1846 - 1916
Któż nie zna Pana Michała Wołodyjowskiego, Andrzeja Kmicica, Bohuna, Pana Zagłoby, Zbyszka z Bogdańca czy Danuśki Jurandówny. Wszystko to są postacie z powieści Henryka Sienkiewicza, które cieszyły się ogromną sympatią jego czytelników od momentu ukazywania się utworów w odcinkach w prasie, aż do dziś krzepiąc serca, choć sytuacja polityczna uległa zasadniczej zmianie. Bowiem "Ku pokrzepieniu serc" pisał Henryk Sienkiewicz swoje powieści, przypominając rodakom, żyjącym w zaborczej niewoli o czasach świetności Rzeczpospolitej i budząc w nich na nowo nadzieję. Historie opowiedziane w "Trylogii" ("Ogniem i mieczem", "Potop", "Pan Wołodyjowski"), czy "Krzyżakach" toczą się w trudnych momentach historycznych, kiedy to Polacy musieli stawić czoło potężnemu wrogowi (krzyżakom, Turkom, Szwedom i in.) i wychodzili z tych starć zwycięsko. Ogromnym atutem tych książek jest duża doza humoru, świetnie skonstruowana akcja, cały czas trzymająca w napięciu i rozwijający się w miarę rozwoju akcji wątek miłosny. Ponadto jest Sienkiewicz autorem utworów o tematyce współczesnej, nowel i gatunków publicystycznych.
ŻYCIORYS
Henryk Sienkiewicz przyszedł na świat 5 maja 1846 r. w Woli Okrzejskiej na Podlasiu w zubożałej rodzinie ziemiańskiej. Od 1855 roku zamieszkał w Warszawie i tu rozpoczął naukę w gimnazjum, które trzykrotnie zmieniał, a po ukończeniu wstąpił do Szkoły Głównej w Warszawie na wydział lekarski. Po pierwszym półroczu przeniósł się na wydział filologiczno-historyczny, jednak studiów nigdy nie ukończył. Zmuszony względami finansowymi imał się rożnych zajęć, pracował jako guwerner, współpracował z różnymi czasopismami, będąc reporterem i felietonista, w końcu został współwłaścicielem "Niwy". Pisać zaczął już w latach gimnazjum, ale jego oficjalny debiut nastąpił dopiero w roku 1869 w "Przeglądzie Tygodniowym", gdzie ukazały się jego pierwsze recenzje. W prasie zasłynął przede wszystkim jako felietonista, piszący pod pseudonimem Litwos dla "Gazety Polskiej". Jego felietony cieszyły się dużą sympatią czytelników, poruszał w nich problemy społeczne i kulturalne, pisał o życiu wyższych sfer, o sytuacji najbiedniejszych i o mniejszościach. Jako pisarz zadebiutował "Humoreskami z teki Worszyłły" (1872), gdzie jawi się jeszcze jako zagorzały zwolennik idei pozytywistycznych. Jednak szybko dostrzegł wady tej ideologii, wyłamał się z szeregu twórców pozytywistycznych , takich jak Bolesław Prus czy Eliza Orzeszkowa i wypracował własny pogląd na literaturę i jej zadania. Pierwszy okres jego twórczości, który datuje się do roku 1876 tj. jego wyjazdu do Ameryki Północnej, to głównie prace publicystyczne, recenzje teatralne. Powieść "Na marne" i określany mianem małej trylogii zbiór trzech nowel: "Stary sługa", "Hania" i "Selim Mirza".
W czasie pobytu w Ameryce powstał cykl "Listów z podróży do Ameryki", które przysyłał "Gazecie Polskiej" jako jej korespondent. Nawiązał też kontakty polską emigracją, czemu dał wyraz w kilku nowelach m.in. "Latarnik", "Za chlebem" i "Wspomnienie z Maripozy".
