Wstęp:

Miłość jest jednym z najpiękniejszych, ale równocześnie najtrudniejszych uczuć. Może być głęboka, piękna i nieść szczęście, ale może również przynieść śmierć. Mimo tego zagrożenia, każdy człowiek marzył kiedyś lub wciąż marzy o miłości. Uczucie to zresztą towarzyszy większości z nas przez całe życie, już od momentu narodzin. Uczucie to łączy ludzi i tworzy miedzy nimi niezwykłą więź, jeśli jest odwzajemnione. Gorzej, jeśli jest to miłość jednostronna - wtedy potrafi przynieść wielkie cierpienie. Jednak prawdziwa miłość może nadać sens życiu ludzkiemu i pozwala człowiekowi prawidłowo się rozwinąć. Ten, któremu brakuje miłości, jest samotny i cierpiący.

Temat miłości pojawiał się w literaturze już od starożytności. Niemal każdy twórca poruszył kiedyś temat uczuć. Utwory o miłości różnią się jednak sposobem ujęcia tematu. Najczęściej autorzy prozaiczni opisują miłość niespełnioną, natomiast w poezji - szczęśliwą. Nie jest to jednak stała zasada.

Miłość opisywana w literaturze to nie tylko miłość pomiędzy kobietą i mężczyzną. Pojawia się również miłość rodzicielska, miłość do Boga czy miłość do ojczyzny.

Dla każdego człowieka miłość ma inne natężenie. Każdy twórca opisuje ją więc w sobie właściwy sposób. Dla jednych miłość warta opisu to miłość nieszczęśliwa, dla innych zmysłowa, dojrzała, szalona, szczęśliwa… Określenie można by mnożyć. Przejdę więc do opisu konkretnych utworów.

Miłość między kobietą i mężczyzną:

Pieśń nad pieśniami (Biblia, Stary Testament)

Bohaterami biblijnej księgi, której autorstwo przypisuje się królowi Salomonowi, są Oblubieniec i Oblubienica. Nawzajem nazywają się oni Salomonem i Sulamitką. Księga ta, w zestawieniu z innym księgami Starego Testamentu, ma niezwykłą wartość. Nie pojawia się w niej nawet wzmianka dotycząca Boga, brak również moralnych nauk. Żydzi jednak uznawali Pieśń nad pieśniami za jedną z najświętszych ksiąg Starego Testamentu i odczytywali ją podczas święta Paschy.

W ujęciu dosłownym Pieśń nad pieśniami jest poematem miłosnym, którego bohaterami są młodzi, kochający się ludzie. Księga opowiada o ich miłości, tęsknotach, łączącej ich namiętności, spotkaniach i rozstaniach. Zakończenie przynosi im szczęście i spełnienie. Istnieje jednak alegoryczna interpretacja tej księgi, według której Oblubieńcem jest Bóg, a Oblubienicą - Kościół, czyli wyznawcy. Namiętność oznacza wówczas tęsknotę za Bogiem, jaką odczuwa człowiek. Parę tę można również interpretować jako Boga i Matkę Bożą, Zbawiciela i zbawianych ludzi.

Pieśń nad pieśniami oddaje w metaforyczny sposób charakter męsko-damskich relacji. Celem autora jest zobrazowanie miłości w prosty sposób. Miłość jest więc jak upojenie winem, jak choroba, jak płomień, którego człowiek nie jest w stanie ugasić, wreszcie jak śmierć. Miłość ma wartość skarbu, którego nie można dostać za pieniądze. Ten, który próbuje miłość kupić, zasługuje jedynie na pogardę. Miłość jest jednym z żywiołów i wielką siłą. Miłości towarzyszy zazdrość, "nieprzejednana jak Szeol".

W wypowiedziach dwojga kochanków można odnaleźć pochwały urody i młodości, którymi nawzajem się darzą:

"Jak lilie wargi jego kipiące mirrą najprzedniejszą.

Ręce jego jak walce ze złota, wysadzane drogimi kamieniami.

Postać jego jak Liban, wzniosła jak cedry."

"Jak wstążeczka purpury wargi twe i usta pełne wdzięku.

Jak okrawek granatu skroń twoja za twoją zasłoną.

Szyja twoja jak wieża Dawida, warownie zbudowana..."

Opisy te uderzają niezwykłością, zmysłowością i intymnością. Zwracają również uwagę nietypowe porównania: szyja warownie zbudowana jak wieża, ręce jak walce itp.

