Epos to gatunek starożytny, który w czasach homeryckich uznawany był za najwybitniejszy wzór literacki. Stworzone przez Mickiewicza dzieło zwykło nazywać się epopeją narodową.

Epopeję pisze się patetycznym i podniosłym stylem, który ma wyrażać uczucia patriotycznych. Przedstawia się w niej określoną społeczność w ważnym dla niej punkcie historycznym. Charakterystyczny jest dla niej realizm i wielowątkowość akcji. W myśl takiej definicji powiedzieć możemy, że Mickiewicz posłużył się wszystkimi chwytami i elementami, które potrzebne są do stworzenia eposu. Wskazują na to również inne elementy.

Kiedy czytamy ten utwór widzimy, że dużo miejsca zajmują w nim opisy przyrody. Nie są to jednak zwykłe opisy przyrody. Obrazy tworzone przez poeta ukazują ją jako niezwykłą, wręcz fantastyczną. Drzewa, zwierzęta, rzeki mają cechy prawie baśniowe. Przejmują one często również cechy istot żywych, jest to zabieg animizacji i personifikacji:

"Dwa stawy pochyliły ku sobie oblicza,

Jako para kochanków; prawy staw miał wody,

Gładkie i czyste jako dziewicze jagody;

Lewy, ciemniejszy nieco, jako twarz młodziana

Smagława, i już męskim puchem osypana"

Mickiewicz tworząc takie opisy świata przyrody, ukazuje i uwypukla ludzkie uczucia i zachowania. Jako przykład może posłużyć choćby porównanie stawów do pary zakochanych. W tym porównaniu jeden staw jest kobietą - spokojną i piękną, drugi natomiast mężczyzną. Takie figury skłaniają czytelnika do głębokich refleksji, ale poeta przy pisaniu takich opisów, wyraża również swój zachwyt i podziw dla piękna przyrody, jak pisze:

"...a przecież wokoło lasy! Litewskie!

Tak poważne i pełne krasy!"

Opisach przyrody Mickiewicza to nie tylko piękno i radość. Mamy też często do czynienia z jej tajemniczością, która może budzić lęk, jak jest w przypadku opisów puszczy litewskiej czy też zamglonego poranka. Wielkim talentem Mickiewicza było to, że potrafił on zobaczyć i dostrzec piękno w rzeczach tak zwykłych i codziennych.

Oczywiście poeta nie mówi tylko o pięknie przyrodzie. Ważnym elementem jego opowieści jest również wątek społeczno-polityczny. Zachowania ludzi, ich życie i obyczaje są pokazana w bardzo realistyczny i przekonywujący sposób. Jeśli chodzi o sposób ukazania szlachty, to wydaje się, że została ona potraktowana przez niego zbyt łagodnie. Mickiewicz z pewnością zdawał sobie sprawę z jej wad, ale starał się jej wybaczyć i wytłumaczyć. Wierzył jej wartości moralne, wielka waleczność, bohaterskość i patriotyzm. Jako przykład pokazał nam Jacka Soplicę, który był zubożałym szlachcicem. Za młodu lubił hulać, pić, miał złą opinię wśród społeczeństwa Soplicowa. Później jednak przeszedł niesamowita metamorfozę. Przybył po latach do rodzinnego miejsca jako ksiądz Robak, aby porwać naród do walki przeciwko zaborcy. Chciał odkupić swoje krzywdy i nie przynieść wstydu synowi. Widzimy to w jego rozmowie z Sędzią:

,,(...)Pamiętasz, że Jacek chciał do wojska słać syna,

Potem w Litwie zostawił: cóż w tym za przyczyna?

Oto w domu Ojczyźnie potrzebniejszy będzie.

Słyszałeś pewnie, o czym już gadają wszędzie,

O czym ja wiadomostki przynosiłem nieraz:

Teraz czas już powiedzieć wszystko, czas już teraz!

Ważne rzeczy, mój bracie! Wojna tuż nad nami!

Wojna o Polskę! Bracie! Będziem Polakami!"

W tym cytacie bardzo dobrze widać aspekt polityczny utworu. Nacisk położony jest na walkę o wolność, miłość do ojczyzny. Mickiewicz w swym tekście nawołuje do walki, do powstania. Daje rodakom te piękne słowa. By wprawić ich w optymizm, pokazać, że mają szanse zwycięstwa:

,, I z trąb znana piosenka ku niebu wionęła,

Marsz triumfalny: <>

<> - I wszyscy krzyknęli,

I wszyscy <> chorem okrzyknęli!" .

Według poety najważniejszymi cechami i wartościami są miłość i patriotyzm. Cechy te mogą zmienić nawet najgorszego człowieka. Spowodować, że przestanie być egoistą, a pomyśli o całym narodzie. Tak jest w przypadku mieszkańców Soplicowa. Pomimo tego, że byli ze sobą bardzo skłóceni, potrafili poderwać się do walki i zjednoczyć w obronie kraju.

Wszystkie przedstawione tu przykłady mają świadczyć, że słusznie uznaje się "Pana Tadeusza" za epopeje narodową. Wystarczy spojrzeć na fakt jak wiele pokoleń wychowało się na tekście tego dzieła. Od powstańców, którzy walczyli z carem i Rosją, aż po lata osiemdziesiąte i dziewięćdziesiąte, kiedy to znowu musieliśmy stawić czoła "zaborcy" radzieckiemu. Nie wspominając już o latach wojen światowych. Również dziś przesłanie utworu jest jasne: powinniśmy być zawsze gotowi, żeby stanąć w obronie kraju - ojczyzny, bo ojczyzna, jak pisze poeta, to nasz druga matka:

,,O Matko Polsko! Ty tak świeżo w grobie

Złożona- nie ma sił mówić o tobie!"

,, Litwo! Ojczyzno moja! Ty jesteś jak zdrowie.

Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,

Kto cię stracił."

,,Dziś dla nas, w świecie nieproszonych gości,

W całej przeszłości i w całej przyszłości

Jedna już tylko jest kraina taka,

W której jest trochę szczęścia dla Polaka:

Kraj lat dziecinnych! On zawsze zostanie

Święty i czysty jak pierwsze kochanie...."

Po przeczytaniu tych słów naszego wielkiego poety, nikt nie powinien wątpić, że "Pan Tadeusz" to nasza narodowa epopeja.