Do kraju powrócił w 1880 roku. W 1881 ożenił się z Maria z Szetkiewiczów, z którą miał dwójkę dzieci, niestety młoda małżonka zmarła na gruźlicę cztery lata po ślubie. Wtedy też nastąpiło wyraźne zerwanie z obozem pozytywistów, w 1882 Sienkiewicz objął stanowisko redaktora w konserwatywnym czasopiśmie "Słowo". Opinia publiczna komentowała to dość wrogo, sam autor zawarł swoje przemyślenia w dramacie "Na jedną kartę". Zainteresowania Sienkiewicza koncentrowały się teraz głównie na przeszłości Polski, studiował wiele starych dokumentów, czytywał kroniki i opracowania, zwiedzał miejsca o dużym znaczeniu historycznym, był m.in. w twierdzy w Zbarażu. Efektem długich przygotowań i zgłębiania wiedzy historycznej, a także studiów nad językiem staropolskim była pierwsza część trylogii "Ogniem i mieczem", która zaczęła się ukazywać w "Słowie" w odcinkach od roku 1883. Publiczność przyjęła powieść z wielkim entuzjazmem. Krytyka z nieco chłodniej, pisano pozytywne recenzje, ale na ogół bez analizowania źródeł powodzenia, jednocześnie wysuwano też wiele zarzutów np. stronniczość w ujęciu konfliktu polsko-kozackiego, idealizację narodu polskiego i nieprawdziwe przedstawianie wydarzeń historycznych. Akcja powieści "Ogniem i mieczem" toczy się w czasach Jana II Kazimierza, kiedy to Polska toczyła wojny z kozakami Turkami. Po jej ukończeniu Sienkiewicz przystąpił do napisania drugiej części Trylogii - "Potopu". "Potop" podobnie jak część pierwsza ukazywał się w "Słowie" w odcinkach w roku 1886 i podobnie jak "Ogniem i mieczem" trafił do serc czytelników. Jest to historia najazdu szwedzkiego na ziemie polskie, gdzie kulminacyjną scenę stanowi obrona Częstochowy. A w latach 1887-1888 "Słowo" opublikowało ostatnią część cyklu "Pana Wołodyjowskiego", jest to opowieść tocząca się w czasach Mikołaja Korybuta Wiśniowieckiego, zakończona zwycięstwem pod Chocimiem.
Po ukończeniu prac nad Trylogią Sienkiewicz porzucił na pewien czas siedemnastowieczna Polskę i stworzył kilka powieści współczesnych, między innymi: "Bez dogmatu" i "Rodzinę Połanieckich". Jednak wkrótce zainteresowanie historią znów dało o sobie znać. Tym razem Sienkiewicz udał się w czasy starożytne, ukazując w powieści "Quo vadis" (1869) losy pierwszych chrześcijan.
Jednocześnie Sienkiewicz odbywał wiele podróży, wcześniej z żoną Marią dla ratowania jej zdrowia, później jako korespondent i badacz historii. W 1893 roku Sienkiewicz ożenił się po raz drugi, jego wybranką była bardzo młoda Maria z Wołodkowiczów. Jednak małżeństwo nie okazało się pomyślne i zakończyło się rozwodem w 1896 roku. W 1898 r. w wyniku podjętej przez Sienkiewicza inicjatywy doszło do odsłonięcia pomnika Adama Mickiewicza w Warszawie.
Za najdojrzalszą powieść historyczną Sienkiewicza uznaje się "Krzyżaków". Powieść ukazała się w 1900 roku, uświetniając obchody 25- lecia (nieco spóźnionego) pracy pisarskiej autora. "Krzyżacy" ukazują obraz wojen z zakonem z czasów panowania króla Władysława Jagiełły, zakończonych sławnym zwycięstwem pod Grunwaldem.
Sienkiewicz angażował się też w życie publiczne i polityczne, znamiennym gestem była odezwa w sprawie prześladowań polskich we Wrześni (1902). Pisarz wielokrotnie zdradzał swoje nastawienie antypruskie. Ponadto organizował akcję pomocy dla powodzian w 1903 roku. Jego działalność miała tym większe znaczenie, ze jako osoba ciesząca się dużym szacunkiem w społeczeństwie maił siłę przyciągania innych i mobilizowania ich do działania. W 1904 roku ożenił się po raz trzeci, jego żoną została Maria Babska.
Sienkiewicz był twórcą bardzo płodnym, szybko powstawały kolejne powieści: "Na polu chwały" (1905), "Wiry" (1909), "W pustyni i w puszczy" (1911), "Legiony" (1911).
W 1905 roku Sienkiewicz został wyróżniony literacką Nagrodą Nobla. Ostanie lata życia spędzał głównie w Oblęgorku pod Kielcami, gdzie mieścił się jego dworek, podarowany mu przez naród w wyrazie uznani z jego zasługi i dorobek pisarski. Kiedy w 1914 r. wybuchła pierwsza wojna światowa, Sienkiewicz wyjechał do Wiednia, a potem do Szwajcarii. Do kraju już nie wrócił, stan jego zdrowia się pogarszał i 15 listopada 1916 roku w Vevey (Szwajcaria) Sienkiewicz odszedł na zawsze. 27 października 1924 roku prochy pisarza sprowadzono do Warszawy i złożono w podziemiach katedry św. Jana.