W najdoskonalszym związku łączącym mężczyznę i kobietę obok duchowego zrozumienia i upodobania pojawia się również fascynacja erotyczna. Kochankowie są partnerami, o czym świadczy wielokrotnie powtarzający się wers: "Mój miły jest mój, a ja jestem jego". Cechuje ich wzajemna wierność - Oblubienica zostaje porównana do ogrodu, który jest zamknięty - a więc takiego, do którego prawo wstępu ma jedynie Oblubieniec. Dla niego również nie mają znaczenia pozostałe kobiety, nawet harem królewski. Każdemu z nich wystarczy ta druga osoba, by stać się w pełni szczęśliwym. Są bowiem dla siebie najwyższym dobrem, które czyni ich najbogatszymi na świecie ludźmi.

Takie zwrócenie akcentu na wierność, partnerstwo i miłość to nietypowe zjawisko w kulturze miejsca i czasów, w których Pieśń nad pieśniami powstała. Można ją uznać za doskonałą poezję erotyczną i warto zwrócić uwagę na rewolucyjność poglądów w niej zawartych.

Święty Paweł Hymn o miłości (Nowy Testament)

"Gdybym mówił językami ludzi i aniołów, a miłości bym nie miał, stałbym się jak miedź brzęcząca albo cymbał brzmiący.

Gdybym też miał dar prorokowania i znał wszystkie tajemnice, i posiadał wszelką wiedzę, i wszelką możliwą wiarę, tak iżbym góry przenosił, a miłości bym nie miał, byłbym niczym. (…)

Miłość cierpliwa jest, łaskawa jest.

Miłość nie zazdrości, nie szuka poklasku, nie unosi się pychą;

nie dopuszcza się bezwstydu, nie szuka swego, nie unosi się gniewem, nie pamięta złego;

nie cieszy się z niesprawiedliwości, lecz współweseli się z prawdą.

Wszystko znosi, wszystkiemu wierzy, we wszystkim pokłada nadzieję, wszystko przetrzyma.

Miłość nigdy nie ustaje (…)"

Tekst ten jest jedną z najstarszych, a równocześnie najdojrzalszych definicji miłości. Zawiera wielką pochwałę tego uczucia. Miłość, według świętego Pawła, to najwyższa wartość, najdoskonalsza i najprawdziwsza. Przewyższa wiarę i nadzieję, nie zna zazdrości, pychy czy gniewu. Zarówno definicja, jak i uczucie w niej opisywane są ponadczasowe i nie znają granic.

Mit o Orfeuszu i Eurydyce.

Orfeusz był synem jednej z muz i doskonałym muzykiem. Pięknie grał na lutni, a ludzie zbierali się wokół niego, by słuchać. Orfeusz miał ukochaną żonę - Eurydykę. Była ona nimfą drzewną. Pewnego dnia, kiedy biegała po lesie, ukąsiła ją żmija. Eurydyka zmarła. Orfeusz, który bardzo kochał żonę, wpadł w rozpacz. Postanowił więc zejść do podziemi. Swoją grą wzruszył nawet Hadesa, który pozwolił Eurydyce wrócić na ziemię, ale pod jednym warunkiem: miała iść za Orfeuszem, który nie mógł się za siebie oglądać. Nie udało mu się dotrzymać tego warunku i utracił ukochaną na zawsze. Resztę życia spędził na samotnej wędrówce.

Mit ten jest opowieścią o sile miłości, która może nawet przezwyciężyć śmierć. Pokazuje również słabość człowieka, który nie potrafi oprzeć się pokusie. Miłość ta nie jest więc do końca spełniona, ponieważ Orfeusz traci żonę. Orfeusz do dziś symbolizuje człowieka zdeterminowanego, gotowego na poświęcenia w imię miłości. Postać ta stała się inspiracją dla wielu twórców późniejszych epok: pisarzy, poetów, malarzy czy rzeźbiarzy.

Johann Wolfgang Goethe Cierpienia młodego Wertera

Utwór ten pochodzi z okresu preromantyzmu. Należy on do gatunku powieści epistolarne, tzn. pisanej w formie listów. Ich nadawcą jest główny bohater utworu, Werter, a odbiorcą większości listów jest jego przyjaciel, Wilhelm. To jemu Werter - pierwszy bohater romantyczny zwierza się ze swych przeżyć i uczuć.

Głównym tematem tego utworu jest nieszczęśliwa miłość, która doprowadza wrażliwą jednostkę do klęski. Negatywne odczucia przynosi również nieczuły świat.

