Jednym z ważnych tematów, jakie od wieków podejmowali pisarze była ojczyzna i mieszkający w niej rodacy. Pisarze różnie postrzegali kraj i jego mieszkańców, i w zależności od swoich odczuć i obserwacji, formuowali wnioski na ich temat. Poszczególni twórcy często pisali o zaletach i wadach Polaków, o naszym duchu, narodowym charakterze. Dla jednych polskość była wyłącznie powodem do dumy, inni odczuwali ją jako ograniczenie i ciężar.

       W podanym fradmencie "Wiernej rzeki" Stefan Żeromski przedstawia uciekającego przed żołnierzami Olbromskiego. Powstaniec musiał gnać przed siebie ciągnąc ze sobą torbę ważnych dokumentów państwowych. Nie chciał, by papiery dostały się w ręce ścigających. Kiedy na drodze ucieczki Olbromski zobaczył rzekę, wykazał się pomysłowością i powstanowił dokumenty do niej wrzucić. Żeromski ukazuje go również jako walecznego Polaka. Gdy został otoczony zastrzelił pierwszego z sołdatów. Zabrał mu szablę i postanowił walczyć z pozostałymi. Wyjął drugi pistolet i zastrzelił kolejnego żołnierza, cały czas walcząc z pozostałymi. Olbromski walczył do końca. Nie dał się pochwycić i wsadzić do więzienia. Walka nie była wyrównana i nie miał szans wygrać, ale bronił się aż do śmierci. Żeromski chciał ukazać go jako odważnego, walecznego, inteligentnego i pomysłowego powstańca.

       Adam Mickiewicz w "Panu Tadeuszu" oskarżył szlachtę o nadmierną dumę i pychę. Szlachcice lekceważyli obowiązki obywatelskie, byli kłótliwi i zbyt często prywatny interes stawiali ponad dobro ogółu i ojczyzny, łamali prawo i przejawiali skłonność do alkoholu i awantur, czasem nie dało się nad nimi zapanować. Ale ta sama szlachta miała też liczne zalety: umiała zrezygnować z zemsty, wybaczać, naprawić winy, odpokutować popełnione przestępstwa. Bardzo kochała swój kraj, w obliczu niebezpieczeństwa stawała się solidarna, zapominała o urazach. W istocie posiadała również silne poczucie tożsamości narodowej. Kiedy trzeba było walczyć, bez zastanowienia szli naprzód, by bronić swoją ukochaną ojczyznę. Mimo licznych wad szlachta była waleczną i patriotyczną grupą społeczną.

       W III części "Dziadów" Mickiewicz przedstawia w wizji ks.Piotra Polskę jako Chrystusa, który dźwiga krzyż ukuty z 3 zaborców. U stóp umierającego na krzyżu stoi zapłakana matka – wolność. W tej sytuacji los Polski chciał odmienić więziony Konrad. Jego nagromadzone uczucia przekształcają się w bunt przeciwko Bogu. Przekonany o swej potędze, domaga się od Boga władzy, by pomóc własnemu narodowi. Kocha ojczyznę, pragnie ją uwolnić. Bohater jest postacią tragiczną , pomimo chęci niesienia pomocy jest bezsilny, nie może nic zrobić dla ojczyzny. W scenie VII Salon Warszawski przestrzeń Salonu warszawskiego jest podzielona. Stół, przy którym zasiadają arystokraci jest tu symbolem stabilizacji. Arystokraci akceptują panującą w Polsce sytuację, nie chcą angażować się w walkę. Przeciwieństwem tego towarzystwa są młodzi ludzie i dwóch starych Polaków – wszyscy nastawieni patriotycznie, chcący walczyć o niepodległość.

       Artyści ukazują Polaków na różne sposoby. Najczęściej są to ludzie z licznymi wadami, któzy jednak wierzą całym sercem w wyznawane idee. Ludzie, którzy są w stanie poświęcić wszystko w imię dobrej sprawy. Dawne utwory pokazują, że współczesną śwaidomość narodową ukształtował szereg wydarzeń historycznych, zarówno wzniosłych, jak i przygnębiających. Mimo współczesnej globalizacji i otwartości świata nie powinniśmy zapominać, że mieszkających na terenie Polski ludzi łączy wspólna tradycja, kultura, język i że są to wartości, które decydują o naszych wyborach i przyszłości.