, dom, przyjemność i jest mu w niej dobrze. Natomiast wychowany na wolności ptak nie czuje się najlepiej w klatce. Dusi się w niej. Morał jest następujący: ktoś, kto nigdy nie zaznał wolności, nie żył w lepszych warunkach to nie zna smaku wolności i nie wie, że może być lepiej. Nie można ganić osób, które żyją w pozornie złych warunkach i nie chcą ich opuścić, bo jest im dobrze, ponieważ nie istnieje dla nich nic lepszego. Życie na wolności w najgorszych warunkach jest o sto razy lepsze od życia w najlepszej niewoli.
Bajka, pt.: "Malarze" stworzona jest w formie przeciwieństwa. Opisuje bogatego Piotra i Jana, który jest bardzo biedny. Piotr malował wszystko prawdziwie, pokazywał ludziom najszczerszą prawdę, zaś Jan upiększał rzeczywistość, malował na kolorowo swoje obrazy tylko dlatego, ze ludzie pragnęli mieć to co chcą a nie to co widza na prawdę. Jego obrazy kupowali ludzie masowo, bo pasowało im to, żeby widzieć świat bez przywar. A przecież tak nie jest. Wiersz krytykuje ludzi, którzy chcą jak najwięcej uzyskać pochlebiając innym, zupełnie nie zwracają uwagi na prawdę. Znaczenie dla Janka mają tylko pieniądze, zaś Piotr dąży tylko do prawdy. Teraz na świecie, wszyscy robią wszystko dla pieniędzy zatem problem ukazany przez Krasickiego jest do dnia dzisiejszego aktualny i na pewno będzie długo.
W innej powiastce, pt.: "Dewotka" ośmiesza nieszczerą pobożność i obłudę religijną. Występująca tu kobieta, która wypowiada słowa "i odpuść nam nasze winy jako i my odpuszczany naszym winowajcom" jednocześnie często biła służąca tylko za to, że ta jej zakłóciła spokój. Jest to ewidentny przykład na to, że jest wiara tej kobiety jest pusta i nie ma większego celu.
W bajce, pt.: "Jagnię i wilcy", w której przedstawił, jak bezwzględne może być prawo silniejszego, które krzywdzi słabszego, a jeśli to działa w państwie to "zawżdy znajdzie przyczynę, kto zdobyczy pragnie". Pisał, że prawo musi stać w obronie bezbronnego, wszyscy powinni być równi bez względu na pochodzenie.
W bajce "Przyjaciel" autor opisuje historię człowieka o imieniu Damon, który kłopotał się z kobietą o imieniu Irena, która ciągle nie mogła się do niego przekonać. Dlatego bohater poprosił o pomoc swojego kumpla Arysta, by on postarał się przekonać ją. Demon ufał mu, jednak ten zakochał się w Irenie i sam wziął ślub z nią. Jest to zabawny sposób opisywania ludzkiej dwulicowości. Dlatego trzeba uważać na swoich przyjaciół, bo nigdy nie wiadomo jaki ktoś jest naprawdę.
Świat w bajkach Krasickiego jest przygnębiający, tragiczny, pełny złych instynktów, obłudy. Ludzie na co dzień są źli i okrutni, wykorzystują słabszych od siebie, są obłudni i pełni hipokryzji. Rzeczywistość jawi się nam jako pełna pesymizmu: "szlachetność, uczciwość można włożyć między bajki". Jest to smutna prawda.
Ignacy Krasicki, pisał niemalże w każdym gatunku literackim, jednak najczęściej sięgał po satyryczne utwory, ponieważ tu mógł w pełni ukazać swój talent. Do najczęstszych odmian należały satyry, bajki oraz poemat heroikomiczny. Miały one charakter dydaktyczny, co ułatwiało wyśmiewanie wad, wyszydzanie i krytykowanie złych zachowań i przyzwyczajeń. Najczęściej piętnował w nich omawiane sytuacje, osoby i zjawiska nie tylko poprzez bezpośrednią krytykę, lecz również przez ośmieszanie.