Akcja utworu jest następująca: WErter to młody człowiek, który pewnego dnia zjawia się na wsi. Tutaj poznaje piękną dziewczynę, Lottę, w której się zakochuje. Ona niestety jest już zaręczona. Werter nie umie sobie poradzić z zaistniałą sytuacją - miłość jest źródłem szczęścia, ale równocześnie ogromnych cierpień. Typowy dla bohatera jest "Weltschmerz", czyli "ból świata". Objawia się on świadomością niedoskonałości świata przy równoczesnej niemożności dokonywania jakichkolwiek zmian. Werter szuka więc ucieczki - najpierw w przyrodzie, później w literaturze. Nie dają mu one jednak ukojenia, więc w końcu ucieka się do samobójstwa, które jest dla niego wyzwoleniem. Lotta pozostaje ze swoim narzeczonym, Albertem, ponieważ łączy ją z nim przyjaźń i szacunek.

Taki typ bohatera nosi nazwę werterowskiego i często pojawia się w utworach romantycznych. Taki bohater jest nieszczęśliwie zakochany i wręcz napawa się swoim uczuciem. Obiekt uczuć traktuje jak bóstwo, nie zauważając żadnych jego wad. Miłość dodaje mu skrzydeł, a jednocześnie unieszczęśliwia.

Typowe dla werteryzmu cechy to:

  • wewnętrzny bunt wobec otaczającego świata
  • wrażliwa postawa
  • "Weltschmerz" - ból istnienia
  • poczucie odrzucenia
  • marzycielstwo
  • pożądanie jedynie wyniosłych skłonność uczuć
  • emocjonalne pobudzenie

Adam Mickiewicz Romantyczność (z tomu Ballady i romanse)

Utwór Romantyczność jest wierszem programowym i stanowi poetycką polemikę z klasycznymi ideałami. Utwór ukazał się w roku 1822 w Wilnie i stał się manifestem romantyków.

Utwór ten zawiera pochwałę uczucia i przyganę racjonalizmu oświeceniowego, a autor przeciwstawia sobie romantyczne uczucie i oświeceniowy rozum:

"Czucie i wiara silniej mówi do mnie

Niż mędrca szkiełko i oko.

Martwe znasz prawdy, nieznane dla ludu,

Widzisz świat w proszku, w każdej gwiazd iskierce.

Nie znasz prawd żywych, nie obaczysz cudu!

Miej serce i patrzaj w serce!"

W utworze świat realny miesza się ze światem nadprzyrodzonym. Przenikają się ze sobą racjonalizm (reprezentowany prze Starca) i irracjonalizm (Karusia). W utworze możemy również odnaleźć element mistyczny, którym jest duch Jaśka.

Z utworu można również wyczytać, jakie cechy posiada romantyczna miłość:

  • samotność wśród tłumu
  • wrogość racjonalistów
  • obłąkańcza miłość
  • poczucie odrzucenia
  • pragnienie śmierci

Utwór opiera się na ludowych wierzeniach i podaniach. Autor stosuje stylizację ludową, jest prosty. Mottem tego utworu są słowa z dramatu Szekspira: "Methinks, I see… Where? In my mind's eyes." ("Zdaje mi się, że widzę… Gdzie? Przed oczyma duszy mojej").

Stefan Żeromski Ludzie bezdomni

Ludzie bezdomni to powieść młodopolska, modernistyczna. Głównym jej bohaterem jest doktor Tomasz Judym, którego dzieje poznajemy. Jest to człowiek wrażliwy na biedę i szlachetny. Jako człowiek pochodzący z nizin wie, czym jest nędza i pragnie jej zapobiegać, lecząc najbiedniejszych. Idea staje się w jego życiu najważniejszą wartością i poświęca dla niej swoje życie prywatne. Mówi: "Muszę wyrzec się szczęścia" - i rezygnuje z małżeństwa z Joanną Podborską, którą kocha, i z założenia rodziny. Próbował przekonać Joasię, że rozstają się dla jej dobra, ale ona nie uwierzyła. Doktor Judym unieszczęśliwił ją, najpierw dając nadzieję na wspólne, szczęśliwe życie, a później tę nadzieję odbierając. Ten związek był dla niej możliwością posiadania własnego domu, czego nigdy nie miała. Niestety, nadzieja została jej odebrana. Joasia jednak nie przeciwstawia się Judymowi, akceptuje jego decyzję, choć przynosi jej to cierpienie. Nie walczy o swoje szczęście. Tomasz bez wątpienia bardzo skrzywdził ukochaną. Utwór opisuje więc dzieje miłości nieszczęśliwej.

