Odmiana czasowników

Czasowniki odmieniają się przez:

  • liczby (pojednynczą i mnogą)
  • osoby (os. 1., os. 2. i os. 3.)
  • czasy (przeszły, teraźniejszy i przyszły)
  • rodzaje (męski, żeński i nijaki)
  • tryby (oznajmujący (orzekający), rozkazujący i przypuszczający)
  • postaci (aspekty)

Co to jest aspekt czasownika?

Postać czasownika (nazywana również jego aspektem) to informacja o tym, czy czynność, którą ten czasownik określa, została zakończona czy nie.

Każdy czasownik występujący w czasie przeszłym, czyli taki, który nazywa czynność, która już się wydarzyła, oraz bezokolicznik, czyli nieosobowa forma czasownika zakończona końcówką -ć (np. iść), można odmienić przez aspekty. Wyróżniamy aspekty: dokonany i niedokonany. 

  • Czasownik dokonany nazywa czynności, które już się zakończyły lub jest w nich informacja o planie ich zakończenia, np. zaśpiewał (czyli zakończył czynność) lub zaśpiewać (czyli czynność została zakończona). Czasowniki dokonane odpowidają na pytania co zrobić? (np. zatańczyć).
  • Czasownik niedokonany nazywa czynności, które się jeszcze nie zakończyły, trwały i się nie skończyły lub trwa i nie informuje o zamiarze jej zakończenia, np. śpiewa (czyli ciągle wykonuje czynność) lub śpiewać (czyli czynność jest ciągle wykonywana). Czasowniki niedokonane odpowiadają na pytanie co robić? (np. tańczyć).

Zadania z postaciami czasowników

Zadanie 1. (0–4)

Do podanych czasowników w aspekcie niedokonanym dopisz czasowniki w aspekcie dokonanym.

  • czytać – [aspekt dokonany]
  • mówić – [aspekt dokonany]
  • pisać – [aspekt dokonany]
  • rzucać – [aspekt dokonany]
  • kupować – [aspekt dokonany]
  • skakać – [aspekt dokonany]
  • śpiewać – [aspekt dokonany]
  • zbierać – [aspekt dokonany]

Zadanie 2. (0–3)

Wskaż zdania, w których użyte czasowniki występują w postaci dokonanej.

  • Przedwczoraj liczyłem jabłka.
  • Wczoraj policzyłam jabłka.
  • Dzisiaj liczę jabłka.
  • Pojutrze policzę jabłka.
  • Jutro będę liczyła jabłka.
  • Ona właśnie liczy jabłka.

Zadanie 3. (0–9)

Uzupełnij dialog odpowiednimi czasownikami – spośród wymienionych – w formie osobowej (czyli w takiej, w której da się określić osobę, wykonawcę czynności). Wskaż, które czasowniki są dokonane, a które – niedokonane.

sprzątać, sprzątnąć, przeczytać, czytać, oglądać, obejrzeć

Kasia: Co robilaś w sobotę?

Ania: Najpierw [czasownik] pokój, potem [czasownik] lekturę, przez pół godziny [czasownik] film z kuzynką.

Kasia: A czy coś udao ci się skończyć? Bo ja nie tylko [czasownik] pokój i [czasownik] lekturę, lecz także [czasownik] ciekawy film.