Jedną z najbardziej znanych satyr jest utwór, pt.: "Pijaństwo". Utwór jest walką z nałogiem pijaństwa, który niczym plaga rozszerzył się wśród szlachty polskiej. Krasicki chce pokazać, jak szkodliwe skutki może nieść ze sobą picie alkoholu. Jest to pierwszy krok do warcholstwa i anarchii w kraju.
W innej satyrze, pt.: "Do króla" poeta zajmuje się oceną króla i szlachty, która wytyka władcy wady, a sami nic nie robią aby wesprzeć kraj, co widoczne jest także obecnie. Każdy potrafi krytykować. A nasz rząd tak funkcjonuje jak to widzimy. Wszyscy chcą jak najwięcej dla siebie wziąć zupełnie nie interesując się resztą społeczeństwa. Dziś wszyscy żyjemy w pogoni za pieniądzem.
Kolejną bardzo ważną przywarą społeczeństwa oświeceniowego była fascynacja cudzoziemszczyzną. Z Francji moda ta przyszła i polegała na przejmowaniu wzorów francuskich. Przez długi okres było to dobrą cechą ,ale z czasem stało się to bezmyślnym naśladowaniem. Satyra, pt.: "Żona modna" została napisana dialogiem. Jest to żal szlachcica, odnoszący się do jego małżonki niedawno poślubionej. Głos w wierszu krytykuje tendencje XVIII-wiecznej szlachty do przejmowania zagranicznych wzorców, a szczególnie przyzwyczajeń francuskich, co powoduje rozrzutność i daje pożytku duchowego ani kulturalnego. W wyniku tego prowadzi kraj do upadku majątkowego. Wszystko to ma miejsce, gdy Polska próbowała wyjść z osłabienia. w satyrach Krasicki podejmuje się opisania osiemnastowiecznej Polski, i robi doskonałą ilustrację, przy jednoczesnym ośmieszaniu wszystkich wad społecznych z okresu jemu współczesnego. Do przywar tych zalicza: snobizm, ciemnotę, zabobonność, i pijaństwo. Utwory Krasickiego są bez wątpienia ponadczasowe, wiele z morałów w nich zawartych jest, pomimo upływu tylu lat, wciąż aktualne.
Ignacy Krasicki w satyrach wyraził swój krytyczny stosunek do społeczeństwa, ponieważ bardzo raziła go jego zła postawa. Nie chciał być bierny wobec tego, co robią ludzie. Chciał za pomocą swoich utworów zmienić, a przynajmniej spróbować wpłynąć na człowieka. Dlatego tak wiele ich napisał. Jego dzieła literackie są uniwersalne i do dnia dzisiejszego nie straciły na wartości. Trudno powiedzieć, czy to dobrze czy może źle, gdyż ludzie zawsze będą mieli pełno wad, ale przecież nikt nie jest ideałem i zawsze można chcieć się zmienić na lepsze.