Dla Tomasza Judyma najważniejsza jest idea, za którą podąża i której podporządkuje całe swoje życie. Odniósł zwycięstwo moralne, ale otoczenie postrzega go jako człowieka przegranego, który zaprzepaścił okazję na szczęście. Jest idealistą, ale przybiera to wręcz niebezpieczną formę. Nie potrafi pogodzić ze sobą służby lekarskiej i życia rodzinnego, wybiera bycie lekarzem. Jest jednocześnie nonkonformistą, nie potrafi zrozumieć, że może nie mieć racji. Najważniejsze jest służenie idei, mniej ważną sprawą są efekty tej służby.

W utworze pokazana jest również miłość flirtująca, która służy jedynie zabawie. Taka miłość łączy Natalię Orszańską i Karbońskiego, którzy razem uciekają. Opiera się ona na erotycznej fascynacji partnerów, nie na silnym, trwałym uczuciu.

Adam Mickiewicz Pan Tadeusz

Pan Tadeusz to epopeja narodowa, której tematem jest historia szlachecka 1811 i 1812 roku. Została ona opowiedziana w dwunastu księgach. Środowiskiem, w którym rozgrywa się akcja utworu, jest szlachta, pojawiają się również magnateria i chłopi. Jest to zgodne z założeniem epopei narodowej: ma ona ukazywać przekrój społeczeństwa na tle ważnego dla narodu wydarzenia historycznego.

Jeden z głównych wątków to perypetie miłosne Tadeusza, którego łączy miłość z Zosią oraz przypadkowy romans z Telimeną, jej opiekunką. Romans z Telimeną jest jednak tylko wątkiem ubocznym, główny nacisk spoczywa na miłości Tadeusza i Zosi. Miłość ta pokazana jest ze wszystkimi jej etapami: budzeniem się, rozwojem i zatwierdzeniem miłości. Ich miłość przyniosła korzyść również innym ludziom: pogodziła ze sobą zwaśnione rody. Tadeusz nie jest bohaterem romantycznym, ktoś inny spełnia tę rolę. Jest to ksiądz Robak - Jacek Soplica, który w przebraniu pokutuje za swoje grzechy popełnione w przeszłości. Niespełnioną miłość do córki Stolnika Horeszki przelał na ojczyznę

W utworze tym pojawia się również miłość innych bohaterów, którzy w efekcie pobierają się: Telimeny i Rejenta Milczek.

Aleksander Fredro Śluby panieńskie

Śluby panieńskie to komedia o młodości i miłości. Pozornie historia przedstawiona w tym utworze wygląda banalnie: Radost i pani Dobrójska chcą, by Gucio (bratanek Radosna) ożenił się z Anielą (córką pani Dobrójskiej). Młodzi nie pasują do siebie zupełnie. Pojawiają się również inne postaci: kokietka Klara i zakochany w niej Albin. Aniela i Klara składają śluby, że nigdy nie wyjdą za mąż. Jednak w wyniku misternych intryg wszystko kończy się szczęśliwie ślubem dwóch par: Anieli i Gustawa oraz Klary i Gucia. Autor podchodzi krytycznie do romantycznych ideałów, ośmiesza ówczesną koncepcję miłości. Miłość jednak wypełnia cały utwór i jest motywem działań wszystkich bohaterów. Brak w tej wizji wzlotów i upadków, jakie cechują miłość romantyczną. Bo też Fredro nie przedstawia miłości romantycznej. Najważniejszym, co różni jego wizję od wizji innych romantyków, jest szczęście, którym kończy się utwór. Miłość bohaterów Ślubów panieńskich to miłość spełniona, odwzajemniona. Przy tym jest to uczucie proste, nie kończy się samobójstwem bohaterów czy zwróceniem ku ojczyźnie.

Zofia Nałkowska Granica

Zenon Ziembiewicz do główny bohater Granicy. Jego żoną jest Elżbieta, która bardzo go kocha. Zenon jednak zdaje się nie doceniać tego uczucia i już od początku małżeństwa dopuszcza się zdrady wobec niej. Jednak Elżbieta, mimo tego, że bardzo cierpi, jest w stanie potraktować męża tolerancyjnie, wybaczyć mu i nawet pomóc jego kochance.

Poezja miłosna Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej.

