Wiele już powiedziano na temat tego, że "Pan Tadeusz" jest epopeją, wykazano to mówiąc, że przedstawia on wydarzenia historyczne na Litwie w latach 1811-1812 oraz okres wojen napoleońskich rozgrywanych w tym czasie w Europie. Na tym tle przedstawiono społeczność szlachecką: Sopliców i Horeszków, dla których ważnym momentem historycznym są właśnie te wydarzenia. Na podstawie takich krótkich uwag stwierdzić możemy, że jest to epos. Ale czy tak samo możemy powiedzieć, że jest on mitem?
Wydaje się, że "Pan Tadeusz" nie może być uznany za mit, ponieważ nie spełnia żadnej z jego podstawowych funkcji: ani religijnej, ani wyjaśniającej. Oczywiście "Pan Tadeusz" spełnia inne zasady, które określają mit, chociażby jest tekstem kreującym postawy społeczne, propaguje wszelkie wartości zgodne z zasadami życia w społeczeństwie, a także jest pewnego rodzaju tekstem dydaktyczny, uczącym chociażby patriotyzmu. Nie można odmówić mu również funkcji estetycznej, jeśli spojrzymy na piękne opisy przyrody, ani poznawczej - bo propaguje i uczy dawnych zwyczajów panujących w śród szlachty. Nie są to jednak warunki wystarczające, ponieważ spełnia je również na przykład bajka, która z pewnością do kategorii mitu się nie zalicza.
Jeśli jednak potraktujemy słowo "mityczny" inaczej, odwołamy się do jego znaczenia metaforycznego, to uznać możemy, że takie elementy w utworze odnajdujemy. Wiemy przecież, że "mityczny" oznacz także "nierzeczywisty" czy "nierealny", a przecież wiele rzeczy w 'Panu Tadeuszu", od postaci po przyrodę, wydaje nam się czasem "nierealna" i niemożliwa w normalnym świecie. Kiedy czytamy ten utwór widzimy, że Mickiewicz ukazał Soplicowo jako miejsce-idyllę, które w takiej postaci mogło istnieć jedynie w jego wyobraźni. Czytanie takich opisów sprawia nam oczywiście wiele przyjemności, ale nigdy nie twierdzili byśmy, że tak jest w rzeczywistości. Wiemy też przecież, że nie cała historia ukazywana przez poetę jest jego wymysłem. Mamy tu do czynienia z osobami, bohaterami historii, którzy istnieli naprawdę. Chociażby generał Dąbrowski czy Kniaziewicz, no i oczywiście Napoleon.
Dlatego też możemy mówić w kontekście "Pana Tadeusz" o jego mitycznych właściwościach, ale w rozumieniu metaforycznym. Jest pewnego rodzaju mitem społecznym, czyli jakąś informacją która ma duże znaczenie dla danej społeczności, do której ta społeczność się odwołuje i w który wierzy. Bez wątpienia odnajdziemy wydarzenia w utworze, które poświadczą tezę o mitycznych konotacjach tego utworu. Chociażby mit Napoleona i jego pomocy dla Polski w wyswobodzeniu się z pod władania Cara.
Dlatego też "Pan Tadeusz" jest w pewnym sensie mitem, ale nie w rozumieniu literackim, ale w rozumieniu społecznym. To oznacza, że nie powiemy, że w naszej epopei dzieją się jakieś tajemnicze wydarzenia, z udziałem jakichś mitycznych postaci czy bogów, ale możemy powiedzieć, że "Pan Tadeusz" zbudowany jest na społecznej wierze i przeświadczeniu w zwycięstwo Polski i odzyskanie wolności.
Wydaje się, że właśnie dlatego społeczeństwo polskie tak bardzo szanuje i podnosi do godności narodowej epopei "Pana Tadeusza", gdyż porusza on tematy, które zakorzenione są w świadomości każdego z nas. Zawsze będziemy uważali za najważniejsze życie i wolność naszego kraju, a utwory odwołujące się do tych wartości, automatycznie stają się nam bliskie i godne uwagi.
