Zwykle współczesną polszczyznę dzieli się na dwa podstawowe typy słownictwa:

  • ogólne (używane w całej Polsce),
  • terytorialne (o ograniczonym zasięgu stosowania).

Do terytorialnych odmian słownictwa można zaliczyć:

  • dialektyzmy (słownictwo dialektu)
  • regionalizmy (słownictwo typowe dla pewnych obszarów kraju jak na przykład warszawska napoleonka i krakowska kremówka)

Możemy wyróżnić także słownictwo:

  • języka ogólnego,
  • specjalne (środowiskowe).

Słownictwo specjalne jest wzbogacane poprzez:

  • zapożyczenia językowe (monitor),
  • tworzenie nowych wyrazów na podstawie istniejących,
  • nadawanie nowych znaczeń wyrazom już stosowanym.

Do słownictwa specjalnego zaliczamy gwary:

  • zawodowe (maklerskie, prawnicze, dziennikarskie),
  • tajne (służą do utajniania wypowiedzi - np. grypsy obozowe, więzienne),
  • ekspresowe (użyte środki językowe służą wyrażaniu postaw wobec otoczenia).

STYL to termin stosowany do określania różnorodnych zjawisk językowych.

Stylem określa się ogół środków językowych, używanych przez nadawcę jako najwłaściwszych dla osiągnięcia celu wypowiedzi. Wyróżniamy cztery główne style polszczyzny:

  • naukowy - obejmuje terminologię naukową i techniczną, słownictwo powinno być jednoznaczne, nie nacechowane emocjonalnie, częste zwroty to np. "W mojej opinii…".
  • urzędowy - stosowany w wypowiedzi, która przede wszystkim reguluje stosunki obywateli z instytucjami administracyjnymi, społecznymi, używany jest do pisania zarządzeń, obwieszczeń, regulaminów, zawiadomień, upomnień, instrukcji, jest bezosobowy, zwięzły, jednoznaczny,
  • artystyczny - ma za zadanie wpłynąć na odbiorcę, wywołać u niego sugestywny obraz świata poprzez nakierowanie jego wyobraźni na przeżywanie, jest typowy dla literatury pięknej.

SŁOWOTWÓRSTWO skupia się na tworzeniu i budowie nowych wyrazów.

  • wyraz pochodny jest tworzony od wyrazu podstawowego,
  • podstawa słowotwórcza to istniejący wyraz, od którego za pomocą formantu tworzony jest nowy wyraz,
  • formant to cząstka, dzięki której powstaje nowy wyraz.

HOMONIMY (wyrazy wieloznaczne) to wyrazy o różnym znaczeniu, lecz takiej samej pisowni i wymowie (klucz, zamek).

HOMOFONY to wyrazy o identycznym brzmieniu, lecz różnej treści i inaczej zapisywane (Bóg, Bug).

SYNONIMY to wyrazy bliskoznaczne, o podobnym znaczeniu (stołek, krzesło).

ANTONIMY to wyrazy o znaczeniu przeciwstawnym (zimno, gorąco).