Swoją twórczością polska poetka oddawała uczucia, których doświadczała w życiu. Jej wiersze często mówią o dumie, godności, poczuciu wartości. Jak przykład może tutaj posłużyć utwór pt. Miss Ameryka:

"i cóż ci z tego przyjdzie żeś miss ameryką

że masz ciało wenery a twarzyczkę kotka

nie znasz mego tancerza nigdy go nie spotkasz

nie zakocha się w tobie z namiętnością dziką

on mnie wybrał i zmierzył podług kanonów

i rzekł że w całym świecie takiej drugiej nie ma

nie patrz na mnie z gazety tak dumnie jak z tronu

bo dla niego jednego ja jestem miss ziemia"

W wierszach Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej podmiotem lirycznym jest zawsze kobieta. Najczęściej taka, która pragnie akceptacji - chce zostać doceniona przez mężczyznę i przez niego pokochana. Bez mężczyzny bowiem kobieta nie jest całkowicie spełniona, jest on lustrem, które odbija istotę kobiecości.

Uczuciem, które najczęściej pojawia się w utworach Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, jest miłość, rozumiana jako namiętność, nie abstrakcyjne uczucie. Obok miłości, pojawiają się też takie tematy jak zdrada, nieszczęście, niezrozumienie, rozczarowanie, starość, samobójstwo, aborcja… Są to więc tematy kontrowersyjne, wzbudzające wiele emocji.

Poetka w krótkich, ale treściwych lirykach wyraża wiele uczuć. Jej utwory, pomimo często ciężkiej tematyki, są lekkie, melodyjne. Często pojawia się w nich ironiczna puenta, w której zawarta jest trafna, choć czasami zaskakująca myśl. Tak właśnie jest w utworze Topielice:

Rudą nocą, pod mostem, w Sekwanie,

płynie kotka, przemokła i sina.

Pod następnym mostem niespodzianie,

przyłączyła się do niej dziewczyna.

Opryskują je lampy portowe,

owijają je posępne fale,

a one prowadzą rozmowę,

nie oddychając już wcale.

"Dzieci z mostu mnie w wodę wrzuciły.

A ciebie?" - "I mnie także. Wiedz to...

Choć tak bliskie, dalekie, bez siły,

w zimną falę rzuciło mnie dziecko.

Teraz we mnie odpływa jak w łodzi,

w dal od brzegów, tonących w mgły krepie...

Nie zobaczy już świata" - "Nie szkodzi..."

- "Nie wyrośnie na ludzi..." - "To lepiej..."

W 1938 roku w Krakowie wystawiono tragikomedię Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej pt. Baba-dziwo. Utwór ten wywołał protesty ambasady niemieckiej, ponieważ był ostrą satyrą na totalitaryzm. Autorka ukazała w nim państwo, rządzone przez kobietę. W utworze można by odnaleźć wydźwięk feministyczny, co jest dosyć zaskakujące. Poezja Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej opisuje przecież kobiety, które bez mężczyzn nie umieją żyć.

Sama siebie poetka nazywała "więźniem swojego serca". I w swojej twórczości dotykała najczęściej tematów "sercowych", za co spotykały ją liczne ataki. Zarzucano jej przede wszystkim infantylizm oraz ucieczkę od spraw świata. Poetka miała jednak swoich obrońców, dla których pozostawała poetką miłości, opisującą cudowne uczucie w magiczny wręcz sposób. W jej twórczości miłość jest bowiem delikatna i krucha, ale równocześnie pełna zauroczeń, ciepła, otwartości. Pojawia się również kokieteria, jest ona niezbędnym elementem gry miłosnej.

Takie rozumienie twórczości Palikowskiej-Jasnorzewskiej jest bliskie sercu poetki, bo jej celem było właśnie pokazanie kobiety i miłości. Kobiecość jej poezji jest śmiała, ale i delikatna, wrażliwa. Wciąż się zmienia i zaskakuje czytelnika.

Życiorys poetki jest równie ciekawy jak jej poezja. Przyszła ona na świat 24 listopada roku 1891 w rodzinie Kossaków. Za mąż wychodziła trzykrotnie. Jej pierwszym mężem był Władysław Bzowski, ale związek ten nie należał do udanych. Małżeństwo szybko się rozstało i poetka powróciła do rodzinnego Krakowa. Udało jej się tutaj dzięki wsparciu ze strony rodziny unieważnić ślub kościelny. Jej drugim mężem został Jan Pawlikowski. W chwili ślubu para bardzo się kochała, ale również ten związek nie przetrwał. W okresie tego małżeństwa powstały dwa pierwsze zbiory wierszy poetki. Widać w nich wielką radość istnienia, zmysłową wrażliwość. Uczucie, które wówczas ogarniało poetkę, a później jego stopniowy zanik, miały ogromny wpływ na jej twórczość. W latach trzydziestych poetka ponownie wyszła za mąż. Jej wybrankiem był lotnik, Stefan Jerzy Jasnorzewski, dużo od niej młodszy. Mimo tego dopiero trzecie małżeństwo autorki przetrwało i przyniosło jej szczęście. Kiedy rozpoczęła się druga wojna światowa, poetka opuściła Polskę wraz z mężem. Małżeństwo osiadło w Anglii już w 1939 roku. Około pięciu lat późnej autorka trafiła do szpitala, chora na raka. Mąż otoczył ją troskliwą opieką. Mimo tego, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska zmarła w Manchester 9 sierpnia 1945 roku.

