W każdej literaturze, więc także i w literaturze polskiej jest szereg motywów i wątków, które pojawiają się niezależnie od czasu w jakim dany utwór literacki powstał. Takim właśnie motywem jest na pewno motyw domu rodzinnego. Motyw ten podejmowali pisarze wszystkich epok, niezależnie od czasu, w którym przyszyło im tworzyć. Ponieważ jednak utwory, w których ów wątek jest widoczny powstawały w różnym czasie więc w różny sposób ów motyw jest w nich przedstawiany. Niewątpliwie wspólne wszystkim utworom jest definiowanie domu jako po pierwsze domu, w którym żyje i mieszka człowiek. Po drugie dom jest także określeniem jego mieszkańców. Dom stanowią najbliżsi nam ludzie "domownicy", rodzina. Jest jednak także trzecie znaczenie tego słowa. Domem jest także kraj, w którym żyjemy czyli nasza ojczyzna. W tej pracy przedmiotem rozważań będzie pojęcie domu jakie znajdujemy w dwóch utworach. Jednym z nich jest epopeja pod tytułem "Pan Tadeusz" napisana przez Adama Mickiewicza. Drugim utworem jest powieść Stefana Żeromskiego pod tytułem "Ludzie bezdomni."
"Pan Tadeusz" to utwór, który powstał w romantyzmie. Adam Mickiewicz zawarł w nim cała swą tęsknotę za domem lat dziecinnych, czyli Litwą na której się urodził i wychował. Dom opisany w epopei to dwór w Soplicowie. Poznajemy jego mieszkańców i rytm życia, który panuje na dworze. Soplicowo to bardzo przyjazne miejsce. Dobrze czują się w nim zarówno domownicy jak i goście. Domownicy mieszkają w Soplicowie już od pokoleń, od dawna także, według staropolskiego zwyczaju dwór słynie z gościnności. Jest jednak także ostoją polskości. Po pierwsze w Soplicowie bardzo dba się o polskie obyczaje. Kultywuje się troskliwie tradycje, etykietę. Widać to na przykład w czasie posiłku, gdy każdy z gości zajmuje miejsce za stołem w określonej kolejności. Młodsi obdarzają szacunkiem starszych, a przy stole słychać rozmowy dotyczące różnych spraw. Toczą się ważne dysputy ale słychać także anegdoty i przekomarzania. O tym, iż Soplicowo to polski dom świadczy także sposób w jaki jest urządzony. Jak pisze Adam Mickiewicz, ściany dworu ozdabiają obrazy polskich twórców. We dworze jest też stary zegar, z którego prócz tykania, raz po raz dobiega "Mazurek Dąbrowskiego." Każdy z domowników nie tylko żyje otoczony przedmiotami przypominającymi o polskiej historii ale także znakomicie zna dzieje swego kraju.
W "Panu Tadeuszu" jest jednak jeszcze jedno miejsce warte uwagi. To zamek stolnika Horeszki. Stolnik zginął podczas najazdu na zamek, zamordowany przez szlachcica Jacka Soplicę. Soplica zbiegł a zamek pozostał pod opieką Sędziego. Niemniej jednak jest on wciąż przedmiotem sporów obu rodzin Sopliców i Horeszków. Spór nasila się gdy w Soplicowie pojawia się roszczący sobie prawa do zamku Hrabia. Zamek stolnika lata świetności ma już daleko za sobą. W zasadzie pozostały już tylko jego ruiny, jest bardzo zaniedbany. Wszystko to z powodu ciągle nieustalonej sprawy, kto jest właścicielem zamku. W ten sposób "niczyja" budowla niszczeje coraz bardziej. Być może dopiero po wspólnej zgodzie obu rodzin, która kończy epopeję możliwa będzie jego odbudowa. Tak samo jak właśnie dzięki obopólnej zgodzie bohaterów utworu możliwe było przeciwstawienie się Rosjanom. Wspólna praca i walka za ojczyznę doprowadzić może do jej odbudowy, tak jak być może odzyska swą świetność na nowo zamek Stolnika.
Kolejnym utworem, który podejmuje motyw domu jest powieść Stefana Żeromskiego pod tytułem "Ludzie bezdomni". Tutaj jednak problem ów jest rozpatrywany nieco inaczej. Głównym przedmiotem powieści nie jest opisywanie szczęśliwych domów lecz wręcz przeciwnie skupia się na braku domu. Tytułową bezdomność można rozumieć na kilka sposobów. Po pierwsze dosłownie, ponieważ książka Stefana Żeromskiego jest pełna niemal reportażowych opisów miejsc biedy i niedostatku. Pisarz ukazuje ludzi ubogich, bezdomnych, na przykład warszawski proletariat, pisze o ludziach o których nikt nie dba. Główny bohater powieść doktor Judym zauważa wszystkie te złe, wstydliwe rzeczy i sam chce pomagać tym, którzy tej pomocy potrzebują. Rezygnuje z praktyki lekarskiej w Warszawie, bo nie chce być lekarzem wyłącznie ludzi bogatych i wyjeżdża. Początkowo obejmuje posadę lekarza w sanatorium w Cisach. Musi je jednak opuścić po sprzeczce z zarządcami. Judym chciał oczyścić rzekę z trującego szlamu, który zagrażał mieszkającym w pobliżu ludziom. To jednak wymagałoby dużych nakładów pracy i środków, Judym który chciał pomóc najuboższym opuszcza Cisy. Następnie podejmuje pracę jako lekarz w kopalni w Sosnowcu. Jego los ukazuje drugie rozumienie tytułowej bezdomności. Bedomność Judyma to bezdomność z wyboru. Celowo rezygnuje z dobrze płatnej pracy w stolicy i wybiera los tułacza. Ten wrażliwy na ludzkie cierpienie człowiek skazuje się na tułaczkę. Chce naprawić los najuboższych bo sam wywodzi się z tej klasy. Brak wrażliwości i troski o krzywdy innych nie pozwala mu się zidentyfikować z wyższą klasą społeczną. Stąd jest samotnym, bezdomnym społecznie i ideowo tułaczem. Nie rezygnuje ze swej bezdomności nawet wówczas gdy ponosi kolejne porażki. Nawet mimo tego, iż nie jest do końca szczęśliwy. Co więcej pozbawia się szansy na założenie własnego domu odrzucając miłość Joasi Poborskiej.
Także Joasia uosabia pewien rodzaj tytułowej bezdomności. Ona także nie ma swego miejsca na ziemi. Pracuje jako nauczycielka i guwernantka. Stąd mieszka w domach obcych ludzi. Prócz tego również czuje się samotna i pragnie rodzinnego szczęścia. Nie być bezdomnym to dla niej być komuś potrzebnym.
Oba utwory mimo iż powstały w różnym czasie podejmują ten sam motyw, motyw domu. Adam Mickiewicz ukazuje dom pełen szacunku dla polskiej historii i tradycji. Wskazuje także na konieczność zgody i współdziałania bo tylko to uchroni dom od całkowitego zniszczenia. Natomiast Stefan Żeromski skupia się na kondycji ludzi, którzy są pozbawieni ciepłego, rodzinnego szczęścia. Ukazuje ich dramat i wewnętrzne rozdarcie. Chcąc służyć ojczyźnie bohaterowie Żeromskiego pozbawiają się tego co najcenniejsze. Wydaje się więc, iż ideałem byłoby posiadanie zarówno ciepłego domowego ogniska i dbanie o dom rodzinny jak i jednoczesna praca na rzecz ojczyzny.