Krasicki nie poprzestał na satyrach. Napisał poemat heroikomiczny, pt.: "Monachomachia", opisujący wojnę między mnichami. "Monachomachia" jest wielkim poematem heroikomicznym, który jest gatunkiem literackim ukształtowanym jeszcze w starożytności i z założenia miała być parodią eposu homeryckiego. Jego głównym zadaniem jest ośmieszenie patetycznego, wyniosłego stylu w wyniku nieudolnego naśladownictwa. Powaga zestawia się tu z banałem. W przypadku "Monachomachii" wiąże się to ze sporem pomiędzy dwoma zakonami - karmelitów i dominikanów. Według autora miejsca te są siedliskiem "świętych próżniaków" i szerzy się w nich "wielebne głupstwo". Krasicki chce powiedzieć, że "nie habit czyni świętym" i gani polskich duchownych za takie wady, jak: pijaństwo, lenistwo, opieszałość, braki w wiedzy oraz głupotę. Pisarz posłużył się tu komizmem słownym. Widoczne jest to również wyraźnie w czasie walki mnichów, tzw. "rycerzy w habitach", którzy pogodzili się w momencie gdy zobaczyli puchar wina. Zadaniem poematu była realizacja idei "uczyć bawiąc". Krasicki opisał to następującymi słowami: "I śmiech niekiedy może być nauką, kiedy się z przywar nie osób natrząsa. Śmiejmy się z głupich, choć i przewielebnych"
Kiedy Krasicki opublikował ten utwór napotkał na liczne głosy krytyki. Zarzucono mu, że podważył autorytet klasztoru oraz zakonników. Ważne jest to, iż sam autor należał do stanu duchownego. Wyglądało na to, ze był odważny na tyle, by ośmieszyć własne środowisko. Ale on się tym nie interesował. Odpowiedzią na krytykę i ataki był kolejny utwór, zatytułowany "Antymonachomachia "
"Antymonachomachia" to dzieło o charakterze humorystycznym, ale poważne. Już tytuł sugeruje, że jest to przeciwieństwo wobec wcześniejszych zarzutów. Ale nie jest tak. Krasicki zamieszcza tu wiele elementów z poprzedniego utworu "Monachoachii", są tu aluzje i potwierdzenia zamieszczonych tam tez i sądów. W drugiej części również występuje Jędza-Niezgoda, ale nie powoduje ona wybuchu kłótni wśród zakonników, lecz nastawia ich negatywnie wobec autora. Akcja utworu toczy się w zakonie, ale zupełnie inaczej są zaprezentowani mnisi. Przypisane im są tylko pozytywne cechy: cnotliwość, niewinność, miłość, pokorność. Pisarz chce pokazać, jak muszą reagować zakonnicy na trwającą wojnę. "Antymonachomachia" zatarła w znacznym stopniu złe wrażenie, które wywołała "Monachomachia".
Utworem o nieco innym charakterze jest poemat zatytułowany "Myszeida". Utwór opisuje konflikt między myszami a kotami. Obecni są tu również postacie ludzkie. "Myszeida" opiera się na historycznym wydarzeniu dotyczącym życia polskiego króla Popiela, który został zjedzony przez myszy. Człowiek ma tu duży wpływ na tok walki zwierzęcej, z której wyszły zwycięsko myszy. W utworze są opisane komiczne dyskusje i przemówienia mysz oraz bójki i turnieje. Poemat krytykuje polski rząd. Obrady myszy są komicznym przedstawieniem działań sejmu polskiego, który nie doprowadza do żadnych ustaw. "Myszeida" jest utworem satyrycznym, ponieważ chce ośmieszyć sytuację w XVIII - wiecznej Polsce.
Krasicki pisał, aby skrytykować wszystko co złe oraz przede wszystkim, wyeliminować źródło zła. Satyra bezlitośnie gani wszelkie przejawy zła i jest skierowana przeciwko saskiej spuściźnie, narodowej ciemnocie i zabobonności, wystawnemu życiu, pijaństwu, przepuszczania majątków, braku krytycyzmu, bezmyślnemu przejmowaniu obcych wzorów, szczególnie francuskich (XVIII wiek). Autor w swoich dziełach skupia się głównie na krytyce stylu obyczajowego niż na wadach sarmackich. Posługuje się różnymi formami komizmu, obok którego zestawia ironiczną pochwałę (np. "Pochwala glupstwa"), paradoksy, nieudolne wyolbrzymianie, zestawiania kontrastowe, zaskakujące zwroty zdarzeń itp.
Krasicki w satyrach swoich podejmuje problemy uniwersalne. Wszystkie opisuje w zabawnej formie i pomimo, że sam był zakonnikiem ośmiesza złe przyzwyczajenia rozpleniające się w zakonach. Obserwuje przywary Polaków i pragnie je zmienić poprzez opisywanie ich w swoich dziełach. Autor naśmiewa się w nich z ludzkich przywar, nie najlepszych obyczajów oraz ośmiesza stosunki społeczne. Krytykuje wady, nie dając rozwiązań i odpowiednich form do naśladowania.