Warto wspomnieć, że Pawlikowska-Jasnorzewska bardzo ceniła sobie grupę literacką Skamander, a z wieloma jej przedstawicielami łączyła ją przyjaźń.

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska uznawana jest obecnie za najlepszą poetkę polską dwudziestolecia międzywojennego i jedną z najlepszych polskich poetek w ogóle. Taką opinię zyskała dzięki tematyce, jaką w swoich wierszach poruszała. Potrafiła bowiem w zwięzłych, wyrazistych formach wierszowych wyrażać różnorodność uczuć: miłość, przemijanie, śmierć… Wierzyła bowiem, że dzięki poezji miłość może przetrwać. Pisze o tym w wierszu pt. Umarły:

"(…) Miłości, tęsknoty, listy,

krzyk serca w najsłodszym chwycie,

- oto mój sen wiekuisty,

któremu na imię: - życie (…)"

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska do mistrzostwa opanowała sztukę pisania miniatur, zakończonych niespodziewaną puentą. Przykładem może być wiersz pt. Miłość:

"Nie widziałam cię już od miesiąca.

I nic. Jestem może bledsza,

trochę śpiąca, trochę bardziej milcząca,

lecz widać można żyć bez powietrza!"

Wiersz ten jest miniaturą poetycką. Ma on formę monologu, który kieruje kobieta do ukochanego mężczyzny. Zakończenie jest zaskakujące: kobieta będąca podmiotem lirycznym wykrzykuje: "Można żyć bez powietrza!". Potwierdza tym samym rozpacz, która ją nęka i swój żal po utracie tego, którego kocha.

Najczęściej w utworach Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej podmiot liryczny to kobieta, która nie potrafi żyć w samotności i potrzebuje ukochanego mężczyzny. Poetka ukazuje świat jej intymnych przeżyć.

Miłość do ojczyzny.

Polska jest krajem, w którym patriotyzm od wieków jest bardzo rozwinięty. Nic więc dziwnego, że motyw miłości do ojczyzny często znajduje odzwierciedlenie w literaturze. Najlepiej rozwinął się ten watek w czasie zaborów, kiedy Polska oficjalnie nie istniała. To wówczas patrioci dbali o to, by "Polska nie zginęła…"

Ignacy Krasicki Święta miłości kochanej ojczyzny (Hymn do miłości ojczyzny)

Jest to poetycki debiut Krasickiego i fragment Myszeidy. Utwór ten Szkoła Rycerska uznała za swój hymn patriotyczny. W utworze tym autor przedstawia ojczyznę jako najwyższą wartość, mówi: "Byle cię można wspomóc, byle wspierać, nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać". Wszelkie ofiary i poświęcenia są więc niczym, jeśli chodzi o dobro ojczyzny. Miłość do ojczyzny ujęta jest w formie sakralnej ("święta miłości kochanej ojczyzny"). Utwór ten stanowi wzór liryki patriotycznej.

Juliusz Słowacki Kordian

Kordian to utwór romantyczny. Jego tematem jest miłość i dojrzewanie romantyka. Słowacki ujmuje jednak ten temat w zupełnie inny sposób niż Mickiewicz. Podważa koncepcję walki i poezji, która ma do niej zagrzewać. A przecież Słowacki również jest wieszczem narodowym. W swoich utworach, między innymi w Kordianie, rozprawia się on z koncepcją poety - wieszcza i dowodzi, że ani mesjanizm, ani winkelriedyzm nie mają racji bytu. Zrywy jednostek nie mają bowiem większego sensu.

Kordian jest młodym człowiekiem, który postanawia wziąć udział w spisku. Chociaż pozostali jego uczestnicy nie zgadzają się na zabicie cara, Kordian i tak postanawia tego dokonać, bo w tym widzi jedyny ratunek dla ojczyzny. Chce się poświęcić, ale w ostatniej chwili tchórzy i rezygnuje z planu. Pojawia się tutaj hasło "Polska Winkelriedem narodów". Arnold Winkelried był szwajcarskim bohaterem narodowym. Reprezentuje on poświęcenie jednostki dla dobra narodu, co zbliża tę postawę do prometeizmu. Pojawia się również motyw miłości Kordiana do kobiety, jednak kobietę interesują tylko wartości materialne. Taka miłość nie jest więc prawdziwa. W świetle tego utworu dowiadujemy się, że samotna walka nie jest obrazem heroizmu, ale błędem, jaki popełniają młodzi ludzie. Dramat ten ma charakter otwarty, brak w nim konkretnego zakończenia.

Kordian to typowy bohater romantyczny. Na podstawie utworu możemy wyróżnić jego cechy:

  • marzycielstwo
  • brak odwagi
  • niedojrzałość i słabość psychiczna
  • skrajny idealizm

Adam Mickiewicz Dziady cz. III

Dziady to utwór romantyczny. Część trzecią rozpoczyna scena przemiany głównego bohatera, który z Gustawa zmienia się w Konrada. Dla dobra ojczyzny, z miłości do niej jest w stanie poświęcić wszystko to, co ma. Dlatego też buntuje się przeciw Bogu i wyzywa Go na pojedynek. Podczas Wielkiej Improwizacji Konrad niemal bluźni, jest arogancki i pełen pychy, uważa, że może Bogu dorównać i poprowadzić naród do zwycięstwa. Chce tylko "rządu dusz".

Miłość do ojczyzny następuje po przemianie Gustawa w Konrada, kiedy już nie może odnaleźć szczęścia w miłości. Wówczas odsuwa swoje uczucia na drugi plan i postanawia poświęcić wszystko dla ojczyzny. Konrad mówi: "chcę ją [ojczyznę] dźwignąć, uszczęśliwić, chcę nią cały świat zadziwić". Konrad na tyle ufa swojej naturze, że zdaje się zapominać o tym, że człowiek nie jest w stanie dorównać Bogu w żaden sposób.

Krzysztof Kamil Baczyński Z głową na karabinie

Krzysztof Kamil Baczyński to poeta należący do pokolenia Kolumbów (nazwa pochodzi od tytułu utworu Romana Bratnego: Kolumbowie rocznik dwudziesty). W swojej poezji ukazuje on tragizm drugiej wojny światowej i doświadczenia młodych Polaków, którzy w niej uczestniczyli. Pokolenie Kolumbów często w opisie swoich doświadczeń korzystało z romantycznych wzorców.

Nietrudno się domyślić, jak wielki wpływ na życie dwudziestoletnich Polaków miał wybuch wojny. Nie mieli normalnej młodości, beztroskiej i pełnej zabawy. Musieli natomiast walczyć, aby bronić ojczyzny. Właśnie taka walka jest tematem wiersza Z głową na karabinie Baczyńskiego. Walka to według niego patriotyczny obowiązek, który należy wypełniać. Podmiot liryczny tego wiersza to młody żołnierz, który ma świadomość zbliżającej się śmierci. Nie może jednak zaprzestać walki, ponieważ działa w dużej sprawie - jest o tym przekonany.

Wojna w utworze przedstawiona jest jako "krąg powolny", który "dzień czy noc krąży, ostrzem świszcząc tnie już przy ustach", który "jak nożem z wolna rozcina, przetnie światło, zanim dzień minie". Podmiot liryczny wyraża swoją miłość do kraju, ale równocześnie nazywa ją głupią.

W utworze możemy przeczytać, że "pokolenie spełnionej apokalipsy" oznacza się dwiema szczególnymi cechami: nieśmiałością w stosunku do życia i odwagą wobec śmierci. Możemy dostrzec, jak dramatyczna jest ówczesna historia, jak ciężkie jest życie ludzkie. Przedstawiciele "pokolenia Kolumbów" pragną powrócić do kraju, w którym spędzili dzieciństwo, do miejsc oraz czasów, które nie znały niebezpieczeństwa i zła. Dzieciństwo to Arkadia, natomiast wojna jest czasem apokalipsy.

Temat wojny i poświęcenia dla ojczyzny wykorzystywali twórcy różnych epok. Zwłaszcza wśród polskich romantyków temat ten miał szczególne znaczenie. Przenieśli akcent z miłości damsko-męskiej na miłość do ojczyzny. Utwory o takiej właśnie tematyce miały pomóc ludziom przetrwać czasy niewoli i wzbudzić w nich chęć działania. Poeci tworzący w czasie drugiej wojny światowej pisali w tym samym celu.

Miłość do Boga.

Księga Hioba (Stary Testament)

Jest to starotestamentowa księga mądrościowa. Hiob był człowiekiem niewinnym, pobożnym i sprawiedliwym. Mimo tego Bóg zesłał na niego, z nieznanego mu powodu, wiele nieszczęść. Nawet jego przyjaciele myślą, że Hiob jest ogromnym grzesznikiem i dlatego Bóg go karze. Hiob zdaje sobie sprawę z tego, że to nieprawda. Nie odwraca się jednak od Boga, w dalszym ciągu ufa w Jego wyroki i nie traci wiary w Nim pokładanej. Hiob wie, że Bóg ma nam nim władzę, a Jego wyroki są słuszne. Hiob wypowiada znamienne słowa: "Nagi wyszedłem z łona matki i nagi tam wrócę. Dał Pan i zabrał Pan. Niech imię Pana będzie błogosławione!".

Legenda o świętym Aleksym.

Jest to utwór średniowieczny, związany z kultem świętego Aleksego. Jest opowieścią o człowieku z bardzo bogatej, rzymskiej rodziny. Poślubia on córkę cesarza, jednak w noc poślubną porzuca zarówno ją, jak i swój cały majątek i rodzinę. Odtąd prowadzi życie żebracze, ascetyczne. Uważa bowiem, że tylko tak można osiągnąć zbawienie i życie wieczne. Nie chce żadnej sławy, a umartwianie ciała i duszy uważa za jedyną słuszną drogę życiową.

Kwiatki świętego Franciszka.

Święty Franciszek głosił przede wszystkim ideę miłości do wszystkich ludzi i stworzeń żyjących. Tak jak większość świętych, miał burzliwą młodość, a nawrócił się dopiero wówczas, gdy dostał się do niewoli. Franciszek nie wiódł takiego życia, jak większość świętych. Był ascetą, ale nie umartwiał się, wprost przeciwnie - cieszył się życiem i tym, co posiada. Głosił takie wartości, jak braterstwo, ubóstwo i miłosierdzie.

Miłość w rodzinie.

Sofokles Antygona

Antygona jako postać tragiczna musi dokonać wyboru pomiędzy dwiema wartościami: miłością do brata i czystym sumieniem oraz własnym życiem. Wybiera spełnienie praw boskich i wyprawia bratu pogrzeb, choć zdaje sobie sprawę, że zostanie za to ukarana śmiercią. Ważniejsze dla niej jest jednak życie w zgodzie z własnym sumieniem i tym, co ono jej nakazuje niż wypełnianie rozkazów króla.

Jan Kochanowski Treny

Zbiór dziewiętnastu trenów należy traktować jako jedno dzieło. Tren to utwór żałobny, poświęcony z reguły ważnej, wysoko postawionej osobie. Kochanowski złamał tę tradycję i poświęcił cykl trenów swojej zmarłej córeczce. Zbiór ten stanowi wyraz bólu po stracie ukochanej córeczki. Jej śmierć "uczyniła pustki" zarówno w domu poety, jak i w jego duszy. Podmiot liryczny przechodzi od żalu i opłakiwania, poprzez zwątpienie, do pogodzenia ze światem. W utworach tych autor opisuje nie tylko swoją córeczkę, jej wygląd i talenty, ale również swój kryzys światopoglądowy, dotyczący przede wszystkim stoickiej filozofii. W Trenie IX oraz Trenie X następuje apogeum bólu o stracie córki i prawie bunt przeciwko Bogu.

Bolesław Prus Kamizelka

W Kamizelce, tak jak w wielu pozytywistycznych nowelach, ukazana została potęga rodzinnych więzi i miłości, które mogą przezwyciężyć wszystko. Kamizelka Prusa jest tzw. "obrazkiem miejskim". Tytułowa kamizelka staje się symbolem uczucia, ale również choroby.

Zakończenie.

Jak już wspominałam we wstępie, miłość jest jednym z najpopularniejszych tematów literackich, ze wszystkimi jej odcieniami. Przykłady, które podałam, dowodzą tego. Temat miłości ma uniwersalną wymowę, łączy więc epoki, kultury i grupy społeczne. Temat ten poruszany jest jednak nie tylko w literaturze, możemy o nim przeczytać w zwykłych gazetach. Chyba nietrudno zrozumieć, dlaczego temat ten jest darzony tak wielką sympatią. Według mnie dzieje się tak dlatego, że miłość jest wszędzie wokół. I nie waham się za Albertem Camus stwierdzić, że "Świat bez miłości jest martwym".